مسلمانان در آمریکای لاتین
در آمریکای لاتین هر نقطه که محل مهاجرت اعراب به خصوص لبنانی، فلسطینی و سوری بوده، مسلمانان آنجا بیشتر است. مثلاً فلسطینی‌ها در شیلی، سوری‌ها و لبنانی‌ها در آرژانتین و برزیل، هندیها و پاکستان‌ها در سورینام، ترینیداد و توباگو و گویان تعداد بیشتری دارند. لذا می‌توان گفت که این کشورها، محل تجمع مسلمانان در این منطقه هستند. البته مسلمانان کم وبیش در ونزوئلا، مکزیک، کلمبیا، پاراگوئه و دیگر کشورهای آمریکای مرکزی هم هستند.
کشورهای اسلامی‌مانند لبنان و سوریه با عمده این کشورها و جماعات مسلمان آنجا ارتباط بیشتری دارند اعم از ارتباطات مذهبی، تجاری و حتی سیاسی؛ چون اکثر مسلمانان آنجا از اعراب لبنانی و سوری هستند و با کشورهایشان مبادلات تجاری دارند. غیر از این کشورها که به صورت سنتی با مهاجران اعراب تعامل دارند، دیگر کشورهای اسلامی‌مانند اندونزی، مالزی، ایران، عربستان، ترکیه، مصرو پاکستان نیز در منطقه فعالیت‌های مذهبی و اقتصادی و سیاسی دارند. اما فعالیت‌های اقتصادی‌شان چندان چشم‌گیر نیست.[۱]
عربستان
دولت عربستان براساس توان مالی خود توانسته است فعال‌تر از بقیه کشورهای اسلامی در زمینه دینی عمل کند. این کشور در اکثر کشورهای آمریکای لاتین درصدد ساخت مساجد و مراکز اسلامی و هویتدهی به مسلمانان و اعراب مهاجر منطقه برآمده است.
مثلاً در برزیل، بوینوس آیرس، آرژانتین، ونزوئلا و شیلی مساجد خیلی بزرگی ساخته است. در بعضی از کشورهای دیگر منطقه، مساجد و مراکز اسلامی مشابه را در حال ساخت دارد و از این لحاظ، پول زیادی خرج می‌کند.
به لحاظ فرهنگی، دانشگاه‌های الازهر مصر، المدینه و امّ القری عربستان و ... نمایندگان و روحانیونی را به منطقه می‌فرستند. البته غالب روحانیون فارغ التحصیل جامعه الازهر مصر، امامت جماعت و سرپرستی مراکز اسلامی ساخت عربستان را بر عهده میگیرند؛ یعنی نوعی تعاملات بین دولت‌های مصر و عربستان است که تأمین بعد مالی‌اش بر عهده سعودیها و بعد فرهنگی و تبلیغی‌اش در دست مصری‌هاست.[۲] البته در سال‌های اخیر، دولت عربستان خود، واعظ و روحانی به منطقه اعزام می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران
غالب فعالیت‌های فرهنگی و دینی ایران اسلامی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در منطقه آمریکای لاتین به فعالیت‌های عمیق و ارزشمند حجت‌الاسلام والمسلمین محسن ربانی برمیگردد. ربانی، رایزن فرهنگی سابق ایران در آرژانتین بود که از سوی بخش بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی به این کشور اعزام شد و در مدت 10 سال حضورش در منطقه، فعالیت‌های فراوانی در آرژانتین و کل منطقه آمریکای لاتین صورت داد.
حضور در دانشگاه ها، گفتگو با کشیشان و رهبران ادیان دیگر، شرکت در کنفرانس ها و همایش ها، ترجمه مباحث اسلامی به زبان اسپانیولی و هم‌چنین شناسایی و فرستادن جوانان مستعد مسلمان به قم برای فراگیری علوم اسلامی از جمله فعالیت‌های وی بود. مقر اصلی فعالیت‌های او در آرژانتین بود، ولی وی بیشتر در کشورهای اسپانیولی زبان منطقه فعالیت داشت و سفرهای تبلیغی به شیلی، کلمبیا، ونزوئلا، کوبا و... نیز انجام داد.
وی در گسترش و تقویت و انسجام شیعیان در منطقه نقش موثر و قابل تقدیر دارد و حتی زمینه سفر مرحوم آیت الله مصباح یزدی[۳]، آیت الله جعفر سبحانی و آیت الله عمید زنجانی به این منطقه را فراهم کرد.
وی هم اکنون مشاور بین‌الملل ریاست جامعه المصطفی العالمیه است و در قم یک موسسه پژوهشی ـ فرهنگی به نام «اندیشه شرق» راه‌اندازی کرده است.[۴] در کنار این موسسه، مجمع جهانی اهل بیت:، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و اخیراً جامعه المصطف6 العالمیه نیز فعالیت‌هایی در عرصه تبلیغ اسلام و اسلام‌شناسی در منطقه دارد. ناگفته نماند که وزارت امور خارجه هم طی دهه اخیر فعالیت‌های دیپلماتیک خود را در این منطقه گسترش داده و با حضور در این منطقه باعث شناخت بیشتر انقلاب اسلامی و اسلام شده است.
ترکیه
بعضی از گروه‌های فرهنگی و اقتصادی ترکیه به ویژه گروه‌های صوفی این کشور و هم‌چنین اخیراً هواداران و پیروان فتح الله گولن [۵]متوجه آمریکای لاتین شده و مکاتب خود را در منطقه اشاعه می‌دهند. چرا که رقص و سماع و تفکرات صوفیهتا حدودی می‌تواند جاذبه‌های غربی را در کنار خودش داشته باشد و برای برخی مردم منطقهنیز جالب و جذاب به نظر برسد. از آنجایی که غالب مردم منطقه، تشنه معنویت، سیاست‌زده و منتقد عملکرد کلیساها هستند، لذا گروه‌های صوفیه امیدوارند با توجه به روحیات مردم و مساعد بودن فضا، پیروان و مریدانی برای خودشان دست و پا کنند.[۶]
گولن، روشنفکر مسلمان و سکولار ترکیه است که هم اکنون در آمریکا زندگی می‌کند. تلاش وی شکل دادن اسلام مدرن است و او این کار را با مهم جلوه دادن علوم تجربی و طبیعی انجام میدهد. به بیانی دیگر، وی دغدغه اول خود راآموزش و تغییر در نظام آموزشی مسلمانان قرار داده است. لذا وی و هوادارانش ظرف 30 سال گذشته، شبکهای از مدارس تقریباً یکسان را در ترکیه و کشورهای دیگر تأسیس کرده‌اند. آموزش در این مدارس، سکولار و غیردینی است و تمرکز اصلی روی شیوههای آموزشی مدرن و روی قشر سرمایه‌دار و سیاسیّون است، لذا توانسته است برای تأسیس این مراکز، از دولت لائیک ترکیه و حتی دیگر کشورهای اروپایی و آمریکایی، امکانات و تسهیلات بگیرد.
زبان اول این مدارس، انگلیسی است. این مدارس در بسیاری از کشورهای جهان شعبه دارد و توانسته است در آسیای مرکزی بسیار تأثیرگذار باشد و مورد استقبال فراوان مردم قرار بگیرد. فعالیت‌های گولن را در چند محور می‌توان خلاصه کرد:
1. فعالیت در حوزه مناسبات بین‌الادیانی،
2. سازگار نشان دادن اسلام و لائیسیته،
3. محکومیت علیه خشونت تحت نام اسلام
4. توجه به اهمیت فراوان آموزش در اسلام.[۷]فعالیت‌های وی را می‌توان در راستای دیپلماسی فرهنگی ترکیه قلمداد کرد.
هواداران گولن به ویژه در شیلی، آرژانتین، برزیل و دیگر کشورهای آمریکای لاتین، امکانات آموزشی خاصی را تأسیس کرده‌اند که با توجه به رویکرد این مدارس و آموزشگاه‌ها، جای تأمل جدی دارد.
البته علاوه بر کشورهای اسلامی برخی از گروه‌ها و فرقه‌های اسلامی در این منطقه تبلیغات میکنند و فعالیت دارند. از جمله قادیانیه (احمدیه)، اسماعیلیه، جماعت تبلیغی [۸]، خوجه ها. مؤسسه بلال میشن آمریکا[۹]، افزون بر ایالات متحده آمریکا، در حوزه دریای کارائیب مانند ترینیداد و توباگو و چند کشور آمریکای جنوبی از جمله گویان، کلمبیا و آرژانتین، نیز فعالیت دارد. این مرکز با چاپ کتاب، مجله، جزوه و ... در زمینه تشیع و ارتباط با اساتید و مردم مشغول است. [۱۰]
علل گرایش مردم منطقه به اسلام
گرایش مردم منطقه به اسلام دلایل مختلفی دارد. به صورت خلاصه می‌توان گفت اسلام برای مردم منطقه آمریکای لاتین بسیار جالب و جذاب است. اما این علل و عوامل عبارت است از:
تبلیغات زیاد علیه اسلام
تبلیغات فراوان علیه اسلام و مسلمانان، باعث شهرت اسلام شده است و همه میخواهند بدانند که اسلام چه دینی است که این‌گونه آمریکا، رژیم صهیونیستی و کشورهای اروپایی را به ترس واداشته است.
جامعیت دین اسلام
آموزههای انقلابی، مباحث اجتماعی، سیاسی، فلسفی، عرفانی و حتی مسائل عبادی اسلام برای آنها خیلی جدید و پرجاذبه است. در دوره بحران معنویت و زندگی ماشینی، معنویت اسلامی جذابیت بیشتری دارد.
مقاومت اسلامی منطقه خاورمیانه
به خاطر استقامت سه دههای جمهوری اسلامی ایران و خصوصاً موفقیتهای جنبشهای حزب الله لبنان و حماس فلسطین [۱۱] علیرغم تهدیدات غرب و تجاوزارت اسرائیل و...
عملکرد غیرمردمی
عملکرد غیرمردمی و سابقه تاریخی نفرت انگیز کلیسای کاتولیک و وجود بدبینی به کشورهای غربی در بین برخی اقشار روشنفکر و آزاداندیش جوامع. از آنجایی که کشورهای آمریکای لاتین به مانند آفریقا، سابقه استعمار و عملکرد نظام سرمایهداری را در کشورهای خویش به چشم دیدهاند، نسبت به مناطق دیگر، کمتر تحت تأثیر رسانههای غربی هستند.
سُست بودن پایههای معرفتی مسیحیت
سُست بودن پایههای معرفتی مسیحیت و غیرعقلانی بودن برخی آموزههای آن. البته در بین مردم منطقه به ویژه با وجود آیینهای مختلف سرخ‌پوستی و بومی، رگههای مذهبی و اعتقادی و حتی بعضاً خرافی و غیرعقلانی هم در آنها وجود دارد، و به لحاظ روحیات اجتماعیو فرهنگی، افرادی باز و آزادند و تعصبات کمتری دارند و مانند مردم کشورهای اروپایی و آمریکایی، مقاومت کمتری در مقابل فعالیت‌های دینی و فرهنگی جدید دارند، لذا نه تنها دین اسلام، بلکه ادیان و مکاتب شرقی و معنویتگرای شرقی مانند هندویسم و بودیسم و فرقه‌های صوفی و شیطان‌پرست نیز پیروان قابل ملاحظهای یافته و توانسته‌اند برای خود پیروانی بیابند.
مردم آمریکای لاتین میخواهند بدانند که اسلام چیست و چه می‌گوید؟ راجع به زن و حقوق آنها، تروریسم، فقر، اقلیت‌های مذهبی، ظلم و بی‌عدالتی، انرژی هستهای، کلیسا، بمب اتمی، محیط زیست، حقوق حیوانات، و ... چه نظری دارد؟ فلسفه عبادات، فقر، دوزخ و بهشت و... چیست؟ آیا خریدنی هستند؟ برخی از این سئوالات، مسائلی است که در آیین کلیسایی و دیگر آیینهای غیرعقلانی بودیسم و هندویسم و...جوابی قانع کننده نمییابند. لذا آنها میخواهند ببینند که دین اسلام درباره موضوعات و مسائل مختلف جهان معاصر و دغدغههای انسان مدرن، چه نظراتی دارد وتمایل دارند جواب این سئوالات را از زبان یک مسلمان بشنوند و با سخنان مسیحیت و دیگران ادیان مقایسه کنند. این مقایسه‌ها برایشان می‌تواند جاذبه داشته باشد.[۱۲]
دانشگاه‌های منطقه
هم اکنون دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشورهای منطقه، دورههای مختلفی برای اسلام‌شناسی برگزار میکنند که عمدتاً از اساتید یهودی و بهایی استفاده میشود. هم اکنون دانشگاه‌ها ـ به ویژه دانشگاه‌های غیر انتفاعی و غیر دولتی ـ این کشورها فرصت مناسبی برای همکاری بین دانشگاهی کشورهای اسلامی با آنهاست. همچنان که به عنوان نمونه، دانشگاه تهران با دانشگاه لاپلاتای آرژانتین قرارداد همکاری دارد، ولی آنچنان که باید از این فرصت استفاده نمیکنند.
استقبال از اسلام و گرایش مردم تا حدی است که سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی اسلامی (آیسیسکو) در ششمین گردهمایی روسای مراکز فرهنگی و شوراهای اسلامی کشورهای آمریکای لاتین و دریای کارائیب در شیلی در 30 آگوست 2007 خواستار تأسیس شورای عالی مسلمانان آمریکای لاتین و هم‌چنین تأسیس کرسیهای تمدن اسلامی در دانشگاه‌های آمریکای لاتین شد.
از سویی دیگر، در حال حاضر به لحاظ خبررسانی، سایت‌هایی به زبان‌های اسپانیولی و پرتغالی تأسیس شده‌اند یا امواج رادیویی که کشورهای اسلامی از جمله صداوسیمای جمهوری اسلامیایران راه‌اندازی کرده است، باعث امیدهایی در منطقه برای مسلمانان شده است و مسلمانان هم حرکت‌های فرهنگی و اجتماعی خویش را در این زمینه شروع کرده‌اند. لذا می‌توان گفت روند اسلام‌‌گرایی و حضور اجتماعی مسلمانان در منطقه روند رو به رشدی دارد. راه‌اندازی شبکه تلویزیونی اسلامی به زبان‌های اسپانیولی و پرتغالی از سوی کشورهای اسلامی خصوصاً ایران برای مردم منطقه ضروری است که خوشبختانه این شبکه اسپانیولی به نام هیسپان تی. وی [۱۳] شروع به فعالیت کرد.
تبلیغات مدرن با تکنولوژیهای جدید می‌تواند فرهنگ و هنر و معارف اسلامی را به آمریکای لاتین بهتر معرفی، تبیین و تبلیغ کند و باعث حضور پررنگتر مسلمانان در اجتماع، فرهنگ و حتی سیاست منطقه شود. برای قشر فرهیخته نیز برگزاری نشستها و میزگردها، فرصت مناسبی برای تبلیغ و تبیین دین است. حضور پررنگ در کنفرانس‌های بین‌الادیان و همکاری بین‌الادیانی برای مبارزه با الحاد و ولنگاری و بحران‌هایی چون فقر و بی‌عدالتی فراگیر، استثمار و استعمار جدید، اعتیاد و مواد مخدر، محیط زیست و جنگ‌های خانمان‌سوز ـ خصوصاً با کشیشان الهیات رهاییبخش ـ و داشتن موضع نسبت به اتفاقات و حوادث دنیای کنونی نیز می‌تواند در گرایش مردم به اسلام نقش موثرتری ایجاد نماید.
پانویس
- ↑ عبدالرحیم ساداتیفر، نشریه پگاه حوزه، شماره 252.
- ↑ عبدالرحیم ساداتیفر، نشریه پگاه حوزه، شماره 262، شهریور 1388.
- ↑ شرح مفصل این سفر در کتاب «به پیشواز خورشید غرب» از سوی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم منتشر شده است.
- ↑ این موسسه سایتی اسلامی به زبان اسپانیولی به نشانی www.islamoriente.net راه‌اندازی کرده است. نشر و طبع کتب به زبان اسپانیولی، چاپ مجلات، برگزاری اردوهای علمی فرهنگی برای طلاب و روسای مراکز اسلامی فعال در منطقه، اعزام مبلغین بومی و غیربومی به کشورهای اسپانیولی زبان، آموزش زبان به طلابایرانی، مساعدت مراکز اسلامی در آمریکای لاتین، ارسال کتب، جزوه و رفع نیازهای آنان از اهم فعالیت‌های موسسه اندیشه شرق است
- ↑ (Fathullah Gulen)
- ↑ عبدالرحیم ساداتیفر، نشریه پگاه حوزه، شماره 262.
- ↑ برای اطلاع بیشتر رک: نشریه مبلغان، مرداد 1379، شماره 7، مقاله«جنبش اسلامیـ عرفانی فتح الله گولن در ترکیه» در فصلنامه میثاق امین شماره 6.
- ↑ بی نا، جنبش جماعت تبلیغ و بررسی عملکرد آن در ایران، ص 31. این جریان تبلیغی اسلام در سال 1926 توسط اختر الیاس معروف به مولانا الیاس در نظام الدین دهلی شکل گرفت و توانسته است در بیش از 100 کشور جهان شعبه ایجاد کند و به فعالیت بپردازد. این جریان متأثر از مکتب دیوبند و علمای دیوبندی است که فعلاً مرکز اصلی آن پاکستان است. این جریان که به آن «جماعت تبلیغ»، «جنبش تبلیغی»، «مدرسه سیار»، «نهضت آرام» و «دعوت و تبلیغ» هم گفته میشود، دو گردهمایی بزرگ در سطح جهان اسلام دارد که پس از مراسم حج، بزرگ‌ترین اجتماع جهان اسلام است. (ر. ک: همان)
- ↑ وابسته به خوجه ها
- ↑ عرب احمدی، شیعیان خوجه اثنا عشری در گستره جهان، پاورقی ص 326.
- ↑ از جمله پیروزی در جنگ‌های 33 روزه و 22 روزه
- ↑ عبدالرحیم ساداتیفر، نشریه پگاه حوزه، شماره 262.
- ↑ (Hispan T.V)
منابع
نشریه پگاه حوزه
خبرگزاری حوزه