ابو بصیرها و ابو بصیریه‌ها
ابوبصیرها و ابوبصیریه‌ها تعدادی از راویان حدیث که با کنیه ابوبصیر شناخته شده‌اند به ابوبصیرها معروف‌اند که برخی ثقه و برخی ضعیف هستند به کتب و رسالاتی که در مورد شناخت ابوبصیرها نگاشته شده است ابوبصیریه‌ها گفته می‌شود.
ابوبصیرها و ابوبصیریه‌ها
«ابوبصیر»ها
«ابوبصیر»، یکی از کنیههای مشترک راویان احادیث است. برخی از علما با لحاظ راویان مشهور، ابوبصیر را مشترک بین ابوبصیر اسدی و ابوبصیر مرادی دانسته‌اند و ابوبصیر راوی را باتوجه‌به ثقه بودن هر دو فرد موثق شمرده‌اند. برخی معتقدند که حدود 12 راوی داریم که کنیه‌شان أبوبصیر است. ولی در میان اینها، أبوبصیر اسدی ـ یحیی بن ابی القاسم ـ و یا أبوبصیر مرادی ـ لیث بَختری ـ بیشتر مورد توجه هستند که أبوبصیر مطلق نیز انصراف به این دو نفر دارد. [۱] برخی آن را کنیه پنج تن شمرده‌اند که برخی از آنان مسلّماً ثقه‌اند:
- ابوبصیر یحیی بن ابی‌القاسم اسدی؛
- ابوبصیر لیث بن بَخْتَری مرادی؛
- ابوبصیر عبداللـه بن محمد اسدی کوفی از اصحاب امام باقر(ع) [۲] ؛
- ابوبصیر یوسف بن حارث از اصحاب بتری مذهب امام باقر(ع)[۳]؛
- ابوبصیر ثقفی. [۴]
مشهورترین اقوال این است که ابوبصیر، مشترک بین چهار راوی است که بعضی ضعیف و بعضی ثقه‌اند، این چهار تن هم در مواردی مختلف ذکر شده‌اند:
- عبداللَّه بن محمّد که ضعیف است؛
- ابومحمد لیث بن بختری که همگان تصدیقش میکنند؛
- ابومحمد یحیی بن قاسم حذّاء اسدی؛
- یوسف بن حارث بتری (راوی از امام باقر علیه‌السلام)[۵].
صاحب معجم رجال الحدیث آنان را چنین بر می‌شمارد:
- ابوبصیر یحیی بن ابی‌القاسم اسدی؛
- ابوبصیر لیث بن بَخْتَری مرادی؛
- ابوبصیر عبداللـه بن محمد اسدی کوفی؛
- ابوبصیر یوسف بن حارث؛
- ابوبصیر ثقفی.
مرحوم آیةالله خویی با بیان قرینه گفته است که هرجا ابوبصیر به طور مطلق آورده شود مراد یحیی بن قاسم ثقه است. [۶] حاجی نوری نیز به همین قول معتقد است.
«ابوبصیریه»ها
در سده‌های اخیر چندین اثر مستقل دربارۀ شخصیت رجالی ابوبصیر تألیف شده است که عبارت‌اند از:
- «الرسالة المبصرة فی أحوال البصیریة» یا «الدر النظیر فی المکنین بأبی بصیر» را صاحب قاموس الرجال، مرحوم علّامه محقّق شیخ محمّدتقی شوشتری (رحمه الله) نگاشته و علّت تحریر این رساله را در ابتدا بیان نموده است [۷]؛
- رساله «إرشاد الخبیر البصیر إلی تحقیق الحال فی أبی بصیر» نوشته مرحوم سیّد محمّدباقر شفتی است که وی به مشکل بودن داوری درباره ابوبصیر اشاره دارد؛
- رساله‌ای در باب ابوبصیر، مرحوم میرزا محمّد کلباسی دارد که ضمن بیان اصحاب اجماع و شرح حال آنان به آن پرداخته است و محور بحث را اقوال منقول در رجال الکشی قرار داده است؛
- رساله‌ای نیز به نام ترجمة أبی بصیر و إسحاق بن عمّار از ابوتراب بن ابی القاسم موسوی خوانساری (م 1346 ق) وجود دارد[۸]؛
- رساله‌ای هم مربوط به حدود قرن یازدهم هجری در این باب موجود است که مؤلّف آن، ناشناخته است[۹]؛
- ترجمة ابی‌بصیر، از محمدهاشم خوانساری (د ۱۳۱۸ ق) که همراه مجمع الفوائد در ۱۳۱۷ ق چاپ شده است؛
- اسانید ابی‌بصیر، از شیخ موسی عباسی زنجانی؛
- «سماء المقال» مرحوم کلباسی (ره) است به نام که جا دارد این کتاب چند بار مطالعه شود و در قواعد علم رجال، بی‌نظیر است و 90٪ کتاب «کلیات علم رجال» آقای سبحانی، از این کتاب استفاده شده است؛
- کتاب «عدیمة النظیر فی أحوال أبی بصیر» توسط محقّق توانا مهدی موسوی خوانساری (م 1246 ق) تدوین شده که غالباً با رساله مرحوم آیةاللَّه سیّد محمّد هاشم موسوی خوانساری اشتباه می‌شود. [۱۰] کتاب عدیمة النظیر فی أحوال أبی بصیر قرینههای موجود برای شناخت ابوبصیر ثقه از غیر ثقه را بیان می‌کند. [۱۱]محقّق تهرانی در مصفّی المقال [۱۲]، این کتاب را با عنوان عدیمة النظیر و نیز در الذریعة [۱۳] با عنوان ترجمة أبی بصیر و نیز رجال السید مهدی [۱۴] فهرست نموده است. [۱۵]
پانویس
- ↑ درس خارج فقه مقارن استاد حسینی قزوینی88/07/08
- ↑ کشی، محمد، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۴؛ طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۱۲۹؛
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایه الکبری، ج۱، ص۳۹.
- ↑ ميراث حديث شيعه (دروس تمهيدية فى القواعد الرجالية)، ج13، ص: 279.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج20، ص75
- ↑ قاموس الرجال، ج 11، ص 59.
- ↑ الذريعة، ج 4، ص 148.
- ↑ ميراث حديث شيعه (دروس تمهيدية فى القواعد الرجالية)، ج13، ص: 281.
- ↑ ميراث حديث شيعه (دروس تمهيدية فى القواعد الرجالية)، ج13، ص: 281 خاتمه
- ↑ مهريزى، مهدى، ميراث حديث شيعه، 21جلد، مؤسسه علمى فرهنگى دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر - ايران - قم، چاپ: 1، 1380 ه.ش.
- ↑ (ص 469)
- ↑ (ج 4، ص 148، ش 724)
- ↑ (ج 10، ص 153)
- ↑ مأخذ شناسى رجال شيعه، ص: 160
منابع
- مهریزی، مهدی، میراث حدیث شیعه، 21جلد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر - ایران - قم، چاپ: 1، 1380 ه.ش.
- سایت مدرسه فقاهت
طلاییان، رسول، مأخذ شناسی رجال شیعه، 1جلد، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر - ایران - قم، چاپ: 1، 1381 ه.ش.