عبدالله مامقانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = مامقانی

| نام = عبدالله بن محمدحسن مامقانی

مادرش، دختر سید محمود تبریزی، دارای کمالات و فضایل اخلاقی بسیار بود و فراگیری علم را، کمال انسانی می‌دانست از این رو، در تربیت فرزندش عبدالله نهایت همّت و کوشش خود را به کار گرفت. او و همسر یکی از شاگردان شیخ [[محمدحسن مامقانی]]، تعلیم خواندن و نوشتن و قرائت قرآن به عبدالله را به عهده گرفتند و در مدت کوتاهی به این هدف عالی نایل آمدند<ref> آیینه رستگارى، ص 213.</ref>.

شیخ عبدالله به خاطر نوشتن کتاب ارزنده «تنقیح المقال» ملقب به صاحب تنقیح المقال و به خاطر انتسابش به خانواده مامقانى به «مامقانى» منتسب شده است.

خاندان مامقانى از خاندان‌هاى معروف علمى شهرهاى تبریز، مامقان، کربلا، نجف و در حال حاضر [[قم]] است. این خانواده در قرن سیزدهم هجرى در محله العماره نجف اشرف شهرت یافت و بر اثر وصلت با اعراب گسترش پیدا کرد. بیشتر افراد این خاندان، اهل علم، فضل و پژوهش و از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] بوده‌اند و منشأ خدمات علمى و دینى بسیارى در آن شهرها شده‌اند.

مامقان، بخش کوچکى از توابع شهر تبریز و در هشت فرسخى آن قرار دارد. بیشتر مردمان آن، با هوش و ذکاوت بوده و بزرگان بسیارى از آن برخاسته‌اند<ref>ریحانة الادب، ج 5، ص 156.</ref>.

تحصیلات عبدالله مامقانى در پنج سالگى همراه با یادگیرى خواندن و نوشتن و یادگیرى [[قرآن|قرآن کریم]] آغاز شد. اُنس با قرآن کریم و سرپرستى پدر و مادرى عالم و مهربان، شوق یادگیرى علوم اسلامى را در او بیش از پیش زنده کرد.

پدر عالمش چون به استعداد ذاتى و شوق فراوان او درفهم و دانستن واقعیت‌ها پى برد، سرپرستى علمى او را خود به عهده گرفت و قسمت زیادى از علوم مقدماتى حوزه را مثل: ادبیات، [[منطق]] و حساب را به او تعلیم داد. او علاوه بر پدرش، نزد عالمان و فقیهان نجف اشرف مراحل سطح را ـ که شامل کتاب‌هاى قوانین، ریاض المسائل، [[رسائل و مکاسب]] [[مرتضی انصاری|شیخ انصارى]] بود ـ در مدت کوتاهى با موفقیت کامل به پایان برد<ref>مقباس الهدایه، ج 1، ص 19 ریحانة الادب، ج 5، ص 159 طبقات اعلام الشیعه، قرن چهاردهم، ج 3، ص 1196 و معارف الرجال، ج 2، ص 21.</ref>.

پشتکار فراوان، دقت در فهم مطالب و استمرار و تکرار معلومات، از ویژگى‌هاى تحصیلى شیخ عبدالله مامقانى است. چه این که در یادگیرى علم و معرفت، هیچ تعطیلى جز [[روز عاشورا]] نمى‌شناخت به طورى که گاه بعضى از استادانش نگران سلامتى جسمى و روحى او مى شدند.

شیخ عبدالله مامقانى، 18 ساله بود که درس خارج اصول و فقه را نزد پدرش ـ که از استادان درس خارج [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] در نجف بود ـ آغاز کرد تا این که بعد از سال‌ها تحصیل و پژوهش در علوم مختلف اسلامى، به درجه عالى اجتهاد رسید و از ناحیه پدرش ـ که در اعطاى اجازه نامه روایت و اجتهاد به شاگردان خود سخت‌گیر بود ـ به دریافت اجازه نامه [[اجتهاد]] مفتخر شد<ref>طبقات اعلام الشیعه قرن چهاردهم، ج 3، ص 1197 و مقباس الهدایه، ج 1، ص 19.</ref>. صورت اجازه مذکور در کتاب مخزن المعانى موجود است که در آن، شیخ عبدالله مورد تمجید قرار گرفته است<ref>ریحانة الادب، ج 5، ص 159.</ref>.

آیت‌الله شیخ عبدالله مامقانى در دروس اساتید متبحّر حوزه مقدّس نجف شرکت مى کرد و از محضر آنان بهره‌هاى وافى و کافى مى برد. شرح حال نویسان از میان استادان وى ـ علاوه بر پدر بزرگوارش ـ به عالمان و فقیهان زیر اشاره کرده‌اند:

# شیخ‌هاشم فرزند زین‌العابدین تبریزى ارونقى (متوفاى 1323 ق)، وى از شاگردان آیت‌الله کوه کمرى (متوفاى 1299 ق)، و نویسنده اصول فقه در دو جلد و تقریرات فقهى استادش (کوه کمرى) است. شیخ عبدالله مامقانى، مقدمات [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]]، خصوصاً ادبیات فارسى و عربى را از وى نیز فراگرفت<ref>آیینه رستگارى، ص 214 طبقات اعلام الشیعه قرن چهاردهم، ج 3، ص 1196 و معارف الرجال، ج 3، ص 270.</ref>.

# شیخ غلام حسین دربندى ترکى (متوفاى 1321 ق)، وى از استادان بزرگ شهر نجف بود که علاوه بر [[فقه]] و [[اصول]]، به تدریس علوم نجوم و ریاضیات مى پرداخت<ref>معارف الرجال، ج 2، ص 21 و 397.</ref>.

# شیخ حسن خراسانى معروف به میرزا (متوفاى 1313 ق)،<ref>همان، ص 21 و طبقات اعلام الشیعه قرن چهاردهم، ج 3، ص 1196. </ref> وى فرزند شیخ عزیز، فرزند شیخ ابوطالب است که علاوه بر تدریس علوم دینى، به طبابت هم مشغول بود. او از شاگردان مولى محمد ایروانى (متوفاى 1306 ق)، و اولین کسى است که علامه مامقانى را به تصنیف و تألیف تشویق کرد<ref>ماضى النجف و حاضرها، ج 2، ص 54 و طبقات اعلام الشیعه، قرن چهاردهم، ج 1، ص 366.</ref>.

آیت‌الله مامقانى علاوه بر تربیت بسیارى از شاگردان و مبلغان دینى، رسیدگى به امور مرجعیت و برپایى مجالس عزادارى براى زنده نگه داشتن و تقویت مکتب [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] و نشر آن<ref>ماضى النجف و حاضرها، ج 3، ص 256.</ref>، کتابخانه مهمى را تأسیس نمود که در بین کتاب‌هاى فراوان آن، بیش از چهارصد کتاب خطّى منحصر به فرد ـ که هر کدام از منابع و مراجع تحقیقى مهم به شمار مى رفتند ـ وجود داشت.

این کتابخانه یکى از غنى‌ترین کتابخانه‌هاى نجف اشرف و در محله العماره آن شهر قرار داشت. بعد از وفات آیت‌الله مامقانى، این کتابخانه همراه خانه وقفى که کتاب‌ها در آن جاى داشتند، توسط رژیم بعثى عراق، به بهانه توسعه شهرى، تخریب شدند.

آیت‌الله مامقانى علاقه فراوانى به کتاب و کتاب‌خوانى داشت و دوست داشت تا کتاب در دسترس همگان قرار گیرد. از این رو، اگر اطلاع پیدا مى کرد که کتاب تک نسخه اى نزد کسى است، از او درخواست مى کرد تا آن نسخه را به او بسپارد و او تمام مخارج استنساخ آن کتاب را به عهده مى گرفت و به تکثیر آن پرداخته و در اختیار دیگران قرار مى‌داد<ref> مصاحبه نگارنده با شیخ محمدرضا مامقانى، (13/3/1381)، قم.</ref>.

== ویژگى‌هاى اخلاقى ==

مهم‌ترین ویژگى اخلاقى این عالم ربانى، نظم در ابعاد مختلف زندگى است. وى با تنظیم و برنامه ریزى در اوقات عبادت، تدریس، تحقیق، تألیف، ملاقات با مردم، ارتباط با خانواده و رسیدگى به امور مرجعیت، نظم قابل توجّهى را بر زندگى خود حاکم ساخت که ثمرات آن در آثار گران‌بهاى فقه، اصول، رجال، رسیدن به کمالات معنوى و امثال آنها به خوبى قابل احساس است<ref>آیینه رستگارى، ص 217.</ref>.

ویژگى دیگر وى، پشتکار و سخت کوشى در راه فراگیرى، پژوهش، یاد دادن و تألیف است. همان‌طور که قبلاً گفته شد، او در راه تحصیل علوم دینى، از همه روزهاى سال استفاده بهینه کرد و از تلف کردن اوقات زندگى خود به سختى پرهیز داشت<ref>طبقات اعلام الشیعه قرن چهاردهم، ج 3، ص 1197 و ریحانة الادب، ج 45، ص 157.</ref>. همسرش در این مورد مى گوید:

او آن چنان به تحصیل علم علاقه‌مند بود و از اوقات خود کمال استفاده را مى برد که حتى در هنگام صرف غذا هم، نیم نگاهى به کتاب مورد مطالعه اش داشت<ref>مصاحبه نگارنده با شیخ محمدرضا مامقانى، (30/2/81)، قم.</ref>.

وى در سفر به [[کعبه|خانه خدا]]، تعداد بسیارى ازکتاب‌هاى مرجع و منبع را با خود همراه برد و در آن سفر عبادى نیز به تحقیق، نکته بردارى از آنها و تألیف کتاب پرداخت<ref>معارف الرجال، ج 2، ص 20.</ref>.

تواضع در عین بزرگى مقام و موقعیت خاصّ اجتماعى، خوش اخلاقى، صراحت در گفتار، علاقه فراوان به [[اهل بیت|اهل‌بیت]] عصمت و طهارت(علیهم‌السلام)و اخلاص در کارها، از جمله خصوصیات بارز وى شمرده شده است<ref>طبقات اعلام الشیعه قرن چهاردهم، ج 3، ص 1197 و ماضى النجف، ج 3، ص 256.</ref>.

== وفات و مدفن ==

آیت‌الله مامقانى بعد از سال‌ها تحصیل، تحقیق، تدریس و تألیف د رروز یک شنبه شانزدهم [[شوال]] 1351 هـ .ق. در 61 سالگى، روح پر فتوحش به عالم بقا پر کشید.

خبر وفات آن دانشمند بزرگ، در شهرنجف پیچید. مردم دسته دسته براى وداع با پیکر وى به سوى منزلش به حرکت درآمدند و ضمن تسلیت به بازماندگان او، پیکرش را طبق وصیتى که کرده بود بر روى دوش خود گرفته و به سوى نهر چرى در خارج شهر نجف، حمل کردند. بعد از [[غسل میت]] و [[کفن]]، عده اى از فقیهان و عالمان بر او [[نماز میت]] خواندند و سپس با تشییعى کم سابقه، در مقبره پدرش آیت‌الله شیخ محمدحسن(ره) واقع در محله العماره نجف، به خاک سپردند.

خبر تأسّف بار وفاتش، [[جهان اسلام]] را در هاله اى از غم و اندوه فرو برد. مردم دست از کار و کسب کشیده و همراه با عالمان و فقیهان به برپایى مجلس عزا و فاتحه پرداخته، یاد و خاطره او را گرامى و از مقام بلند آن [[فقیه]] نامور، تجلیل کردند<ref>معارف الرجال، ج 2، ص 22 طبقات اعلام الشیعه قرن چهاردهم، ج 3، ص 1197 مصفى المقال، ص 25 ماضى النجف و حاضرها، ج 3، ص 257 و آیینه رستگارى، ص 223.</ref>.