همایش بین‌المللی امت واحد، سرنوشت مشترک

همایش‌های بین‌المللی
همایش‌های بین‌المللی
نام رویداد	همایش بین‌المللی امت واحد، سرنوشت مشترک
روز رویداد	چهارشنبه و پنج‌شنبه 1 و 2 اسفندماه 1403 ش
مکان رویداد	بحرین
عوامل	الازهر مصر; شورای عالی امور اسلامی بحرین; شورای حکمای مسلمان;
دلیل اهمیت	گفت‌ وگوی اسلامی ـ اسلامی; نقش علما و مراجع دینی در غلبه بر موانع تفاهم بین مذاهب اسلامی»; گفت‌ وگوی اسلامی ـ اسلامی و مباحث شهروندی;
	v; t; e;

همایش بین‌المللی امت واحد، سرنوشت مشترک، اول اسفندماه برابر با 19 فوریه به مدت دو روز در منامه پایتخت بحرین برگزار شد. در این همایش شخصیت‌هایی از علما، رهبران، اندیشمندان و فرهیختگان مسلمان از نقاط مختلف جهان حضور داشتند. شیخ احمد الطیب، شیخ الازهر و انور ابراهیم، نخست‌وزیر مالزی از سخنرانان این کنفرانس بودند. این همایش تحت حمایت حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین و با حضور دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی حجت‌الاسلام والمسلمین حمید شهریاری و شخصیت‌های مذهبی و فکری از کشورهای مختلف اسلامی برگزار شد. این همایش با هدف تقویت گفت‌ وگوی اسلامی ـ اسلامی و تحکیم ارزش‌های تفاهم و همگرایی در میان اجزای جامعه اسلامی برگزار و برای این منظور در مورد برجسته‌ترین موضوعات و چالش‌های مشترک بحث و تبادل نظر شده و بر اهمیت تکثرگرایی و تنوع به‌عنوان منبع قدرت و وحدت میان مسلمانان تأکید شد. این همایش همچنین به دنبال فعال کردن نقش مراجع و نهادهای دینی و علمی در گسترش تفکر اعتدال‌گرا، کمک به مقابله با چالش‌های موجود بر سر راه وحدت اسلامی و تدوین برنامۀ اقدام دائمی برای تقویت گفت‌ وگوی اسلامی ـ اسلامی و رفع اختلافات است.

سخنرانی دبیرکل مجمع تقریب

حجت‌الاسلام والمسلمین شهریاری، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اظهار داشت: در این شرایط تاریخی که مسلمانان در آن به سر می‌برند، وظیفۀ اصلی علما و مراجع دینی بیان این نکته است که هر کسی از امت اسلام که شهادتین بر زبان آورد، بخشی از امت واحده اسلامی به‌شمار می‌رود. وی با بیان این که علمای مسلمان باید به این مفهوم پایبند باشد تا هر یک از مسلمانان حقوق و وظایف خود را در برابر امت اسلامی بداند و به اقتضای آن عمل کند، ابراز داشت: دراین باره باید یک چهارچوب مفهومی از امت واحده اسلامی تعیین شود و برای تحقق این هدف مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی کتابچه‌ای را که به هشت زبان از جمله عربی و انگلیسی ترجمه شده، تهیه کرده و خلاصه آن را برای کنفرانس ارسال نموده است.

هدف از برگزاری کنفرانس‌های وحدت

دکتر شهریاری با اشاره به برگزاری کنفرانس وحدت اسلامی در طول 38 سال توسط جمهوری اسلامی ایران و بعد از تأسیس مجمع جهانی تقریب، تاکید کرد: هدف اصلی ما از این کنفرانس‌ها تحقق دو هدف بوده است. وی با بیان اینکه هدف نخست به حرکت درآمدن جوامع اسلامی به سمت امت واحده است و تقریب مذاهب اسلامی نخستین گام در راه تحقق این هدف بوده، گفت: خدا را سپاس می‌گوییم که کشورهای بزرگ اسلامی نیز این گام را برداشته‌اند و امروز تهران تنها شهری نیست که ندای تقریب از آن بلند می‌شود، بلکه امروز این ندا از قاهره، جده، استانبول و دیگر شهرهای اسلامی نیز به گوش می‌رسد.

دبیرکل مجمع تقریب در ادامه افزود: گفت‌ وگوی اسلامی، جایگزین تفرقه و تندروی در خطاب اسلامی شده است و این افتخاری جدید برای امت اسلامی است و سزاوار است که همۀ علما ارزش آن را بدانند. وی برپایی «اتحادیۀ کشورهای اسلامی» را هدف دوم از برپایی کنفرانس‌های وحدت عنوان کرد و توضیح داد: مجمع تقریب در فصل آخر این کتابچه تلاش کرده است، چهارچوب مفهومی «اتحادیه کشورهای اسلامی» که بیانگر نظام حاکم بر امت اسلامی با بهره‌گیری از عناصری مانند حقوق شهروندی مورد توافق و حاکمیت قانون اساسی پیشنهادی از سوی کشورهای اسلامی است را تبیین نماید. ایشان با اشاره به حذف گذرنامه و سهولت سفر میان کشورهای مختلف، واحد پولی اسلامی، پارلمان مشترک و فعال در این اتحادیه به منظور تصویب قوانین مشترک و بهره‌گیری از سازمان‌های مشترک بدون تغییر قانون اساسی کشورها و حفظ همه خط مشی‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی موجود در هر کشور در این طرح، تاکیدکرد که بخشی از این طرح هم اکنون در مجموعه دی 8 که شامل ایران، ترکیه، مصر، اندونزی، مالزی، پاکستان و نیجریه می‌شود، وجود دارد.

محورهای دستیابی به امت واحده اسلامی

سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین حمید شهریاری در همایش

وی در بخش دیگری از سخنان خود به چهارمحور در راستای دستیابی به امت واحده اسلامی اشاره کرد و افزود: محور نخست، دوری از تفرقه و اهانت به دیگران در جهان اسلام است که شامل دوری از جنگ و تشویق به اصلاح و صلح عادلانه، دوری از تروریسم و تشویق برادری، دوری از درگیری و تشویق همدلی و مهربانی، دوری از جدال و اهانت و تشویق به احترام و کرامت انسانی می‌شود. دبیرکل مجمع تقریب از همکاری میان کشورهای اسلامی به‌عنوان محور دوم نام برد و بر لزوم رویارویی با دشمن مشترک و صداقت میان مسلمانان تاکیدکرد. وی افزود: هم‌افزایی کشورهای اسلامی در سیاست، مسائل امنیتی، دانش و تکنولوژی، ثروت و ارائۀ خدمات مشترک، محور سوم تحقق امت واحده است. توانمندسازی ملت‌های مسلمان و تحقق تکامل معنوی و اخلاقی در فضای عمومی جوامع اسلامی از جمله التزام عملی به شریعت اسلامی و تمسک به عبادات، مساجد و شعائر دینی، تقویت ارزش‌های اخلاقی اسلامی و اسلوب زندگی اسلامی، تقریب مذاهب اسلامی و تقویت برادری دینی، مبارزه با فساد، توسعۀ گسترۀ عدالت اجتماعی و روحیۀ توجه به فقرا و محرومان و مظلومان محور چهارمی بود که دبیرکل مجمع تقریب به آن اشاره کرد. وی ادامه داد که این چهار محور، مفهوم امت واحده را ایجاد کرده و زمینه را برای تحقق محور پنجم یعنی «اتحادیه کشورهای اسلامی» به‌عنوان یک الگوی سیاسی برای حاکمیت امت اسلامی آماده می‌کند به گونه‌ای که در این محور اهداف این اتحادیه، اصول بنیادین آن، سیاست‌ها و ترکیب عمومی آن به صورت اجمالی نمایان شده است.

دو عنصر اصلی برای ایجاد تمدن اسلامی

دکتر شهریاری تاکیدکرد که دو مفهوم «اتحادیۀ کشورهای اسلامی» و «امت واحده اسلامی» دو عنصر اصلی برای ایجاد تمدن اسلامی به‌عنوان مهم‌ترین هدف جهان اسلامی به شمار می‌رود. وی پیشنهاد داد که دبیرخانه شورای حکمای مسلمان این طرح را بررسی نموده و با تدوین مجدد آن و با توجه بر عناصر ذکر شده در تهیه متن همایش سالانه علما برای تحقق امت واحده بهره‌برداری کند. دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی در پایان سخنان خود به مسأله فلسطین اشاره کرد و تاکید کرد که مسأله فلسطین باید مسأله نخست مسلمانان و بارزترین ارزش مشترک جهان اسلام برای تحقق وحدت اسلامی باقی بماند. وی با تاکید بر ضرورت حمایت از انتفاضه ملت فلسین در همه اراضی اشغالی و نوار غزه و کرانه باختری تاکیدکرد که این حمایت به ویژه در کشورهای همسایه فلسطین باید عملی و واقعی و نه تنها در شعار و رسانه‌ها باشد. دکتر شهریاری در پایان ابراز امیدواری کرد که همه زندانیان آزاد شده و همه شهروندان از آزادی مذهبی برخوردار شوند تا بتوانند شعائر مذهبی خود را برگزار کنند.

فیلم سخنرانی دکتر شهریاری در آدرس زیر قابل مشاهده می‌باشد^[۱].

سخنرانی احمد الطیب

شیخ احمد الطیب در سخنانی با بیان اینکه این کنفرانس برای نجات این امت از هلاکت و ویرانی و فنایی که برای آن تدارک دیده شده، برگزار می‌شود، گفت: این کنفرانس در حالی برگزار می‌شود که امت اسلامی بر سر یک دوراهی ایستاده و در معرض طوفانی کور و سهمگین قرار دارد که چیزی نمانده 15 قرن تمدن آن را ریشه‌کن کرده و از بین ببرد.

فلسطین قطب‌نمای هدایت‌گر

شیخ الازهر، فلسطین را قطب‌نمای هدایت‌گر امت اسلامی و مسأله بزرگ آن خواند و تصریح کرد: فلسطین شاهدی واقعی بر ضرورت ایجاد یک «اتحادیۀ همکاری» است که از حقوق این ملت دفاع کند. وی با بیان این که توطئه علیه فرزندان ما و بلکه همۀ امت اسلامی به جایی رسیده است که تلاش می‌کنند مردم غزه را از سرزمین خود بیرون کرده و کشور آنها را تصرف کند، گفت: از لطف خداوند متعال بود که ملت‌های عربی و اسلامی -‌مردمان و رهبران‌- را به یک موقعیت واحد و شرافتمندانه سوق داد که این ظلم و تجاوز آشکار به مردم سرزمین مبارک و حاکمیت کشورهای مسلمان همسایه را رد کنند و این موضعی شجاعانه است که امید به وحدت اسلامی را باردیگر زنده می‌کند.

منشور «قانون اساسی اهل قبله» یا «اخوت اسلامی»

ایشان از علمای مسلمان از مذاهب مختلف خواست تا منشوری به نام «قانون اساسی اهل قبله» یا «اخوت اسلامی» را به‌عنوان ستونی برای ایجاد همکاری‌های مشترک بر اساس مبانی تفاهم، مشورت و گفت‌ وگو تنظیم کنند. وی همچنین خواستار تدوین طرحی جدی و کاربردی برای ایجاد وحدت و تفاهم متقابل میان همۀ مکاتب اسلامی و گفت‌ وگوی دائمی شد که در آن علل تفرقه، نزاع و به‌ویژه درگیری‌های قومی و فرقه‌ای رد شده و نقاط توافق و همگرایی در آن متمرکز شود^[۲].

سخنرانی احمد مبلغی

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری در نشست افتتاحیۀ این کنفرانس طی سخنانی تصریح کرد: تقریب، ریشه‌ای استوار در سرزمین مصر دارد؛ همان جا که دارالتقریب بنیان نهاده شد تا پرچم وحدت و تفاهم را بر افرازد؛ بر همین راه، جمهوری اسلامی ایران گام نهاد و دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة را بنیاد کرد، تا مشعل همگرایی و برادری را روشن نگاه دارد. وی افزود: همۀ مسلمانان، به سوی الازهر شریف چشم دوخته‌اند، که افقی گسترده و مقامی والا دارد تا همچنان بر صراط تقریب بماند، لوازم آن را به جا آرد و مقتضیاتش را تمام کند و همواره بیرق الفت و همبستگی را افراشته نگاه دارد.

سه اصل اساسی

سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در همایش

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: سه اصل است که اگر بدان پایبند باشیم و در مسیرش گام نهیم ما را به حقیقتی آشکار رهنمون خواهد ساخت که هیچ راهی برای شکوفایی امت و درخشش دین در عرصه جهان، جز برادری اسلامی نیست.

اصل نخست؛ پیوند استوار میان شریعت و امت است؛ ... لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً ... ^{[مائده–48]}‎. امت، بدون شریعت، امت نبود و شریعت نیامد جز آنکه امت را بنیاد نهد و ارکانش را استوار کند. این پیوند، نه‌ تنها در پیدایش امت، بلکه در بقای آن نیز نقش دارد؛ چرا که شریعت، ضمانت استواری و شکوفایی آن است، امورش را انتظام می‌بخشد، رشته‌هایش را پیوند می‌دهد و وحدتش را پاس می‌دارد. چنانکه جسم، بی‌روح نمی‌پاید، امت نیز بی‌شریعت دوام نمی‌آورد؛ که آن، غذای جان اوست و دیوار نگهبانش، که بدان استوار می‌ماند و در پرتو آن، به قله‌های عزت و مجد راه می‌جوید.
اصل دوم؛ شریعت، وسیله‌ای برای اقامه و تجلی دین در حیات مردم، بر پایۀ منهج ربانی است؛ شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰ أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا ... ^{[شوری–13]}‎. شریعت، ابزار اقامۀ دین است و حضور آن را در زندگی امت تضمین می‌کند و آرمان‌های والایش را در عدالت، رحمت و هدایت تحقق می‌بخشد.
اصل سوم ؛ اگر پیوند میان شریعت و امت سست گردد، شریعت از جایگاه خویش فرو افتد، نه‌ خادمی برای دین باشد و نه عاملی برای اقامۀ آن، بلکه از نیرویی وحدت‌بخش، به ابزاری تفرقه‌افکن بدل گردد و از نوری هدایت‌گر، به آتشی که فتنه در آن زبانه کشد، دگرگون شود. در آن هنگام، اختلاف، صرفاً تفاوت در فروع نخواهد بود، بلکه به عاملی بدل خواهد شد که خودِ دین را تضعیف کند، چرا که نزاع، بستری برای رشد دین نیست، بلکه زمینی خشک است که رشته‌های امت را می‌فرساید و هیبت دین را از میان برمی‌دارد. بزرگ‌ترین خطر آن است که تصورات فرقه‌ای بسته پدید آید که شریعت را از افقی گسترده به قیدی تنگ و محدود مبدل سازد و آن را به‌ جای اینکه نیروی پیشرفت باشد، بندی سازد که امت را از حرکت باز دارد.

وی ادامه داد: نتیجه‌ای که از این اصول به‌دست می‌آید، دو امر است: نخست حضور علوم اسلامی در هر مذهب، در پرتو مصلحت امت: اگر تطور دانش در مذاهب از دیدگاه کلانِ وحدت امت به دور باشد، تصورات فقهی‌ای پدید خواهد آمد که روح شریعت را در پیوندش با امت باز نمی‌تاباند و چون شریعت، از امت جدا گردد از دین نیز گسسته خواهد شد و دیگر خادمی برای دین نخواهد بود، بلکه در حصاری محدود فرو خواهد رفت، به‌ دور از آن رسالت جامع که خداوند آن را برای آن فرو فرستاد. پس، شریعت وظیفه خود را جز آنگاه که دانش اسلامی با این بینش پیوند یابد، ادا نخواهد کرد: نخست آنکه، شریعت، نظامی جامع برای امت است و هر شناختی که این حقیقت را لحاظ نکند، شریعت را از امت و دین را از شریعت جدا خواهد ساخت. دوم آنکه، شکوه امت، جز با دعوت به مائده اخوت حاصل نخواهد شد. امر دوم، پاسداشت سه تمامیت است: سه تمامیت که بر آن، بنای برادری اسلامی استوار می‌شود.

تمامیت اوطان، ملل و مذاهب

تمامیت اوطان: آن، خاکی است که در آن بالیده و گستره‌ای است که تاریخش در آن جاری است نه خاکش وانهاده گردد و نه دیارش به بازی گرفته شود، که وطن، حصن امت است و هر که دژ خویش را وانهد، خود را به وادی هلاکت افکنده است.
تمامیت ملل: آن، روح امت و حقیقت پایدار آن است که اگر گرد آید، امت نیرومند گردد و اگر پراکنده شود ارکان آن فرو ریزد. پس امتی نیست بی‌ملل آن و وحدتی نیست، بی‌عواملی که آن را پایدار دارد و از همین‌رو، باید از قضايای بزرگ امت به‌ویژه مسأله ظلم گسترده‌ای که بر فلسطین و غزه می‌رود پشتیبانی کرد؛ چرا که آن، آزمونی است برای صدق برادری اسلامی و هر سستی در آن خیانتی است به امت که اتحاد مواضع اسلامی را می‌طلبد و حمایتی در خور عدالت و قداست این مسأله را می‌طلبد.
تمامیت مذاهب: که آن، پایه‌ای استوار و ستونی است راسخ که اگر پاس داشته شود، بنای امت برقرار ماند و اگر فرو نهاده شود امت از هم گسسته گردد.

مبلغی در پایان تصریح کرد: پس نه برادری‌ای است در امتی که اوطانش پریشان است و نه وحدتی است در جماعتی که ملل آن از هم گسسته است و نه اجماعی است در امتی که مذاهب آن پراکنده است. پس اگر خواهان برادری‌ای پربار و وحدتی پایداریم، باید این تمامیت‌ها را پاس بداریم و از فروپاشی آنها پرهیز کنیم، که آنها، شالوده‌ای است استوار و پایه‌ای استوار که هیچ بنایی جز بر آن پایدار نماند^[۳].