۴٬۹۳۳
ویرایش
ابوالحسین نوری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
جز (جایگزینی متن - '[[رده: ' به '[[رده:') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''ابوحسین احمد بن محمد نوری بغوی بغدادی خراسانی''' عارف و صوفی مسلک بود و از بزرگان و رهبران [[صوفیه]] به شمار می‌رفت.[۱][۲] پیروان او را «[[فرقه نوریه]]» خوانده‌اند.[۳] | '''ابوحسین احمد بن محمد نوری بغوی بغدادی خراسانی''' عارف و صوفی مسلک بود و از بزرگان و رهبران [[صوفیه]] به شمار می‌رفت. [۱][۲] پیروان او را «[[فرقه نوریه]]» خوانده‌اند. [۳] | ||
احمد بن محمد بَغَوی هروی، به ابن‌بَغَوی مشهور و به نوری ملقب بود. [۴][۵] نام وی را محمد هم آورده‌اند. | احمد بن محمد بَغَوی هروی، به ابن‌بَغَوی مشهور و به نوری ملقب بود. [۴][۵] نام وی را محمد هم آورده‌اند. | ||
نوری را امیرالقلوب و قمرالصوفیه و طاووس‌العباد نیز لقب داده‌اند، [۶][۷] برخی کنیه وی را ابوالحسن، ولی اغلب کنیه‌اش را ابوالحسین نوشته‌اند. [۸][۹] | نوری را امیرالقلوب و قمرالصوفیه و طاووس‌العباد نیز لقب داده‌اند، [۶][۷] برخی کنیه وی را ابوالحسن، ولی اغلب کنیه‌اش را ابوالحسین نوشته‌اند. [۸][۹] | ||
=تاریخ ولادت= | =تاریخ ولادت= | ||
در منابع متقدم تاریخ تولد او ذکر نشده است، اما برخی سال تولد وی را ۲۲۵ یا ۲۲۶ تخمین زده‌اند. | در منابع متقدم تاریخ تولد او ذکر نشده است، اما برخی سال تولد وی را ۲۲۵ یا ۲۲۶ تخمین زده‌اند. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۱: | ||
=وجه تسمیه= | =وجه تسمیه= | ||
دربارۀ وجه تسمیۀ نوری سخنان بسیاری گفته‌اند. از جمله آن‌که هنگام سخن گفتن در تاریکی نوری از دهان او می‌تابید؛ از صومعۀ محل عبادت وی در شب نور ساطع می‌شد؛ با نور فراست خبر از باطن افراد می‌داد؛ حسن چهره‌اش سبب این نام بود [۱۵][۱۶][۱۷] از اهالی نور، شهری میان سمرقند و بخارا، بود، [۱۸][۱۹] اما بنا بر این سخن نوری: «نوری درخشان در غیب دیدم و پیوسته در آن نظر می‌کردم تا وقتی که همه خود آن نور شدم»، [۲۰] احتمالاً رسیدن وی به نورانیت باطنی و درونی، وجه تسمیه نوری است. | دربارۀ وجه تسمیۀ نوری سخنان بسیاری گفته‌اند. از جمله آن‌که هنگام سخن گفتن در تاریکی نوری از دهان او می‌تابید؛ از صومعۀ محل عبادت وی در شب نور ساطع می‌شد؛ با نور فراست خبر از باطن افراد می‌داد؛ حسن چهره‌اش سبب این نام بود [۱۵][۱۶][۱۷] از اهالی نور، شهری میان سمرقند و بخارا، بود، [۱۸][۱۹] اما بنا بر این سخن نوری: «نوری درخشان در غیب دیدم و پیوسته در آن نظر می‌کردم تا وقتی که همه خود آن نور شدم»، [۲۰] احتمالاً رسیدن وی به نورانیت باطنی و درونی، وجه تسمیه نوری است. | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۶: | ||
=مشایخ= | =مشایخ= | ||
وی با مشایخ بسیاری مصاحبت داشت. از جمله با [[سری سقطی]]، [[محمد بن علی قصاب]]، جنید و [[احمد بن ابی الحواری]]،[۲۱] [۲۲][۲۳][۲۴] از سری سقطی [[حدیث]] روایت می‌کرد، [۲۵][۲۶][۲۷] وی با [[ابوحمزۀ بغدادی]] (متوفی ۲۶۹) حشر و نشر داشت و تقریبا هم مشرب بودند، [۲۸] برخی به سبب شباهت سخنان و احوال ایشان حدس زده‌اند که نوری مرید و جانشین ابوحمزۀ بغدادی بوده و بعضی از سخنانش نیز تقریر تعالیم وی است، [۲۹] نوری با جنید نیز مصاحبت داشت و با وجود مناسبات دوستانه و گاه مریدانه، در مواردی نیز از او ایراد می‌گرفت یا به او طعن می‌زد، [۳۰][۳۱][۳۲] به نظر می‌رسد این امر ناشی از آن بود که خود را از اقران جنید می‌دانست، نه از اتباع او. [۳۳] | وی با مشایخ بسیاری مصاحبت داشت. از جمله با [[سری سقطی]]، [[محمد بن علی قصاب]]، جنید و [[احمد بن ابی الحواری]]، [۲۱] [۲۲][۲۳][۲۴] از سری سقطی [[حدیث]] روایت می‌کرد، [۲۵][۲۶][۲۷] وی با [[ابوحمزۀ بغدادی]] (متوفی ۲۶۹) حشر و نشر داشت و تقریبا هم مشرب بودند، [۲۸] برخی به سبب شباهت سخنان و احوال ایشان حدس زده‌اند که نوری مرید و جانشین ابوحمزۀ بغدادی بوده و بعضی از سخنانش نیز تقریر تعالیم وی است، [۲۹] نوری با جنید نیز مصاحبت داشت و با وجود مناسبات دوستانه و گاه مریدانه، در مواردی نیز از او ایراد می‌گرفت یا به او طعن می‌زد، [۳۰][۳۱][۳۲] به نظر می‌رسد این امر ناشی از آن بود که خود را از اقران جنید می‌دانست، نه از اتباع او. [۳۳] | ||
نوری از کسانی مانند شبلی و [[ذوالنون المصری|ذوالنون مصری]] بهره گرفت.[۳۴] | نوری از کسانی مانند شبلی و [[ذوالنون المصری|ذوالنون مصری]] بهره گرفت. [۳۴] | ||
جنید نیز اگرچه نوری را بزرگ می‌داشت و او را صدیق زمانه می‌خواند و حتی وصیت کرده بود که پس از مرگ، وی را در کنار نوری دفن کنند، [۳۵][۳۶][۳۷][۳۸] گاه نوری را به سبب برخی اقوال و کرامات و شیوه‌های غریبش در تربیت نفس، نکوهش می‌کرد. [۳۹][۴۰][۴۱] | جنید نیز اگرچه نوری را بزرگ می‌داشت و او را صدیق زمانه می‌خواند و حتی وصیت کرده بود که پس از مرگ، وی را در کنار نوری دفن کنند، [۳۵][۳۶][۳۷][۳۸] گاه نوری را به سبب برخی اقوال و کرامات و شیوه‌های غریبش در تربیت نفس، نکوهش می‌کرد. [۳۹][۴۰][۴۱] | ||
=ترک بغداد و بازگشت= | =ترک بغداد و بازگشت= | ||
گفته شده است که [[معتمد عباسی]] در ۲۶۴، بر اثر سعایت غلام خلیل، دستور قتل چند تن از صوفیان، از جمله نوری و ابوحمزه بغدادی و شبلی، را داد، نوری پیش از دیگران خود را تسلیم جلاد کرد و گفت که طریقت او مبنی بر ایثار است و از این‌رو می‌خواهد پیشاپیش یاران خود کشته شود اما وقتی این سخن به خلیفه رسید، وی دستور داد اجرای حکم متوقف شود و رأی نهایی را قاضی القضات بدهد و قاضی نیز پس از سؤالاتی از نوری حکم به برائت آنان داد، [۴۲][۴۳][۴۴] البته برخی گفته‌اند که نوری پس از دستور قتل از سوی خلیفه از بغداد گریخت و احتمالاً چهارده سال در رِقه در انزوا به سر برد و وقتی به [[بغداد]] بازگشت همنشینان و یاران خود را از دست داده بود و به سبب ضعف بینایی و جسمانی دیگر سخن نمی‌گفت. [۴۵][۴۶] | گفته شده است که [[معتمد عباسی]] در ۲۶۴، بر اثر سعایت غلام خلیل، دستور قتل چند تن از صوفیان، از جمله نوری و ابوحمزه بغدادی و شبلی، را داد، نوری پیش از دیگران خود را تسلیم جلاد کرد و گفت که طریقت او مبنی بر ایثار است و از این‌رو می‌خواهد پیشاپیش یاران خود کشته شود اما وقتی این سخن به خلیفه رسید، وی دستور داد اجرای حکم متوقف شود و رأی نهایی را قاضی القضات بدهد و قاضی نیز پس از سؤالاتی از نوری حکم به برائت آنان داد، [۴۲][۴۳][۴۴] البته برخی گفته‌اند که نوری پس از دستور قتل از سوی خلیفه از بغداد گریخت و احتمالاً چهارده سال در رِقه در انزوا به سر برد و وقتی به [[بغداد]] بازگشت همنشینان و یاران خود را از دست داده بود و به سبب ضعف بینایی و جسمانی دیگر سخن نمی‌گفت. [۴۵][۴۶] | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۰: | ||
نوری در ۲۹۵ درگذشت، [۵۳][۵۴] [۵۵] اما یافعی [۵۶] وفاتش را در ۲۸۶ دانسته، که اشتباه است، که احتمالاً این اشتباه به سبب شباهت اسم وی با ابوالحسن بغوی (متوفی ۲۸۶)، محدّث مکی می‌باشد، [۵۷][۵۸] گفته‌اند وقتی خبر وفات نوری به جنید رسید، گفت نصف علم عرفان با مرگ او از میان رفت. [۵۹][۶۰][۶۱] | نوری در ۲۹۵ درگذشت، [۵۳][۵۴] [۵۵] اما یافعی [۵۶] وفاتش را در ۲۸۶ دانسته، که اشتباه است، که احتمالاً این اشتباه به سبب شباهت اسم وی با ابوالحسن بغوی (متوفی ۲۸۶)، محدّث مکی می‌باشد، [۵۷][۵۸] گفته‌اند وقتی خبر وفات نوری به جنید رسید، گفت نصف علم عرفان با مرگ او از میان رفت. [۵۹][۶۰][۶۱] | ||
==علت مرگ== | == علت مرگ == | ||
دربارۀ علت مرگ نوری گفته‌اند که او با شنیدن بیتی به وجد آمد و روانۀ صحرایی پر از خار شد و بر اثر جراحات ناشی از خارها، روز بعد در خانۀ خویش از دنیا رفت، [۶۲][۶۳] به روایتی دیگر، نوری در مسجد شونیزیه درگذشت و چهار روز به حالت نشسته برجای ماند و کسی از مرگ او آگاه نشد و هنگامی که جنازۀ او را حمل می‌کردند، شبلی فریاد می‌کشید که علم از زمین رخت بربست.[۶۴][۶۵] | دربارۀ علت مرگ نوری گفته‌اند که او با شنیدن بیتی به وجد آمد و روانۀ صحرایی پر از خار شد و بر اثر جراحات ناشی از خارها، روز بعد در خانۀ خویش از دنیا رفت، [۶۲][۶۳] به روایتی دیگر، نوری در مسجد شونیزیه درگذشت و چهار روز به حالت نشسته برجای ماند و کسی از مرگ او آگاه نشد و هنگامی که جنازۀ او را حمل می‌کردند، شبلی فریاد می‌کشید که علم از زمین رخت بربست. [۶۴][۶۵] | ||
=جایگاه= | =جایگاه= | ||
| خط ۵۲: | خط ۴۹: | ||
=مقایسه مشرب عرفانی نوری با جنید= | =مقایسه مشرب عرفانی نوری با جنید= | ||
==شباهت== | == شباهت == | ||
میان آموزه های عرفانی نوری با جنید تفاوت‌هایی وجود دارد، شاید تنها شباهت مشرب عرفانی جنید و نوری، که این دو را کمی به هم نزدیک می‌کند، پای بندی به اصول [[شریعت]] باشد، [۷۲] به نظر نوری هیچ حال و مقامی موجب ترک شریعت نمی‌شود، [۷۳][۷۴][۷۵] او گاه در کار شریعت و امر به معروف، مانند زاهدان عصر، تند و بی‌گذشت می‌شد. [۷۶][۷۷][۷۸] | میان آموزه های عرفانی نوری با جنید تفاوت‌هایی وجود دارد، شاید تنها شباهت مشرب عرفانی جنید و نوری، که این دو را کمی به هم نزدیک می‌کند، پای بندی به اصول [[شریعت]] باشد، [۷۲] به نظر نوری هیچ حال و مقامی موجب ترک شریعت نمی‌شود، [۷۳][۷۴][۷۵] او گاه در کار شریعت و امر به معروف، مانند زاهدان عصر، تند و بی‌گذشت می‌شد. [۷۶][۷۷][۷۸] | ||
==تفاوت‌ها== | == تفاوت‌ها == | ||
===وجد و سماع=== | === وجد و سماع === | ||
اما نوری، بر خلاف جنید، اهل تواجد در مجالس سماع بود و در این مجالس، مستمعان را به وجد و سماع تشویق می‌کرد، [۷۹][۸۰] و حتی برانگیخته شدن به هنگام سماع را از ویژگی‌های صوفیان می‌دانست، [۸۱][۸۲] او همچنین، بر خلاف جنید، به برگزاری حلقۀ درس و مریدپروری تمایلی نداشت و شبلی و جنید را به سبب وعظ سرزنش می‌کرد، [۸۳][۸۴][۸۵][۸۶] با این حال، خود وی نیز گویا پیروان و مریدانی پیدا کرد که به نوریه معروف شدند، [۸۷][۸۸] هجویری [۸۹] نوریه را در شمار طریقت‌های مقبول آورده است، گفته‌اند که در طریقۀ وی ایثار در حق دوستان و مصاحبان، فریضه و انزوا ناپسند بود و نوریه اهل معاشرت و صحبت و مخالف عزلت و خلوت بودند، [۹۰][۹۱] اما نوری خود مدت زیادی را در انزوا به سر برده بود [۹۲] و از وی نقل شده که برترین مقام اهل حقایق دوری گزیدن از خلایق و نشانۀ اخلاص، گریز از همراهی با مردم است. [۹۳][۹۴] | اما نوری، بر خلاف جنید، اهل تواجد در مجالس سماع بود و در این مجالس، مستمعان را به وجد و سماع تشویق می‌کرد، [۷۹][۸۰] و حتی برانگیخته شدن به هنگام سماع را از ویژگی‌های صوفیان می‌دانست، [۸۱][۸۲] او همچنین، بر خلاف جنید، به برگزاری حلقۀ درس و مریدپروری تمایلی نداشت و شبلی و جنید را به سبب وعظ سرزنش می‌کرد، [۸۳][۸۴][۸۵][۸۶] با این حال، خود وی نیز گویا پیروان و مریدانی پیدا کرد که به نوریه معروف شدند، [۸۷][۸۸] هجویری [۸۹] نوریه را در شمار طریقت‌های مقبول آورده است، گفته‌اند که در طریقۀ وی ایثار در حق دوستان و مصاحبان، فریضه و انزوا ناپسند بود و نوریه اهل معاشرت و صحبت و مخالف عزلت و خلوت بودند، [۹۰][۹۱] اما نوری خود مدت زیادی را در انزوا به سر برده بود [۹۲] و از وی نقل شده که برترین مقام اهل حقایق دوری گزیدن از خلایق و نشانۀ اخلاص، گریز از همراهی با مردم است. [۹۳][۹۴] | ||
===توجه به ذکر=== | === توجه به ذکر === | ||
یکی از خصوصیات عرفان نوری توجه او به ذکر است، گفته‌اند که وی پیوسته تسبیح به دست داشت و این کار تا زمان وی هنوز از رسوم صوفیه نبود، [۹۵][۹۶] به گفتۀ نوری هرچیزی عقوبتی دارد و عقوبت عارفان آن است که از ذکر بازمانند، [۹۷][۹۸] او توبه را نیز به معنای رو‌گردانی از ذکر غیر خدا می‌دانست. [۹۹] | یکی از خصوصیات عرفان نوری توجه او به ذکر است، گفته‌اند که وی پیوسته تسبیح به دست داشت و این کار تا زمان وی هنوز از رسوم صوفیه نبود، [۹۵][۹۶] به گفتۀ نوری هرچیزی عقوبتی دارد و عقوبت عارفان آن است که از ذکر بازمانند، [۹۷][۹۸] او توبه را نیز به معنای رو‌گردانی از ذکر غیر خدا می‌دانست. [۹۹] | ||
===ریاضت شدید و سکوت=== | === ریاضت شدید و سکوت === | ||
نوری همچنین اهل ریاضت شدید و سکوت بود و درد و اندوه را از لوازم طریق سلوک می‌شمرد، [۱۰۰][۱۰۱][۱۰۲][۱۰۳] ماسینیون نیز خصیصۀ بارز عرفان وی را اصرار در تحمل رنج دانسته است، او به ارتباط متقابل عشق و رنج عقیده داشت و گفته‌اند که وی دربارۀ عشق الهی سخن می‌گفت و این موضوع از آموزه‌های عرفانی وی بود، [۱۰۴] وی عشق را دریدن پرده‌ها و کشف اسرار و موجب قرب به خدا می‌دانست و می‌گفت «انا اعشق الله و هو یعشقنی» (من عاشق خدایم و خدا عاشق من است)، ازاین‌رو برخی، ازجمله غلام خلیل، او را به سبب این عقیده، به کفر و زندقه متهم کرده‌اند. [۱۰۵][۱۰۶] [۱۰۷] | نوری همچنین اهل ریاضت شدید و سکوت بود و درد و اندوه را از لوازم طریق سلوک می‌شمرد، [۱۰۰][۱۰۱][۱۰۲][۱۰۳] ماسینیون نیز خصیصۀ بارز عرفان وی را اصرار در تحمل رنج دانسته است، او به ارتباط متقابل عشق و رنج عقیده داشت و گفته‌اند که وی دربارۀ عشق الهی سخن می‌گفت و این موضوع از آموزه‌های عرفانی وی بود، [۱۰۴] وی عشق را دریدن پرده‌ها و کشف اسرار و موجب قرب به خدا می‌دانست و می‌گفت «انا اعشق الله و هو یعشقنی» (من عاشق خدایم و خدا عاشق من است)، ازاین‌رو برخی، ازجمله غلام خلیل، او را به سبب این عقیده، به کفر و زندقه متهم کرده‌اند. [۱۰۵][۱۰۶] [۱۰۷] | ||
به گفتۀ شیمل، نوری بعد از رابعه از برجسته‌ترین نمایندگان مکتب عشق در عرفان است، او احتمال داده است که واژۀ عشق را نوری وارد ادبیات عرفانی کرده باشد به عقیدۀ نویا، اختلاف نوری و کسانی چون غلام خلیل در این زمینه بر سر ماهیت زبان دینی بود، از نظر غلام خلیل، سخن گفتن از خدا جز بدان گونه که او خود در قرآن از خود سخن گفته است، جایز نیست، اما از نظر نوری، عارف سخن خدا را نه تنها در قرآن، بلکه در تجربۀ شخصی نیز می‌تواند بشنود و عشق میان انسان و خدا، که البته قرآن هم به نوعی بدان اشاره کرده، تجربه انسانی است که به پایان سلوک روحانی خود رسیده و در وصال عرفانی از حضور محبوب بهره‌مند است. | به گفتۀ شیمل، نوری بعد از رابعه از برجسته‌ترین نمایندگان مکتب عشق در عرفان است، او احتمال داده است که واژۀ عشق را نوری وارد ادبیات عرفانی کرده باشد به عقیدۀ نویا، اختلاف نوری و کسانی چون غلام خلیل در این زمینه بر سر ماهیت زبان دینی بود، از نظر غلام خلیل، سخن گفتن از خدا جز بدان گونه که او خود در قرآن از خود سخن گفته است، جایز نیست، اما از نظر نوری، عارف سخن خدا را نه تنها در قرآن، بلکه در تجربۀ شخصی نیز می‌تواند بشنود و عشق میان انسان و خدا، که البته قرآن هم به نوعی بدان اشاره کرده، تجربه انسانی است که به پایان سلوک روحانی خود رسیده و در وصال عرفانی از حضور محبوب بهره‌مند است. | ||
===حلولی بودن=== | === حلولی بودن === | ||
افزون بر موضوع عشق، نوری سخنانی دارد که به سبب آنها وی را حلولی دانسته‌اند، [۱۰۸][۱۰۹][۱۱۰] شاید ارتباط وی با ابوحمزۀ بغدادی، که گفته می‌شد حلولی بود، از دلایل این اتهام باشد، ذهبی [۱۱۱] نیز نوری را، به سبب قول به فنای ذات و صفات عارف و [[اتحاد]] خلق با حق، در شمار گمراهان قائل به اتحاد دانسته است. | افزون بر موضوع عشق، نوری سخنانی دارد که به سبب آنها وی را حلولی دانسته‌اند، [۱۰۸][۱۰۹][۱۱۰] شاید ارتباط وی با ابوحمزۀ بغدادی، که گفته می‌شد حلولی بود، از دلایل این اتهام باشد، ذهبی [۱۱۱] نیز نوری را، به سبب قول به فنای ذات و صفات عارف و [[اتحاد]] خلق با حق، در شمار گمراهان قائل به اتحاد دانسته است. | ||
===نگاه به تصوف و فقر=== | === نگاه به تصوف و فقر === | ||
از نوری دربارۀ تصوف و فقر سخنانی نقل شده است که مشرب وی را به فتوت، نزدیک نشان می‌دهد، از نظر وی، تصوف نه رسوم است و نه علوم، زیرا با مجاهده و تعلیم حاصل نمی‌شود، بلکه اخلاق است و این اخلاق شامل آزادگی از بند هوا یا ترک تمام لذت‌های نفسانی، جوانمردی (فتوت)، سخاوت و ترک تکلف است، [۱۱۲][۱۱۳][۱۱۴][۱۱۵] وی در سخنی دیگر اخلاق صوفیان را عبارت از شاد کردن خلق و نیازردن آنان می‌داند، [۱۱۶] صوفی نیز از نظر نوری کسی است که جانش صافی از کدورت بشری و در پیشگاه حق در صف اول و درجۀ اعلی باشد، [۱۱۷][۱۱۸] وی صوفیان را از دیگر مردم عاقل‌تر می‌داند، زیرا مردم به دنبال عطایای خدا و صوفیان فقط به دنبال خود خدا هستند. [۱۱۹] | از نوری دربارۀ تصوف و فقر سخنانی نقل شده است که مشرب وی را به فتوت، نزدیک نشان می‌دهد، از نظر وی، تصوف نه رسوم است و نه علوم، زیرا با مجاهده و تعلیم حاصل نمی‌شود، بلکه اخلاق است و این اخلاق شامل آزادگی از بند هوا یا ترک تمام لذت‌های نفسانی، جوانمردی (فتوت)، سخاوت و ترک تکلف است، [۱۱۲][۱۱۳][۱۱۴][۱۱۵] وی در سخنی دیگر اخلاق صوفیان را عبارت از شاد کردن خلق و نیازردن آنان می‌داند، [۱۱۶] صوفی نیز از نظر نوری کسی است که جانش صافی از کدورت بشری و در پیشگاه حق در صف اول و درجۀ اعلی باشد، [۱۱۷][۱۱۸] وی صوفیان را از دیگر مردم عاقل‌تر می‌داند، زیرا مردم به دنبال عطایای خدا و صوفیان فقط به دنبال خود خدا هستند. [۱۱۹] | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۱: | ||
=آثار= | =آثار= | ||
==اشعار== | == اشعار == | ||
نوری طبعی شاعرانه داشت و در پاسخ به برخی سؤالات شعر می‌سرود، [۱۲۹][۱۳۰][۱۳۱][۱۳۲][۱۳۳][۱۳۴] از وی شطحیاتی نیز باقی‌مانده که روزبهان بقلی [۱۳۵] آنها را شرح کرده است. | نوری طبعی شاعرانه داشت و در پاسخ به برخی سؤالات شعر می‌سرود، [۱۲۹][۱۳۰][۱۳۱][۱۳۲][۱۳۳][۱۳۴] از وی شطحیاتی نیز باقی‌مانده که روزبهان بقلی [۱۳۵] آنها را شرح کرده است. | ||
به نوشتۀ کلاباذی، [۱۳۶] نوری در تصوف آثاری به زبان اشارت داشته است، زبان نوری زبانی رمزی و آراسته به تعبیرات قرآنی است، اقوالی که سلمی در حقایق التفسیر [۱۳۷] از قول نوری نقل کرده، نمونه‌ای از بیان اشاری اوست. | به نوشتۀ کلاباذی، [۱۳۶] نوری در تصوف آثاری به زبان اشارت داشته است، زبان نوری زبانی رمزی و آراسته به تعبیرات قرآنی است، اقوالی که سلمی در حقایق التفسیر [۱۳۷] از قول نوری نقل کرده، نمونه‌ای از بیان اشاری اوست. | ||
==مقامات القلوب== | == مقامات القلوب == | ||
رساله‌ای به نام مقامات القلوب نیز به او منسوب است که، اگر از وی باشد، نمونۀ دیگری از طرز فکر شاعرانه و زبان اشارت‌آمیز او در بیان تجربه روحانی‌اش است، [۱۳۸][۱۳۹][۱۴۰] آنچه سبب تردید در صحت انتساب این رساله به وی شده، آن است که در شرح احوال نوری در مآخذ قدیم، از این اثر نامی نیست و همچنین در آن عبارتی هست که در کتاب سلمی از قول ابوعثمان حیری آمده و ذکر کلامی منسوب به شاه بن شجاع کرمانی که از معاصران وی بوده است، [۱۴۱] با این حال، نویا با استناد به نسخه‌هایی که از مقامات القلوب در دست داشته و اشاره به سنت مورخان و تذکره نویسان در نقل قول از معاصران، تردید در این انتساب را روا ندانسته است، این رساله با مقدمه و تعلیقات، به اهتمام پل نویا، در۱۳۴۷ش/ ۱۹۶۸ در بیروت چاپ شده است مقامات القلوب شامل مقدمه و بیست قطعه در باب قلب و عوالم آن است و در آن، توالی منطقی موضوعات رعایت نشده، بلکه استعاره‌ای استعارۀ دیگر را از راه مشابهت یا مغایرت به یاد آورده است. | رساله‌ای به نام مقامات القلوب نیز به او منسوب است که، اگر از وی باشد، نمونۀ دیگری از طرز فکر شاعرانه و زبان اشارت‌آمیز او در بیان تجربه روحانی‌اش است، [۱۳۸][۱۳۹][۱۴۰] آنچه سبب تردید در صحت انتساب این رساله به وی شده، آن است که در شرح احوال نوری در مآخذ قدیم، از این اثر نامی نیست و همچنین در آن عبارتی هست که در کتاب سلمی از قول ابوعثمان حیری آمده و ذکر کلامی منسوب به شاه بن شجاع کرمانی که از معاصران وی بوده است، [۱۴۱] با این حال، نویا با استناد به نسخه‌هایی که از مقامات القلوب در دست داشته و اشاره به سنت مورخان و تذکره نویسان در نقل قول از معاصران، تردید در این انتساب را روا ندانسته است، این رساله با مقدمه و تعلیقات، به اهتمام پل نویا، در۱۳۴۷ش/ ۱۹۶۸ در بیروت چاپ شده است مقامات القلوب شامل مقدمه و بیست قطعه در باب قلب و عوالم آن است و در آن، توالی منطقی موضوعات رعایت نشده، بلکه استعاره‌ای استعارۀ دیگر را از راه مشابهت یا مغایرت به یاد آورده است. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۳: | ||
۱. ↑ اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۴۹. | ۱. ↑ اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۴۹. | ||
۲. ↑ اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۵۴. | ۲. ↑ اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۵۴. | ||
۳. ↑ حسن انوشه و دیگران، فرهنگ زندگی‌نامه‌ها، ج۱، ص۳۰۷. | ۳. ↑ حسن انوشه و دیگران، فرهنگ زندگی‌نامه‌ها، ج۱، ص۳۰۷. | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۱: | ||
۱۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۴۶۷. | ۱۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۴۶۷. | ||
۱۱. ↑ سمعانی، الانساب، ج۱، ص۳۷۴. | ۱۱. ↑ سمعانی، الانساب، ج۱، ص۳۷۴. | ||
۱۲. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۳۸. | ۱۲. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۳۸. | ||
۱۳. ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس من حضرات القدس، ج۱، ص۷۸، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۶ ش. | ۱۳. ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس من حضرات القدس، ج۱، ص۷۸، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۶ ش. | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۲۶: | ||
۱۷. ↑ محمدبن ابراهیم عطار، تذکره الاولیاء، ج۱، ص۴۶۴، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ ش. | ۱۷. ↑ محمدبن ابراهیم عطار، تذکره الاولیاء، ج۱، ص۴۶۴، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ ش. | ||
۱۸. ↑ ابن ملقن، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۶۲، چاپ نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶. | ۱۸. ↑ ابن ملقن، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۶۲، چاپ نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶. | ||
۱۹. ↑ امید مجد، «جایگاه و آثار ابوالحسین نوری در عرفان»، ج۱، ص۲۸۵-۲۸۶، نشریۀ ادب و زبان، ش ۲۷، بهار ۱۳۸۹ش. | ۱۹. ↑ امید مجد، «جایگاه و آثار ابوالحسین نوری در عرفان»، ج۱، ص۲۸۵-۲۸۶، نشریۀ ادب و زبان، ش ۲۷، بهار ۱۳۸۹ش. | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۳: | ||
۲۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۲، ص۶۷. | ۲۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۲، ص۶۷. | ||
۲۲. ↑ ابوعبدالرحمن سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ص۱۳۶. | ۲۲. ↑ ابوعبدالرحمن سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ص۱۳۶. | ||
۲۳. ↑ علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، ج۱، ص۲۰۱، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش. | ۲۳. ↑ علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، ج۱، ص۲۰۱، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش. | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۴۲: | ||
۲۵. ↑ ابونعیم اصفهانی، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۲۴۹، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸، | ۲۵. ↑ ابونعیم اصفهانی، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۲۴۹، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸، | ||
۲۶. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۳، ص۷۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. | ۲۶. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۳، ص۷۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. | ||
۲۷. ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۱۰۶. | ۲۷. ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۱۰۶. | ||
۲۸. ↑ محمدبن ابراهیم عطار، تذکره الاولیاء، ج۱، ص۴۶۶، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ ش. | ۲۸. ↑ محمدبن ابراهیم عطار، تذکره الاولیاء، ج۱، ص۴۶۶، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ ش. | ||
| خط ۱۶۹: | خط ۱۶۶: | ||
۳۷. ↑ محمدبن ابراهیم عطار، تذکره الاولیاء، ج۱، ص۴۷۴، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ ش. | ۳۷. ↑ محمدبن ابراهیم عطار، تذکره الاولیاء، ج۱، ص۴۷۴، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ ش. | ||
۳۸. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۰. | ۳۸. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۰. | ||
۳۹. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۳۳-۳۳۴. | ۳۹. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۳۳-۳۳۴. | ||
| خط ۱۸۲: | خط ۱۷۹: | ||
۴۴. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۱. | ۴۴. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۱. | ||
۴۵. ↑ ابونعیم اصفهانی، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۲۴۹-۲۵۰، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸. | ۴۵. ↑ ابونعیم اصفهانی، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۱۰، ص۲۴۹-۲۵۰، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸. | ||
۴۶. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۱-۷۲. | ۴۶. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۱-۷۲. | ||
۴۷. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ۴۷. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ||
۴۸. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۷، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ۴۸. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۷، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ||
| خط ۱۹۵: | خط ۱۹۲: | ||
۵۰. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۷، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ۵۰. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۷، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ||
۵۱. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۴- ۷۵. | ۵۱. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۴- ۷۵. | ||
۵۲. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ۵۲. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ||
۵۳. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۱۶۵، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶. | ۵۳. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۱۶۵، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶. | ||
۵۴. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ۵۴. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ||
۵۵. ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس من حضرات القدس، ج۱، ص۷۸، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۶ ش. | ۵۵. ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس من حضرات القدس، ج۱، ص۷۸، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۶ ش. | ||
| خط ۲۲۲: | خط ۲۱۹: | ||
۶۴. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۴۳. | ۶۴. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۳۴۳. | ||
۶۵. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۳، ص۷۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. | ۶۵. ↑ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۳، ص۷۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. | ||
۶۶. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۳۱. | ۶۶. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۳۱. | ||
۶۷. ↑ ابن تغری بردی، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۳، ص۱۶۳، قاهره ۱۴۲۶/۲۰۰۵. | ۶۷. ↑ ابن تغری بردی، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۳، ص۱۶۳، قاهره ۱۴۲۶/۲۰۰۵. | ||
۶۸. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۳۲. | ۶۸. ↑ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۳۲. | ||
| خط ۲۴۳: | خط ۲۴۰: | ||
۷۴. ↑ عمربن محمد سهروردی، کتاب عوارف المعارف، ج۱، ص۲۷۶-۲۷۷، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳. | ۷۴. ↑ عمربن محمد سهروردی، کتاب عوارف المعارف، ج۱، ص۲۷۶-۲۷۷، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳. | ||
۷۵. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۲. | ۷۵. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۲. | ||
۷۶. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ۷۶. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۶. | ||
۷۷. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۷، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ۷۷. ↑ عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۷، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. | ||
| خط ۲۹۸: | خط ۲۹۵: | ||
۱۰۲. ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۱۰۶. | ۱۰۲. ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۱۰۶. | ||
۱۰۳. ↑ عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۱۲۶، تهران ۱۳۶۳ ش. | ۱۰۳. ↑ عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۱۲۶، تهران ۱۳۶۳ ش. | ||
| خط ۳۱۵: | خط ۳۱۲: | ||
۱۱۰. ↑ عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۱۲۶، تهران ۱۳۶۳ ش. | ۱۱۰. ↑ عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۱۲۶، تهران ۱۳۶۳ ش. | ||
۱۱۱. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۳-۷۴. | ۱۱۱. ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۷۳-۷۴. | ||
۱۱۲. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۷، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶، | ۱۱۲. ↑ محمدبن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۷، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶، | ||
| خط ۳۶۹: | خط ۳۶۶: | ||
۱۳۷. ↑ محمدبن حسین سلمی، مجموعۀ آثار ابوعبدالرحمن سلمی: بخشهایی از حقائق التفسیر و رسائل دیگر، ج۱، ص۲۳۱-۲۳۴، چاپ نصراللّه پورجوادی، تهران ۱۳۸۸ش. | ۱۳۷. ↑ محمدبن حسین سلمی، مجموعۀ آثار ابوعبدالرحمن سلمی: بخشهایی از حقائق التفسیر و رسائل دیگر، ج۱، ص۲۳۱-۲۳۴، چاپ نصراللّه پورجوادی، تهران ۱۳۸۸ش. | ||
۱۳۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۸۷. | ۱۳۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۸۷. | ||
۱۳۹. ↑ عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۶. | ۱۳۹. ↑ عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۶۶. | ||
۱۴۰. ↑ عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۱۲۶، تهران ۱۳۶۳ ش. | ۱۴۰. ↑ عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، ج۱، ص۱۲۶، تهران ۱۳۶۳ ش. | ||