حوزه علمیه نجف: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «بندانگشتی|300px|وحدت علمای حوزه شیعه و سنی '''حوز...» ایجاد کرد)
 
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:وحدت در حوزه و علما.jpg|بندانگشتی|300px|وحدت علمای حوزه شیعه و سنی]]
[[پرونده:وحدت در حوزه و علما.jpg|بندانگشتی|300px|وحدت علمای حوزه شیعه و سنی]]
'''حوزه علمیه نجف'''، مجموعۀ دست‌اندرکاران، مدارس دینی و مراجع مذهبی در شهر [[نجف]] که آموزش، تربیت و پرورش طلاب علوم دینی [[شیعه]] و برخی وظایف دینی دیگر را بر عهده دارند. بسیاری از [[فقیهان]] و عالمان بزرگ شیعه در این حوزه پرورش یافته‌اند و بدین رو، حوزه نجف، در کنار [[حوزه علمیه قم]]، از اهمیت بالایی برخوردار است.<br />[[شیخ طوسی]]، [[علامه حلی]]، [[شیخ انصاری]] و در دوران معاصر، [[آیت الله خوئی]] و [[آیت الله سیستانی]] از پرورش‌یافتگان حوزه علمیه نجف‌اند. [[امام خمینی]] رهبر [[انقلاب اسلامی]] ایران، مدتی پس از تبعید از [[ایران]] به نجف رفت و در آنجا به تدریس پرداخت و مبارزه با حکومت [[محمد رضا پهلوی|شاه]] و برخی مباحث و آثار مهم خویش مانند [[کتاب حکومت اسلامی|حکومت اسلامی]] را در آنجا پی گرفت.
'''حوزه علمیه نجف'''، عنوانی است اصطلاحی که بر تمامی متولیان امور مدارس دینی اعم از مراجع مذهبی شهر [[نجف]] اشرف اطلاق می گردد. وظیفه اساسی این متولیان، آموزش و پرورش طلاب علوم دینی و نیز  جامعه اسلامی و بشری ساکن در نجف اشرف و حوالی آن و به صورت کلی در عراق می باشد. این حوزه تا کنون در کنار [[حوزه علمیه قم]]، به پرورش  بسیاری از [[فقیهان]] و عالمان بزرگ پرداخته است و از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. از جمله این بزرگان می توان به امثال: [[شیخ طوسی]]، [[علامه حلی]]، [[شیخ انصاری]]،  [[آیت الله خوئی]] و [[آیت الله سیستانی]] و [[امام خمینی]] رهبر [[انقلاب اسلامی]] ایران، اشاره نمود.


==تاریخچه==
==تاریخچه==
{{سیر تاریخی مرکزیت حوزه‌های علمیه}}
{{سیر تاریخی مرکزیت حوزه‌های علمیه}}
درباره تأسیس حوزه علمیه نجف دو نظر اساسی وجود دارد. گروه نخست بر این باورند که پس از هجرت [[شیخ طوسی]] در ۴۴۸ق از [[بغداد]] به [[نجف]]، وی [[حوزه علمیه]] را بنا نهاد. شماری دیگر معتقدند پیش از آمدن شیخ، در نجف حلقه‌های بحث و درس در جوار [[حرم حضرت علی(ع)|مرقد امیرمؤمنان علیه‌السلام]] برقرار و حوزه علمیه شکل گرفته بوده است.<ref>ر.ک: بحرالعلوم، ص۱۱؛ محمدرضا شمس الدین، ص۶۷ـ۶۸</ref> این عده شواهدی در اثبات مدعای خود ذکر می‌کنند؛ از جمله:
درباره تأسیس حوزه علمیه نجف دو نظر اساسی وجود دارد. گروه نخست بر این باورند که پس از هجرت [[شیخ طوسی]] در ۴۴۸ق از [[بغداد]] به [[نجف]]، وی [[حوزه علمیه]] را بنا نهاد. شماری دیگر معتقدند پیش از آمدن شیخ، در نجف حلقه‌های بحث و درس در جوار [[حرم حضرت علی(ع)|مرقد امیرمؤمنان علیه‌السلام]] برقرار و حوزه علمیه شکل گرفته بوده است.<ref>ر.ک: بحرالعلوم، ص۱۱؛ محمدرضا شمس الدین، ص۶۷ـ۶۸</ref> این عده شواهدی در اثبات مدعای خود ذکر می‌کنند؛ از جمله:
* بنابه گزارش [[سید عبد الکریم بن طاووس|ابن طاووس]]،<ref>ابن طاووس، ص۱۳۲ـ۱۳۳</ref> به هنگام دیدار [[عضدالدوله دیلمی]] از نجف در سال ۳۷۱ق، ۱۷۰۰ [[فقیه]] در این شهر بوده‌اند.
 
* [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]<ref>نجاشی، ص۴۴۰</ref> به ملاقات خود با دانشمندان [[شیعه]]، از جمله محدّث بزرگ، [[هبة الله بن احمد کاتب]]، مشهور به ابن برنِیة، اشاره کرده است. وی<ref>نجاشی، ص۶۸</ref> همچنین اظهار کرده که در سال ۴۰۰ق در نجف از [[ابن خمری کوفی|ابن خُمری کوفی]] [[اجازه روایت]] دریافت داشته است.
*بنابه گزارش [[سید عبد الکریم بن طاووس|ابن طاووس]]،<ref>ابن طاووس، ص۱۳۲ـ۱۳۳</ref> به هنگام دیدار [[عضدالدوله دیلمی]] از نجف در سال ۳۷۱ق، ۱۷۰۰ [[فقیه]] در این شهر بوده‌اند.
* نجاشی<ref>نجاشی، ص۷۴</ref> در شرح حال [[ابوالحسین اسحاق بن حسن عقرائی تمار]] گفته که او را معتکف در [[کوفه]]  دیده که [[الکافی|کتاب کلینی]] را از خود وی روایت می‌کرده است.
*[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]<ref>نجاشی، ص۴۴۰</ref> به ملاقات خود با دانشمندان [[شیعه]]، از جمله محدّث بزرگ، [[هبة الله بن احمد کاتب]]، مشهور به ابن برنِیة، اشاره کرده است. وی<ref>نجاشی، ص۶۸</ref> همچنین اظهار کرده که در سال ۴۰۰ق در نجف از [[ابن خمری کوفی|ابن خُمری کوفی]] [[اجازه روایت]] دریافت داشته است.
* حضور شخصیت‌های دینی و علمی دیگر در نجف، همچون [[شیخ صدوق]] و شنیدن حدیث از [[محمد بن علی بن فضل دهقان]]<ref>ر.ک: خویی، ج ۱۶، ص۳۳۷</ref> و نیز اقامت برخی [[نقیب|نقبای]] شیعیان همانند [[ابن سدره]]، و اسکان تعدادی از خاندان‌های اهل علم، مثل [[آل طحان|آل طحّان]]، در نجف<ref>ابن طاووس، ص۱۴۸؛ بحرالعلوم، ص۱۳ـ۱۴</ref> در زمره مستندات وجود حرکت علمی در نجف، پیش از شیخ الطائفه طوسی، ذکر شده است.<ref>برای اطلاع از نقد این آرا رجوع کنید به غروی، ص۱۹ـ۳۰</ref>
*نجاشی<ref>نجاشی، ص۷۴</ref> در شرح حال [[ابوالحسین اسحاق بن حسن عقرائی تمار]] گفته که او را معتکف در [[کوفه]]  دیده که [[الکافی|کتاب کلینی]] را از خود وی روایت می‌کرده است.
*حضور شخصیت‌های دینی و علمی دیگر در نجف، همچون [[شیخ صدوق]] و شنیدن حدیث از [[محمد بن علی بن فضل دهقان]]<ref>ر.ک: خویی، ج ۱۶، ص۳۳۷</ref> و نیز اقامت برخی [[نقیب|نقبای]] شیعیان همانند [[ابن سدره]]، و اسکان تعدادی از خاندان‌های اهل علم، مثل [[آل طحان|آل طحّان]]، در نجف<ref>ابن طاووس، ص۱۴۸؛ بحرالعلوم، ص۱۳ـ۱۴</ref> در زمره مستندات وجود حرکت علمی در نجف، پیش از شیخ الطائفه طوسی، ذکر شده است.<ref>برای اطلاع از نقد این آرا رجوع کنید به غروی، ص۱۹ـ۳۰</ref>


حوزه علمیه نجف پس از ورود شیخ طوسی تاریخ با فراز و نشیبی را سپری کرده است که مراحل آن عبارت‌اند از:
حوزه علمیه نجف پس از ورود شیخ طوسی تاریخ با فراز و نشیبی را سپری کرده است که مراحل آن عبارت‌اند از:
خط ۱۷: خط ۱۸:
===دوره تبعیت و رکود===
===دوره تبعیت و رکود===
این دوره طولانی با وفات شیخ طوسی آغاز شد و تا اوایل [[قرن دهم]] ادامه یافت. عوامل متعددی در ایجاد رکود پس از شیخ دخیل بودند.
این دوره طولانی با وفات شیخ طوسی آغاز شد و تا اوایل [[قرن دهم]] ادامه یافت. عوامل متعددی در ایجاد رکود پس از شیخ دخیل بودند.
* نخست آنکه به رغم ابتکارات شگرف او در حوزه [[اصول فقه|اصول]]، [[فقه]] و دفاعش از فقه تفریعی در حوزه [[شریعت]] و توفیقش در ترویج و تحکیم روش‌های استدلال و استنباط<ref>ر.ک: طوسی، ج ۱، ص۱ـ۳</ref> آرا و نظریات وی تا مدت‌ها به دلیل عظمت شخصیت او در مجامع علمی [[شیعه]] بدون معارض و نقدناپذیر رواج یافت و پیروانش بیش از یک قرن درصدد خرده‌گیری و نقد و بررسی نظریاتش برنیامدند. به تعبیر [[شهید ثانی]]<ref>شهیدثانی، ص۹۳</ref> و [[صاحب معالم]]، ابن شهید ثانی<ref>ابن شهید ثانی، ص۱۷۶</ref> همه فقها تنها ناقل گفته‌های او بودند.
 
* عامل دیگر این ایستایی، جوانی حوزه نجف بود که نمی‌توانست همپای مراکزی همچون [[حوزه علمیه بغداد]]، در برخورد با آرای گوناگون، پویایی داشته باشد، مخصوصاً آنکه هنگام مهاجرت شیخ از بغداد به نجف، تنها تعدادی کم شمار او را همراهی کرده بودند.<ref>محمدباقر صدر، ص۶۳</ref>
*نخست آنکه به رغم ابتکارات شگرف او در حوزه [[اصول فقه|اصول]]، [[فقه]] و دفاعش از فقه تفریعی در حوزه [[شریعت]] و توفیقش در ترویج و تحکیم روش‌های استدلال و استنباط<ref>ر.ک: طوسی، ج ۱، ص۱ـ۳</ref> آرا و نظریات وی تا مدت‌ها به دلیل عظمت شخصیت او در مجامع علمی [[شیعه]] بدون معارض و نقدناپذیر رواج یافت و پیروانش بیش از یک قرن درصدد خرده‌گیری و نقد و بررسی نظریاتش برنیامدند. به تعبیر [[شهید ثانی]]<ref>شهیدثانی، ص۹۳</ref> و [[صاحب معالم]]، ابن شهید ثانی<ref>ابن شهید ثانی، ص۱۷۶</ref> همه فقها تنها ناقل گفته‌های او بودند.
* از میان رفتن قدرت [[آل بویه]] که پیوسته مراکز و شخصیت‌های علمی شیعه را تحت حمایت خود داشتند، عامل اثرگذار دیگری بر رکود بود و مخصوصاً از همان آغاز تصرف عراق به دست [[سلجوقیان]]، شیعه تحت فشارهای روزافزون قرار گرفت.
*عامل دیگر این ایستایی، جوانی حوزه نجف بود که نمی‌توانست همپای مراکزی همچون [[حوزه علمیه بغداد]]، در برخورد با آرای گوناگون، پویایی داشته باشد، مخصوصاً آنکه هنگام مهاجرت شیخ از بغداد به نجف، تنها تعدادی کم شمار او را همراهی کرده بودند.<ref>محمدباقر صدر، ص۶۳</ref>
* ظهور [[ابن ادریس حلی|محمدبن ادریس حلّی]] (متوفی ۵۹۸ق) در [[حلّه]] رونق [[حوزه علمیه حله|حوزه علمیه]] این شهر را به همراه داشت ولی همین مسئله به رکود حوزه علمیه نجف شتاب بیشتری بخشید. وی توانست به روحیه پیروی بی‌چون و چرای مشایخ امامیه که در برابر آرا و فتاوای شیخ طوسی تسلیم و منقاد بودند، پایان دهد و با نقادی آرا و برخی روش‌های شیخ، روح تحقیق و نقد و تجدیدنظر را به محافل علمی شیعه باز آوَرَد.
*از میان رفتن قدرت [[آل بویه]] که پیوسته مراکز و شخصیت‌های علمی شیعه را تحت حمایت خود داشتند، عامل اثرگذار دیگری بر رکود بود و مخصوصاً از همان آغاز تصرف عراق به دست [[سلجوقیان]]، شیعه تحت فشارهای روزافزون قرار گرفت.
*ظهور [[ابن ادریس حلی|محمدبن ادریس حلّی]] (متوفی ۵۹۸ق) در [[حلّه]] رونق [[حوزه علمیه حله|حوزه علمیه]] این شهر را به همراه داشت ولی همین مسئله به رکود حوزه علمیه نجف شتاب بیشتری بخشید. وی توانست به روحیه پیروی بی‌چون و چرای مشایخ امامیه که در برابر آرا و فتاوای شیخ طوسی تسلیم و منقاد بودند، پایان دهد و با نقادی آرا و برخی روش‌های شیخ، روح تحقیق و نقد و تجدیدنظر را به محافل علمی شیعه باز آوَرَد.


'''دانشمندان و آثار علمی آن‌ها در این دوره'''
'''دانشمندان و آثار علمی آن‌ها در این دوره'''
خط ۳۲: خط ۳۴:


'''برخی علماء و آثار علمی آنان در این دوره'''
'''برخی علماء و آثار علمی آنان در این دوره'''
* [[محی الدین بن محمود نجفی]] (متوفی ۱۰۳۰) در شعر و ادب دستی داشت.<ref>ر.ک: امین، ج ۱۰، ص۱۱۵</ref>
 
* [[رکن الدین علی قهپانی|رکن الدین علی قُهپایی]] از شاگردان مکتب اردبیلی، در علم روایت و [[علم رجال|رجال]] متبحر بود و کتاب [[مجمع الرجال]] او از آثار دیگرش مشهورتر است.<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۴، ص۶۵</ref>
*[[محی الدین بن محمود نجفی]] (متوفی ۱۰۳۰) در شعر و ادب دستی داشت.<ref>ر.ک: امین، ج ۱۰، ص۱۱۵</ref>
* [[ملا عبداللّه یزدی]] (متوفی ۹۸۱) مؤلف حاشیه بر بخش منطق تهذیب المنطق و الکلام اثر [[تفتازانی]] متعلق به همین دوره حوزه نجف بوده و کتاب او همچنان یکی از درسنامه‌های رایج در حوزه‌های علمیه است.<ref>فقیه، ص۱۲۷</ref>
*[[رکن الدین علی قهپانی|رکن الدین علی قُهپایی]] از شاگردان مکتب اردبیلی، در علم روایت و [[علم رجال|رجال]] متبحر بود و کتاب [[مجمع الرجال]] او از آثار دیگرش مشهورتر است.<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۴، ص۶۵</ref>
* [[ابوالحسن فتونی عاملی نجفی|شیخ ابوالحسن فتونی عاملی نجفی]] (متوفی ۱۱۴۰) که از او به عنوان افقه المحدثین یاد شده، صاحب نوشته‌هایی چون [[مرآة الانوار(کتاب)|مرآة الانوار]] در تفسیر و [[ضیاء العالمین (کتاب)|ضیاءالعالمین]] در کلام است. کتاب اخیر در زمره مفصّل‌ترین تألیفات کلامی به شمار می‌رود.<ref>آقابزرگ طهرانی، ج۶، ص۱۷۵</ref> وی همچنین کتابی با عنوان [[تنزیه القمیین (کتاب)|تنزیه القمیین]] در نفی نسبت [[تشبیه و تنزیه (کلامی و عرفانی)|تشبیه]] و رؤیت به [[محدث|محدّثان]] [[قم]]، نگاشته است.
*[[ملا عبداللّه یزدی]] (متوفی ۹۸۱) مؤلف حاشیه بر بخش منطق تهذیب المنطق و الکلام اثر [[تفتازانی]] متعلق به همین دوره حوزه نجف بوده و کتاب او همچنان یکی از درسنامه‌های رایج در حوزه‌های علمیه است.<ref>فقیه، ص۱۲۷</ref>
*[[ابوالحسن فتونی عاملی نجفی|شیخ ابوالحسن فتونی عاملی نجفی]] (متوفی ۱۱۴۰) که از او به عنوان افقه المحدثین یاد شده، صاحب نوشته‌هایی چون [[مرآة الانوار(کتاب)|مرآة الانوار]] در تفسیر و [[ضیاء العالمین (کتاب)|ضیاءالعالمین]] در کلام است. کتاب اخیر در زمره مفصّل‌ترین تألیفات کلامی به شمار می‌رود.<ref>آقابزرگ طهرانی، ج۶، ص۱۷۵</ref> وی همچنین کتابی با عنوان [[تنزیه القمیین (کتاب)|تنزیه القمیین]] در نفی نسبت [[تشبیه و تنزیه (کلامی و عرفانی)|تشبیه]] و رؤیت به [[محدث|محدّثان]] [[قم]]، نگاشته است.


===ظهور و افول اخباری‌گری===
===ظهور و افول اخباری‌گری===
خط ۵۲: خط ۵۵:
در امتداد سبک علمی وحید بهبهانی کتاب‌های نفیسی در حوزه نجف به رشته تحریر درآمد.
در امتداد سبک علمی وحید بهبهانی کتاب‌های نفیسی در حوزه نجف به رشته تحریر درآمد.


* نگاشته‌های علامه بحرالعلوم، به استوار کردن مکتب [[اجتهاد]] و کنار زدن جریان اخباری یاری رساند.
*نگاشته‌های علامه بحرالعلوم، به استوار کردن مکتب [[اجتهاد]] و کنار زدن جریان اخباری یاری رساند.
* پس از او [[شیخ جعفر کاشف الغطا|شیخ جعفر بن خضر نجفی]]، معروف به کاشف الغطاء به زعامت امامیه و ریاست حوزه علمیه نجف رسید. با مساعی او، [[میرزا محمد نیشابوری|میرزا محمد نیشابوری]] (متوفی ۱۲۳۲) که به شدت برای حفظ و احیای مکتب اخباری می‌کوشید و حتی به حکومت [[قاجار]] نیز متوسل شده بود، از رقابت با اصولیان بازماند. کاشف الغطاء رساله کشف الغطاء عن معایب المیرزا محمد عدوِّالعلماء خود را برای طرد او نزد [[فتحعلی شاه]] به [[ایران]] فرستاد.<ref>خوانساری، ج ۲، ص۲۰۲؛ امین، ج ۴، ص۱۰۴</ref>
*پس از او [[شیخ جعفر کاشف الغطا|شیخ جعفر بن خضر نجفی]]، معروف به کاشف الغطاء به زعامت امامیه و ریاست حوزه علمیه نجف رسید. با مساعی او، [[میرزا محمد نیشابوری|میرزا محمد نیشابوری]] (متوفی ۱۲۳۲) که به شدت برای حفظ و احیای مکتب اخباری می‌کوشید و حتی به حکومت [[قاجار]] نیز متوسل شده بود، از رقابت با اصولیان بازماند. کاشف الغطاء رساله کشف الغطاء عن معایب المیرزا محمد عدوِّالعلماء خود را برای طرد او نزد [[فتحعلی شاه]] به [[ایران]] فرستاد.<ref>خوانساری، ج ۲، ص۲۰۲؛ امین، ج ۴، ص۱۰۴</ref>
* دیگر دانشمندان حوزه علمیه نجف، همچون [[محمد تقی اصفهانی]] (متوفی ۱۲۴۸) در [[هدایة المسترشدین فی شرح معالم الدین (کتاب)|هدایة المسترشدین فی شرح معالم الدین]]، [[محمد حسین حائری اصفهانی|محمد حسین اصفهانی]] در الفصول الغرویة، [[محمد باقر شفتی|حجةالاسلام سیدمحمدباقر شفتی]] (متوفی ۱۲۶۰) در الزَهْرة البارقة، [[محمد ابراهیم کلباسی|شیخ محمدابراهیم کلباسی]] (متوفی ۱۲۶۱) در اشارات الأصول، [[سید محمد مجاهد|سیدمحمدمجاهد طباطبائی]] نوه دختری وحید بهبهانی در مفاتیح الاصول، [[میرزا ابوالقاسم قمی|میرزاابوالقاسم قمی]] در قوانین الاصول و سرانجام [[مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری]] (متوفی ۱۲۸۱) در فرائدالأصول (مشهور به رسائل) هر کدام سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته‌اند.
*دیگر دانشمندان حوزه علمیه نجف، همچون [[محمد تقی اصفهانی]] (متوفی ۱۲۴۸) در [[هدایة المسترشدین فی شرح معالم الدین (کتاب)|هدایة المسترشدین فی شرح معالم الدین]]، [[محمد حسین حائری اصفهانی|محمد حسین اصفهانی]] در الفصول الغرویة، [[محمد باقر شفتی|حجةالاسلام سیدمحمدباقر شفتی]] (متوفی ۱۲۶۰) در الزَهْرة البارقة، [[محمد ابراهیم کلباسی|شیخ محمدابراهیم کلباسی]] (متوفی ۱۲۶۱) در اشارات الأصول، [[سید محمد مجاهد|سیدمحمدمجاهد طباطبائی]] نوه دختری وحید بهبهانی در مفاتیح الاصول، [[میرزا ابوالقاسم قمی|میرزاابوالقاسم قمی]] در قوانین الاصول و سرانجام [[مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری]] (متوفی ۱۲۸۱) در فرائدالأصول (مشهور به رسائل) هر کدام سهم مهمی در نقد فکر اخباری و توسعه علم اصول داشته‌اند.


'''جایگاه شیخ انصاری در حوزه نجف'''
'''جایگاه شیخ انصاری در حوزه نجف'''
خط ۸۲: خط ۸۵:


==مدارس علمیه نجف==
==مدارس علمیه نجف==
{|class="wikitable" style="margin-right:auto;margin-left:auto;"
{| class="wikitable" style="margin-right:auto;margin-left:auto;"
!نام مدرسه علمیه!!مؤسس!!سال تأسیس !! توضیحات
!نام مدرسه علمیه!!مؤسس!!سال تأسیس!!توضیحات
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه مقداد سیوری]]، سلیمیه|| [[فاضل مقداد]]|| ۸۲۶|| از مدارس بسیار قدیمی و مشهور نجف است.
|[[مدرسه مقداد سیوری]]، سلیمیه||[[فاضل مقداد]]||۸۲۶||از مدارس بسیار قدیمی و مشهور نجف است.
|-
|-
|[[مدرسه صحن شریف]] || [[شاه صفی]] (م ۱۰۵۲)|| ۱۰۴۲|| ۲۹ [[حجره]] دارد.
|[[مدرسه صحن شریف]]||[[شاه صفی]] (م ۱۰۵۲)||۱۰۴۲||۲۹ [[حجره]] دارد.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه غرویه]] || [[شاه عباس اول]] || || مجاور صحن شریف
|[[مدرسه غرویه]]||[[شاه عباس اول]]|| ||مجاور صحن شریف
|-
|-
|[[مدرسه صدر]]|| [[محمد حسین خان اصفهانی]] صدر اعظم [[فتحعلی شاه]]|| ۱۲۲۶||
|[[مدرسه صدر]]||[[محمد حسین خان اصفهانی]] صدر اعظم [[فتحعلی شاه]]||۱۲۲۶||
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه کاشف الغطاء معتمد]]|| [[جعفر کاشف الغطاء|شیخ جعفر کاشف الغطاء]]|| ۱۲۴۳|| مزار [[خاندان کاشف الغطاء]] در آنجاست.
|[[مدرسه کاشف الغطاء معتمد]]||[[جعفر کاشف الغطاء|شیخ جعفر کاشف الغطاء]]||۱۲۴۳||مزار [[خاندان کاشف الغطاء]] در آنجاست.
|-
|-
|[[مدرسه شیخ مهدی کاشف الغطاء]] (مدرسه مهدیه)|| [[مهدی بن جعفر کاشف الغطاء]] ||۱۲۸۴||در حال حاضر فعال است.
|[[مدرسه شیخ مهدی کاشف الغطاء]] (مدرسه مهدیه)||[[مهدی بن جعفر کاشف الغطاء]]||۱۲۸۴||در حال حاضر فعال است.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه قوام]]|| [[قوام الملک فتحعلی خان شیرازی]]|| ۱۳۰۰|| با نام مدرسۀ رسول اعظم، مرکز اداره مدارس حوزه علمیه نجف است
|[[مدرسه قوام]]||[[قوام الملک فتحعلی خان شیرازی]]||۱۳۰۰||با نام مدرسۀ رسول اعظم، مرکز اداره مدارس حوزه علمیه نجف است
|-
|-
|[[مدرسه ایروانی]]|| [[مهدی ایروانی|حاج مهدی ایروانی]]|| ۱۳۰۷|| مخصوص طلاب آذری زبان ساخته شد.
|[[مدرسه ایروانی]]||[[مهدی ایروانی|حاج مهدی ایروانی]]||۱۳۰۷||مخصوص طلاب آذری زبان ساخته شد.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه خلیلی|مدرسه بزرگ خلیلی]]||[[میرزا حسین خلیلی]] || ۱۳۱۶|| در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|[[مدرسه خلیلی|مدرسه بزرگ خلیلی]]||[[میرزا حسین خلیلی]]||۱۳۱۶||در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|-
|-
| [[مدرسه شربیانی]]|| [[شیخ فاضل شربیانی]]|| ۱۳۱۶ ||در حال حاضر فعال است.
|[[مدرسه شربیانی]]||[[شیخ فاضل شربیانی]]||۱۳۱۶||در حال حاضر فعال است.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه آخوند (کبری)]]|| [[محمدکاظم خراسانی|ملا محمد کاظم آخوند خراسانی]]|| ۱۳۲۷ || با نام [[امام حسن(ع)]] فعال است.
|[[مدرسه آخوند (کبری)]]||[[محمدکاظم خراسانی|ملا محمد کاظم آخوند خراسانی]]||۱۳۲۷||با نام [[امام حسن(ع)]] فعال است.
|-
|-
| [[مدرسه خلیلی|مدرسه کوچک میرزا حسین خلیلی]]||[[میرزا حسین خلیلی]] || ۱۳۱۲||در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|[[مدرسه خلیلی|مدرسه کوچک میرزا حسین خلیلی]]||[[میرزا حسین خلیلی]]||۱۳۱۲||در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه قزوینی]]|| [[محمد آغا امین قزوینی]]|| ۱۳۲۴|| فعال است.
|[[مدرسه قزوینی]]||[[محمد آغا امین قزوینی]]||۱۳۲۴||فعال است.
|-
|-
| [[مدرسه آخوند (متوسط)]]|| ملا محمد کاظم آخوند خراسانی || ۱۳۲۶ ||در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|[[مدرسه آخوند (متوسط)]]||ملا محمد کاظم آخوند خراسانی||۱۳۲۶||در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه سید محمد کاظم یزدی]]|| [[سید محمد کاظم یزدی]] || ۱۳۲۵|| یکی از بهترین مدارس نجف و فعال است.
|[[مدرسه سید محمد کاظم یزدی]]||[[سید محمد کاظم یزدی]]||۱۳۲۵||یکی از بهترین مدارس نجف و فعال است.
|-
|-
| [[مدرسه آخوند(کوچک)]]||ملا محمد کاظم آخوند خراسانی || ۱۳۲۸||
|[[مدرسه آخوند(کوچک)]]||ملا محمد کاظم آخوند خراسانی||۱۳۲۸||
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه بخارایی]]|| [[محمد یوسف بخاری]]|| ۱۳۲۹||
|[[مدرسه بخارایی]]||[[محمد یوسف بخاری]]||۱۳۲۹||
|-
|-
| [[مسجد هندی]]|| || ۱۳۲۸||به نام مدرسه [[امام باقر(ع)]] از مدارس فعال نجف است.
|[[مسجد هندی]]|| ||۱۳۲۸||به نام مدرسه [[امام باقر(ع)]] از مدارس فعال نجف است.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه علمیه آیت‌الله بروجردی (نجف)]] || [[سید حسین بروجردی]] || ۱۳۷۳ ||به نام مدرسه [[امام حسین(ع)]] فعال است.
|[[مدرسه علمیه آیت‌الله بروجردی (نجف)]]||[[سید حسین بروجردی]]||۱۳۷۳||به نام مدرسه [[امام حسین(ع)]] فعال است.
|-
|-
| [[مدرسه مرتضویه]]|| || ||[[سید حیدر آملی]] در آن ساکن بوده است.
|[[مدرسه مرتضویه]]|| || ||[[سید حیدر آملی]] در آن ساکن بوده است.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه ملا شیخ عبدالله]]|| [[ملا عبدالله بن شهاب الدین یزدی]] || ۱۲۷۳|| تخریب شد.
|[[مدرسه ملا شیخ عبدالله]]||[[ملا عبدالله بن شهاب الدین یزدی]]||۱۲۷۳||تخریب شد.
|-
|-
| [[مدرسه حکیم]]|| || ||فعال است.
|[[مدرسه حکیم]]|| || ||فعال است.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه شبریه|مدرسه شبّریه]]|| [[سید علی شبر|سید علی شبّر]]|| ||
|[[مدرسه شبریه|مدرسه شبّریه]]||[[سید علی شبر|سید علی شبّر]]|| ||
|-
|-
| [[مدرسه دارالحکمه]]|| [[سید محسن حکیم]]|| ۱۳۲۶ ||در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|[[مدرسه دارالحکمه]]||[[سید محسن حکیم]]||۱۳۲۶||در ۱۴۱۲ تخریب شد.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه رحباوی]]|| [[عباس رحباوی|حاج عباس رحباوی]] || ۱۳۷۸|| یکی از بهترین مدارس نجف و فعال است.
|[[مدرسه رحباوی]]||[[عباس رحباوی|حاج عباس رحباوی]]||۱۳۷۸||یکی از بهترین مدارس نجف و فعال است.
|-
|-
| [[مدرسه جوهرچی]]||[[محمد صالح جوهرچی|حاج محمد صالح جوهرچی]] || ۱۳۸۳||
|[[مدرسه جوهرچی]]||[[محمد صالح جوهرچی|حاج محمد صالح جوهرچی]]||۱۳۸۳||
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه بغدادی]]|| [[عبدالعزیز بغدادی]]|| ۱۳۸۳|| فعال است.
|[[مدرسه بغدادی]]||[[عبدالعزیز بغدادی]]||۱۳۸۳||فعال است.
|-
|-
| [[مدرسه عاملی]]|| [[محمد تقی فقیه عاملی]] || ||فعال است.
|[[مدرسه عاملی]]||[[محمد تقی فقیه عاملی]]|| ||فعال است.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه الامام مهدی نجف|مدرسه الامام مهدی(ع)]] || || || فعال است.
|[[مدرسه الامام مهدی نجف|مدرسه الامام مهدی(ع)]]|| || ||فعال است.
|-
|-
| [[مدرسه افغانی‌ها نجف|مدرسه افغانیها]]|| [[شیخ حسن افغانی]]||۱۳۸۴ ||
|[[مدرسه افغانی‌ها نجف|مدرسه افغانیها]]||[[شیخ حسن افغانی]]||۱۳۸۴||
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه علمیه سید یزدی (نجف)|مدرسه یزدی دوم]]|| [[سید اسدالله یزدی]] فرزند [[سید محمد کاظم یزدی]] || ۱۳۸۴||
|[[مدرسه علمیه سید یزدی (نجف)|مدرسه یزدی دوم]]||[[سید اسدالله یزدی]] فرزند [[سید محمد کاظم یزدی]]||۱۳۸۴||
|-
|-
| [[مدرسه‌دار العلم]]|| [[سید ابوالقاسم خویی]] || ||نیروهای [[صدام]] پس از [[انتفاضه شعبانیه]] این مدرسه را تخریب کردند.
|[[مدرسه‌دار العلم]]||[[سید ابوالقاسم خویی]]|| ||نیروهای [[صدام]] پس از [[انتفاضه شعبانیه]] این مدرسه را تخریب کردند.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[مدرسه شیرازی]]|| [[سید عبدالله شیرازی]]|| ۱۳۷۳||
|[[مدرسه شیرازی]]||[[سید عبدالله شیرازی]]||۱۳۷۳||
|-
|-
|[[مدرسه علامه بلاغی]] || [[سید علی سیستانی |سید علی سیستانی]]|| ||
|[[مدرسه علامه بلاغی]]||[[سید علی سیستانی |سید علی سیستانی]]|| ||
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"


|[[جامعة نجف الاشرف]] || [[محمد تقی اتفاق|حاج محمد تقی اتفاق]]- [[سید محمد کلانتر]] || ۱۳۳۵ش -۱۳۸۲ق ||این مدرسه از فعالترین مدارس نجف است.
|[[جامعة نجف الاشرف]]||[[محمد تقی اتفاق|حاج محمد تقی اتفاق]]- [[سید محمد کلانتر]]||۱۳۳۵ش -۱۳۸۲ق||این مدرسه از فعالترین مدارس نجف است.
|-style="background:#FFE8E8;"
|- style="background:#FFE8E8;"
|}
|}


خط ۱۷۸: خط ۱۸۱:
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}


== منابع ==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* آقابزرگ طهرانی.
 
* ابن شهرآشوب، کتاب معالم العلماء، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۵۳
*آقابزرگ طهرانی.
* ابن شهید ثانی، معالم الدین و ملاذالمجتهدین، قسمت اصول فقه معروف به معالم الاصول، چاپ مهدی محقق، تهران ۱۳۶۲ش.
*ابن شهرآشوب، کتاب معالم العلماء، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۵۳
* ابن طاووس، فرحة الغری فی تعیین قبر امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السلام فی النجف، قم: منشورات الرضی، بی‌تا.
*ابن شهید ثانی، معالم الدین و ملاذالمجتهدین، قسمت اصول فقه معروف به معالم الاصول، چاپ مهدی محقق، تهران ۱۳۶۲ش.
* محمدامین بن محمدشریف استرآبادی، الفوائدالمدنیة، چاپ رحمةاللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۹.
*ابن طاووس، فرحة الغری فی تعیین قبر امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السلام فی النجف، قم: منشورات الرضی، بی‌تا.
* زهیر اعرجی، «المدارس الاصولیة فی النجف»، در موسوعة النجف الاشرف، جمع بحوثها جعفر دنبلی، ج ۷، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
*محمدامین بن محمدشریف استرآبادی، الفوائدالمدنیة، چاپ رحمةاللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۹.
* محمد حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵.
*زهیر اعرجی، «المدارس الاصولیة فی النجف»، در موسوعة النجف الاشرف، جمع بحوثها جعفر دنبلی، ج ۷، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
* محمدبن حسن حرّعاملی، امل الآمل، چاپ احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵، چاپ افست قم ۱۳۶۲ش.
*محمد حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵.
* خوانساری.
*محمدبن حسن حرّعاملی، امل الآمل، چاپ احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵، چاپ افست قم ۱۳۶۲ش.
* خویی.
*خوانساری.
* خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۰.
*خویی.
* زین الدین بن علی شهیدثانی، الرعایة فی علم الدرایة، چاپ عبدالحسین محمدعلی بقال، قم ۱۴۰۸.
*خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۰.
* حسن صدر، تکملة امل الآمل، چاپ حسین علی محفوظ، عبدالکریم دباغ، و عدنان دباغ، بیروت ۱۴۲۹/۲۰۰۸.
*زین الدین بن علی شهیدثانی، الرعایة فی علم الدرایة، چاپ عبدالحسین محمدعلی بقال، قم ۱۴۰۸.
* محمدباقر صدر، المعالم الجدیدة للاصول، نجف، ۱۳۸۵، چاپ افست تهران ۱۳۹۵/۱۹۷۵.
*حسن صدر، تکملة امل الآمل، چاپ حسین علی محفوظ، عبدالکریم دباغ، و عدنان دباغ، بیروت ۱۴۲۹/۲۰۰۸.
* حسن طارمی راد، تاریخ فقه و فقها، ج ۲، تهران، ۱۳۷۵ش.
*محمدباقر صدر، المعالم الجدیدة للاصول، نجف، ۱۳۸۵، چاپ افست تهران ۱۳۹۵/۱۹۷۵.
* محمدبن حسن طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ج ۱، چاپ محمدتقی کشفی، تهران ۱۳۸۷.
*حسن طارمی راد، تاریخ فقه و فقها، ج ۲، تهران، ۱۳۷۵ش.
* محمد غروی، الحوزة العلمیة فی النجف الاشرف، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
*محمدبن حسن طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ج ۱، چاپ محمدتقی کشفی، تهران ۱۳۸۷.
* محمدجواد فقیه، «الدور الثانی للجامعة النجفیة»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۶.
*محمد غروی، الحوزة العلمیة فی النجف الاشرف، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
* ابوالقاسم گرجی، تاریخ فقه و فقها، تهران ۱۳۷۵ش.
*محمدجواد فقیه، «الدور الثانی للجامعة النجفیة»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۶.
* محمدبن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم ۱۴۱۶.
*ابوالقاسم گرجی، تاریخ فقه و فقها، تهران ۱۳۷۵ش.
* محمدرضا شمس الدین، بهجةالراغبین، چاپ رضا محمد حدرج، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
*محمدبن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم ۱۴۱۶.
* مصطفی جواد، «نظرات فی الذریعة الی تصانیف الشیعة»، البیان، سال ۱، ش ۵ (شوال ۱۳۶۵).
*محمدرضا شمس الدین، بهجةالراغبین، چاپ رضا محمد حدرج، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
* علی بن عبیداللّه منتجب الدین رازی، الفهرست، چاپ جلال الدین محدث ارموی، قم ۱۳۶۶ش.
*مصطفی جواد، «نظرات فی الذریعة الی تصانیف الشیعة»، البیان، سال ۱، ش ۵ (شوال ۱۳۶۵).
* محمدبن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، قم ۱۴۱۰.
*علی بن عبیداللّه منتجب الدین رازی، الفهرست، چاپ جلال الدین محدث ارموی، قم ۱۳۶۶ش.
* احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
*محمدبن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، قم ۱۴۱۰.
* احمدبن محمدمهدی نراقی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، ج ۱، قم ۱۴۱۵.
*احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
* محمدمهدی آصفی، «مدرسة النجف و تطور الحرکة الاصلاحیة فیها»، در موسوعة النجف الاشرف، جمع * بحوثها جعفر دجیلی، ج ۹، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
*احمدبن محمدمهدی نراقی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، ج ۱، قم ۱۴۱۵.
* جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
*محمدمهدی آصفی، «مدرسة النجف و تطور الحرکة الاصلاحیة فیها»، در موسوعة النجف الاشرف، جمع * بحوثها جعفر دجیلی، ج ۹، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
* احمد مجید عیسی، «الدراسة فی النجف»، البیان، سال ۲، ش ۲۷، ۲۸ (ذیقعده ۱۳۶۶).
*جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
* اسحاق نقاش، شیعةالعراق، قم، ۱۳۷۷ش.
*احمد مجید عیسی، «الدراسة فی النجف»، البیان، سال ۲، ش ۲۷، ۲۸ (ذیقعده ۱۳۶۶).
* حسن اسدی، ثورةالنجف علی الانگلیز، او، الشرارة الاولی لثورة العشرین، بغداد ۱۹۷۵.
*اسحاق نقاش، شیعةالعراق، قم، ۱۳۷۷ش.
* «اعلام المعقول فی مدرسة النجف»، در موسوعةالنجف الاشرف، همان، ج ۸.
*حسن اسدی، ثورةالنجف علی الانگلیز، او، الشرارة الاولی لثورة العشرین، بغداد ۱۹۷۵.
* امین؛ محسن امین، علی شرقی، و فاضل جمالی، «کلمات قصیرة حول اسلوب الدراسةفی النجف و نظام الحلقات»، در موسوعةالنجف الاشرف، همان، ج ۶، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
*«اعلام المعقول فی مدرسة النجف»، در موسوعةالنجف الاشرف، همان، ج ۸.
* اوراق تازه یاب مشروطیت مربوط به سالهای ۱۳۲۵ـ۱۳۳۰ قمری، چاپ ایرج افشار، تهران: جاویدان، ۱۳۵۹ش.
*امین؛ محسن امین، علی شرقی، و فاضل جمالی، «کلمات قصیرة حول اسلوب الدراسةفی النجف و نظام الحلقات»، در موسوعةالنجف الاشرف، همان، ج ۶، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
* محمد بحرالعلوم، «الجامعة العلمیة فی النجف عبر ایامها الطویلة»، الموسم، ش ۱۸ (۱۴۱۴).
*اوراق تازه یاب مشروطیت مربوط به سالهای ۱۳۲۵ـ۱۳۳۰ قمری، چاپ ایرج افشار، تهران: جاویدان، ۱۳۵۹ش.
* محمد بحرالعلوم، «الدراسة و تاریخها فی النجف»، در موسوعة العتبات المقدسة، تألیف جعفر خلیلی، ج ۷، جزء۲، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
*محمد بحرالعلوم، «الجامعة العلمیة فی النجف عبر ایامها الطویلة»، الموسم، ش ۱۸ (۱۴۱۴).
* «بحوث شاملة حول اسلوب الدراسة فی النجف و نظام الحلقات»، از محمدتقی فقیه و دیگران، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۶.
*محمد بحرالعلوم، «الدراسة و تاریخها فی النجف»، در موسوعة العتبات المقدسة، تألیف جعفر خلیلی، ج ۷، جزء۲، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
* علی بهادلی، الحوزة العلمیة فی النجف: معالمها و حرکتها الاصلاحیة، ۱۳۳۹ـ۱۴۰۱ه / ۱۹۲۰ـ ۱۹۸۰م، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
*«بحوث شاملة حول اسلوب الدراسة فی النجف و نظام الحلقات»، از محمدتقی فقیه و دیگران، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۶.
* کامل سلمان جبوری، النجف الاشرف و حرکةالجهاد: عام ۱۳۳۲ـ۱۳۳۳ه / ۱۹۱۴م، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
*علی بهادلی، الحوزة العلمیة فی النجف: معالمها و حرکتها الاصلاحیة، ۱۳۳۹ـ۱۴۰۱ه / ۱۹۲۰ـ ۱۹۸۰م، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
* رسول جعفریان، تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، تهران ۱۳۸۶ش.
*کامل سلمان جبوری، النجف الاشرف و حرکةالجهاد: عام ۱۳۳۲ـ۱۳۳۳ه / ۱۹۱۴م، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
* فاضل جمالی، «جامعةالنجف الدینیة»، نقله الی العربیة جودت قزوینی، الموسم، ش ۱۸ (۱۴۱۴).
*رسول جعفریان، تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، تهران ۱۳۸۶ش.
* عبدالهادی حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران ۱۳۶۴ش.
*فاضل جمالی، «جامعةالنجف الدینیة»، نقله الی العربیة جودت قزوینی، الموسم، ش ۱۸ (۱۴۱۴).
* محمدحسین حرزالدین، تاریخ النجف الاشرف، هَذَّبه و زاد علیه عبدالرزاق محمدحسین حرزالدین، قم ۱۳۸۵ش.
*عبدالهادی حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران ۱۳۶۴ش.
* محمد حسینی شیرازی، تلک الایام: صفحات من تاریخ العراق السیاسی، بیروت ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
*محمدحسین حرزالدین، تاریخ النجف الاشرف، هَذَّبه و زاد علیه عبدالرزاق محمدحسین حرزالدین، قم ۱۳۸۵ش.
* فضل اللّه بن عبدالنبی خاوری شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
*محمد حسینی شیرازی، تلک الایام: صفحات من تاریخ العراق السیاسی، بیروت ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
* محمد خلیل الزین، «ذکریاتی عن النجف الاشرف»، آفاق نجفیة، سال ۲، ش ۵ (۱۴۲۸).
*فضل اللّه بن عبدالنبی خاوری شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
* جعفر خلیلی، «مکتبات النجف القدیمة و الحدیثة»، در موسوعة العتبات المقدسة، همان.
*محمد خلیل الزین، «ذکریاتی عن النجف الاشرف»، آفاق نجفیة، سال ۲، ش ۵ (۱۴۲۸).
* محمد خلیلی، «مدارس النجف القدیمة و الحدیثة»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۶.
*جعفر خلیلی، «مکتبات النجف القدیمة و الحدیثة»، در موسوعة العتبات المقدسة، همان.
* عبدالجبار رفاعی، «تطور الدرس الفلسفی فی النجفالاشرف»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۸.
*محمد خلیلی، «مدارس النجف القدیمة و الحدیثة»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۶.
* عبدالحلیم رهیمی، تاریخ الحرکة الاسلامیة فی العراق: الجذور الفکریة و الواقع التاریخی (۱۹۰۰ـ ۱۹۲۴)، بیروت ۱۹۸۵.
*عبدالجبار رفاعی، «تطور الدرس الفلسفی فی النجفالاشرف»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۸.
* محمدمهدی شریف کاشانی، واقعات اتفاقیه در روزگار، چاپ منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران ۱۳۶۲ش.
*عبدالحلیم رهیمی، تاریخ الحرکة الاسلامیة فی العراق: الجذور الفکریة و الواقع التاریخی (۱۹۰۰ـ ۱۹۲۴)، بیروت ۱۹۸۵.
* هبةالدین شهرستانی، «فاجعة حضرة آیةاللّه الخراسانی»، العلم، ج ۲، ش ۷ (محرّم ۱۳۳۰).
*محمدمهدی شریف کاشانی، واقعات اتفاقیه در روزگار، چاپ منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران ۱۳۶۲ش.
* صادق صادق، خاطرات و اسناد مستشارالدوله صادق، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۱ـ۱۳۷۴ش.
*هبةالدین شهرستانی، «فاجعة حضرة آیةاللّه الخراسانی»، العلم، ج ۲، ش ۷ (محرّم ۱۳۳۰).
* محمد صادقی تهرانی، نگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی ۱۹۲۰ عراق و نقش علمای مجاهد اسلام، قم: دارالفکر، بی‌تا.
*صادق صادق، خاطرات و اسناد مستشارالدوله صادق، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۱ـ۱۳۷۴ش.
* محمدکاظم طریحی، النجف الاشرف: مدینة العلم و العمران، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
*محمد صادقی تهرانی، نگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی ۱۹۲۰ عراق و نقش علمای مجاهد اسلام، قم: دارالفکر، بی‌تا.
* حسن علوی، الشیعة و الدولة القومیة فی العراق: ۱۹۱۴ـ ۱۹۹۰، قم: دارالثقافة للطباعة و النشر، بی‌تا.
*محمدکاظم طریحی، النجف الاشرف: مدینة العلم و العمران، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
* محمد غروی، الحوزةالعلمیة فی النجف الاشرف، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴؛
*حسن علوی، الشیعة و الدولة القومیة فی العراق: ۱۹۱۴ـ ۱۹۹۰، قم: دارالثقافة للطباعة و النشر، بی‌تا.
* محمدحسن قاضی، «صفحات مطویة من تاریخ الحرکات الاصلاحیة فی النجف الاشرف»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۹.
*محمد غروی، الحوزةالعلمیة فی النجف الاشرف، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴؛
* احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، تهران ۱۳۶۳ش.
*محمدحسن قاضی، «صفحات مطویة من تاریخ الحرکات الاصلاحیة فی النجف الاشرف»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۹.
* احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران ۱۳۵۵ش.
*احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، تهران ۱۳۶۳ش.
* عبدالحسین مجید کفائی، مرگی در نور : زندگانی آخوند خراسانی، تهران ۱۳۵۹ش.
*احمد کسروی، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران ۱۳۵۵ش.
* «مدرسة الجزائری: مدرسة النجف الدینیة»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۹.
*عبدالحسین مجید کفائی، مرگی در نور : زندگانی آخوند خراسانی، تهران ۱۳۵۹ش.
* محمدحسن مرتضوی لنگرودی، «مصاحبه با حضرت آیةاللّه حاج سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی»، حوزه، سال ۱۰، ش ۱ (فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۲).
*«مدرسة الجزائری: مدرسة النجف الدینیة»، در موسوعة النجف الاشرف، همان، ج ۹.
* مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارشهایی از آیات عظام نائینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، ۱۲۹۲ تا ۱۳۳۹ شمسی، به کوشش محمدحسین منظورالاجداد، تهران: شیرازه، ۱۳۷۹ش.
*محمدحسن مرتضوی لنگرودی، «مصاحبه با حضرت آیةاللّه حاج سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی»، حوزه، سال ۱۰، ش ۱ (فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۲).
* عبداللّه مستوفی، شرح زندگانی من، یا، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران ۱۳۷۱ش.
*مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارشهایی از آیات عظام نائینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، ۱۲۹۲ تا ۱۳۳۹ شمسی، به کوشش محمدحسین منظورالاجداد، تهران: شیرازه، ۱۳۷۹ش.
* عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، مآثر سلطانیه : تاریخ جنگ‌های اول ایران و روس، چاپ غلامحسین زرگری نژاد، تهران ۱۳۸۳ش.
*عبداللّه مستوفی، شرح زندگانی من، یا، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران ۱۳۷۱ش.
* عدی مفرجی، النجف الاشرف و حرکة التیار الاصلاحی: ۱۹۰۸ـ۱۹۳۲م، بیروت ۱۴۲۶/۲۰۰۵.
*عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، مآثر سلطانیه : تاریخ جنگ‌های اول ایران و روس، چاپ غلامحسین زرگری نژاد، تهران ۱۳۸۳ش.
* مقدام عبدالحسن فیاض، تاریخ النجف السیاسی: ۱۹۴۱ـ ۱۹۵۸، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
*عدی مفرجی، النجف الاشرف و حرکة التیار الاصلاحی: ۱۹۰۸ـ۱۹۳۲م، بیروت ۱۴۲۶/۲۰۰۵.
* مهدی ملکزاده، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران ۱۳۷۱ش.
*مقدام عبدالحسن فیاض، تاریخ النجف السیاسی: ۱۹۴۱ـ ۱۹۵۸، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
* محمد ملکی، آشنایی با متون درسی حوزه‌های علمیه ایران: شیعه، حنفی، شافعی، قم ۱۳۷۶ش.
*مهدی ملکزاده، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران ۱۳۷۱ش.
* موسوعة طبقات الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، قم: مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸ـ۱۴۲۴.
*محمد ملکی، آشنایی با متون درسی حوزه‌های علمیه ایران: شیعه، حنفی، شافعی، قم ۱۳۷۶ش.
* محمدحسن نجفی قوچانی، سیاحت شرق، یا، زندگی نامه آقانجفی قوچانی، چاپ رمضان علی شاکری، تهران ۱۳۶۲ش.
*موسوعة طبقات الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، قم: مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸ـ۱۴۲۴.
*محمدحسن نجفی قوچانی، سیاحت شرق، یا، زندگی نامه آقانجفی قوچانی، چاپ رمضان علی شاکری، تهران ۱۳۶۲ش.
 
{{چپ‌چین}}
{{چپ‌چین}}
* Joyce N. Wiley, The Islamic movement of Iraqi Shi`as, Boulder, Col. 1992.
 
*Joyce N. Wiley, The Islamic movement of Iraqi Shi`as, Boulder, Col. 1992.
 
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان}}
{{پایان}}


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
* منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details?id=8197&&searchText دانشنامه جهان اسلام]
 
* [http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/44/05.htm ايده روشنفكری و موضع حوزه نجف]
*منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details?id=8197&&searchText دانشنامه جهان اسلام]
* [http://www.link.khabarsaz.net/link-457.html حوزه علمیه نجف]
*[http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/44/05.htm ايده روشنفكری و موضع حوزه نجف]
* [http://www.imamali-a.com/?part=2412 مدارس نجف]
*[http://www.link.khabarsaz.net/link-457.html حوزه علمیه نجف]
*[http://www.imamali-a.com/?part=2412 مدارس نجف]
 
{{حوزه علمیه}}
{{حوزه علمیه}}
{{تشیع در عراق}}
{{تشیع در عراق}}
خط ۲۸۹: خط ۲۹۸:
[[رده:نجف]]
[[رده:نجف]]
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
<references />
۱٬۲۳۲

ویرایش