کیالیه

کیالیه‏ فرقه‌ای از غلات شیعه و پیروان احمد بن کیّال بودند. بانی این فرقه مدعی امامت و سپس مهدویت بود.

تاریخچه

احمد بن کیّال در ابتدا مردم را به یکی از خاندان امام جعفر صادق (ع) می‌‏خواند و پس از آن، خود مدعی رسالت و قائمیت گردید. او کتب و مقالاتی به زبان عربی و فارسی درباره مذهب خویش نگاشت که در آنها مطالبی آمیخته از مطلب فلسفی و آرای دینی را آورده است و چون در گفتار خود مطالب مخالف شرع اظهار می‌داشت، پیشوایان شیعه از وی دوری جسته و پیروان خویش را به تبری از او امر کردند. بعد از آن که کیّال از جانب شیعه مطرود شد، خود ادعای امامت کرد و گفت که من قائم منتظر هستم.

خصوصیات رهبر فرقه

احمد بن کیّال که به احمد کیّال نیز معروف است، بنیانگذار تفکراتی است که هیچ اساس و پایه عقلی و دینی ندارد، بلکه آن چه او بیان کرده است، بیشتر به مهملاتی شبیه است که از ذهن آشفته او تراوش کرده است. بنا بر این، آثار او چیزی جز برداشت‌های شخصی و تاویلات باطل از نصوص دینی نیست. وی به تصنیف کتبی به زبان عربی و عجمی مشغول شده و در آن، به دیدگاه‌های خود اشاره کرده است.

شخصیت‌شناسی احمد کیال نزد دیگران

احمد کیّال در نگاه نویسندگان این گونه معرفی شده است:

1. او هم ملحد است و هم گمراه کننده و نویسنده کتاب‌های بی پایه و حیرت زا است.

2. او در هر علمی مطالبی را به هم بافته و ابداع کرده که نه معقول است نه مسموع.

۳- تصانیفی که از او به عربی و عجمی باقی مانده تماما مزخرفاتی است که هیچ گونه تایید شرعی و عقلی ندارد.

اعتقادات

احمد بن کیّال معقتد است هر کسی که عالم آفاق را بر عالم انفس تطبیق و مناهج دو گیتی را بیان کند، او امام است.

معتقد است که عالم بر سه گونه است: عالم اعلی، عالم سفلی، عالم انسانی، در عالم اعلی پنج مکان اثبات می‌کند می‌شود که به شرح ذیل است:

1.مکان الاماکن که در آن هیچ موجودی ساکن نیست و محیط به تمام اماکن می‏باشد و آن مکان همان عرش است که پیغمبر خبر داده است.

2. پایین‏تر از مکان الاماکن، مکان نفس اعلی است.

3. مکان سوم مکان نفس ناطقه است.

4. مکان چهارم مکان نفس حیوانی است.

5. مکان پنجم مکان نفس انسانی است و معتقد است که اراده نفس انسانی آن است که به عالم نفس اعلی ظهور کند و چون بالا برود، مکان نفس حیوانی و ناطقه را خرق کند و چون به عالم اعلی برسد و به قرب وصول آن عالم اختصاص یابد، خسته گشته و بازمانده و سرگردان و سر انجام محبوس و متعفن گردد و اجزایش مستحیل و به عالم سفلی سقوط کند و در این عفونت زمانی بماند و اکوار و ادواری بر او بگذرد و در آن حالت در عفونت و استحاله باشد. پس نفس اعلی او را به نور خویش روشن گرداند و در این عالم ترکیباتی پدیدار خواهد گشت و آسمان‌ها و زمین و مرکبّات از معادن و نباتات و حیوانات و انسان آشکار خواهد شد و انسان در بلایا و سختی‌ها خواهد افتاد و در این ترکیب گاهی شادان و گاهی اندوهناک خواهد بود و گاهی در سلامتی بوده و گاهی با سختی و محنت مواجه خواهد شد تا آن که قائم ظهور کند و او را به حال کمال بازگرداند و تضادها باطل شود و روحانی بر جسمانی غلبه کند و این قائم همان احمد کیّال است.

سپس به بیان ذات خود پرداخته و می‌گوید که نام احمد مطابق عوالم اربعه است:

الف احمد مقابل نفس اعلی و حاء احمد مقابل نفس ناطقه و میم احمد مقابل نفس حیوانی و دال احمد مقابل نفس انسانی است. عوالم اربعه همان مبادی و بسائط اند، پس در مقابل عوالم علویه، عوالم سفلیه جسمانی را قرار داد و گفت آسمان تهی‏ است و زیر آن آتش است و زیر آتش هوا و پایین ‏تر از هوا زمین و زیر زمین آب است و این چهار مقوله در مقابل عوالم اربعه‏‌اند.

وی معتقد بود که انسان در برابر آتش و پرندگان در برابر هوا و حیوان در برابر زمین و ماهی در برابر آب است و آب پایین ‏ترین مرکز و ماهی پست‏ ترین مرکب است. سپس عالم انسانی را که یکی از عوامل سه‏‌گانه است با آفاق دو عالم اول مقابله کرد و گفت حواس مرکبه پنج تا است، سمع در مقابل مکان الاماکن زیر آن خالی و در برابر آسمان است. بصر در مقابل نفس اعلی از عالم روحانی و در برابر آن آتش از عالم جسمانی است. در بصر مردمک چشم قرار دارد، زیرا انسان اختصاص به آتش دارد. حس شامه در برابر ( نفس) ناطقه از عالم روحانی است و هوا از عالم جسمانی است، زیرا حس شامه هوا را استشمام می‌کند، و حس ذائقه در برابر حیوان از عالم روحانی و زمین از عالم جسمانی است و حیوان مختص به زمین و چشیدن مختص به حیوان است. حس لامسه در مقابل عالم انسانی، روحانی و آب، جسمانی و ماهی مختص به آب و لمس مختص به ماهی است و بسا که از لمس تعبیر به کتابت می‌‏کند.

به اعتقاد وی، احمد همان الف و حا و میم و دال است و آن در مقابل دو عالم است. یکی عالم علوی و روحانی و دیگری عالم سفلای جسمانی است. الف دلالت بر انسان دارد و حا دلالت بر حیوان و میم دلالت بر پرنده و دال دلالت بر ماهی دارد امّا الف از حیث استقامت مثل انسان و حاء مثل حیوان است، زیرا آن کج و باژگونه است و حاء از ابتدا اسم حیوان بود و میم شبیه به سر پرنده و دال شبیه به دم ماهی است معتقد است که خداوند انسان را به شکل احمد آفرید، زیرا قامتش مانند الف و دو دست او مثل حاء و شکم وی مانند میم و دو پای او مثل دال است.

وی میزان را بر دو عالم گذاشته و صراط را بر نفس خویش و می‌گفت که بهشت عبارت از وصول به عالم بصائر و آتش وصول به ضد آن می‏‌باشد. درباره پیامبران می‌گفت که آنان پیشوایان اهل تقلیدند و اهل تقلید کورند، امّا قائم پیشوای اهل بصیرت و آنان خردمندان‌اند و بصائر را که در مقابل آفاق و انفس است در می‏‌یابند. شهرستانی می‌‏نویسد گمان می‌‏کنم که او از امامان مستور بوده و بر سر این لاطائلاتی که به‌هم بافته متهم به بدعت در دین شده و به قتل رسیده است. در هر حال به نظر می‌رسد که احمد کیّال باید تحت تأثیر آرای فرق گنوستیکی مسیحی واقع شده باشد.