سوریه

پرچم سوریه

نقشه

موقعیت جغرافیایی تونس

نام کشور	جمهوری عربی سوریه
مکان	۲°۲۰′ شمالی ۱°۴۰′ شرقی
منطقه زمانی	EEt
زبان	عربی
پایتخت	دمشق
نوع حکومت و ساختار سیاسی	نظام تک حزبی، جمهوری نیمه‌ریاستی
زبان های رسمی	عربی
واحد پول	پوند یا لیره سوریه (SYP)

سوریه مدخلی است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی در راستای نگارش کلان پروژه معرفی جریان های جهان اسلام نوشته شده است. هدف از آشنایی با کشور سوریه که یکی از کشورهای مهم اسلامی محسوب می شود، اولا: آشنایی نسبتا جامع بااین کشور و ثانیا: ایجاد منبع و مرجعیت در زمینه مذکور جهت شناخت کیفیت تعامل با مهم ترین جریانات دینی - مذهبی آنجا می باشد. از دیگر اهداف این پروژه ایجاد شناختی عمیق تر نسبت به عمده جریانات موجود در این کشور به صورت تخصصی برای مراکزی است که جهت فعالیت هایشان به چنین دانش میان مذهبی ای نیاز دارند. در مقاله پیش رو اطلاعاتی در زمینه های زیر از کشور سوریه ارائه گردیده است: تاریخچه، جمعیت، فرهنگ وزبان، اقتصاد، دین و...

سوریه

کشور سوریه با نام رسمی جمهوری عربی سوریه کشوری در جنوب غرب آسیا و در کنار سواحل شرقی دریای مدیترانه است. این کشور در گذشته شام نامیده می‌شد. نام کنونی آن را فرانسویان پس از فروپاشی عثمانی و مستعمره نمودن این کشور از روی تاریخ کهن این بخش از جهان و آشوریان باستانی بر این سرزمین نهادند.

موقعیت مکانی

این کشور از سمت شمال با ترکیه، از شرق با عراق، از غرب با لبنان و از جنوب غربی با اسرائیل و از غرب با دریای مدیترانه و از جنوب با اردن و فلسطین همسایه است. دمشق پایتخت آن و حلب بزرگترین شهر آن است.موقعیت آن در غرب آسیا و ساحل شرقی مدیترانه در طول تاریخ جایگاهی استراتژیک به این کشور بخشیده‌است.

تاریخچه

تاریخ اولیه

سوریه با سابقه تاریخی بسیار طولانی که در نظر تاریخ دانان بیش از پنج هزار سال تخمین زده می شود، در گذشته شامل کشورهای سوریه کنونی و اردن، لبنان، فلسطین با عنوان واحد سرزمین شام یوده است. از آنجا که این سرزمین در طول مدت یاد شده، از فرهنگ و تمدن درخشانی برخوردار بوده، آثار و نشانه‌هایی از این تمدن بر جای مانده است. قبل از تسلط مسلمانان بر این کشور، اقوام مختلفی از جمله: اقوام سامی، اموری، آرامی، مصری، آشوری، بابلی، یونانی، رومی و ایرانی که هر از چند گاهی این کشور را سکونت گاه خویش نموده یا آن را در معرض تاخت و تاز قرار داده‌اند و نشانه‌هایی از تمدن خاص خویش را برای روزگاران پس از خود به یادگار گذاشته‌اند. در هزاره سوم پیش از میلاد قوم سامی آموری در این سرزمین ساکن و حکومتی در آن تشکیل دادند که تا سال قبل از میلاد دوام آورد. در اواخر قرن یازدهم قبل از میلاد، قوم دیگری به نام آرامی در این کشور مستقر شدند. پس از تجزیه دولت روم شرقی و غربی، این کشور جزو قلمرو و شاهنشاهی روم شرقی (بیزانس) گردید.

دوره اسلامی

به تدریج استیلای بیزانس بر سوریه ضعیف شد تا اینکه در قرن اول هجری (هفتم میلادی)، در زمان خلافت ابوبکر، خالد بن ولید، مأمور تصرف آن گردید. با تصرف شام در سال سیزده یا شانزده هجری به وسیله سپاه اسلام، فرهنگ این دین جدید بر تمدن‌های چندین سده اقوام مذکور غلبه یافت.

در سده‌های پنجم و ششم هجری که با جنگهای صلیبی همراه بود، حکام بسیار مقتدر و دینداری در این کشور بر تخت سلطنت نشسته و پرچم نبرد اسلامی علیه صلیبی‌ها و رومیان را برافراشتند. کسانی چون نورالدین محمود زنگی شهید، سلطان صلاح‌الدین ایوبی کرد سوریه، ملک عادل ایوبی، ملک ظاهر بیبرس البندقداری، سیف الدوله حمدانی و… که نه تنها امور جنگی و نظامی را در راس اقدامات خود قرار داده و به ایجاد پایگاه‌های نظامی، ساخت قلعه‌ها، حفر خندق‌ها و… پرداختند که امروزه وجود صدها اثر تاریخی از آن دوران بیانگر این مدعاست. در سده‌های بعدی، ممالیک و سرانجام ترکان عثمانی پس از استیلا بر این سرزمین، سیاست پیشگامان خود را تداوم بخشیده و ضمن حفاظت و بازسازی آن آثار اسلامی، به احداث بناهای دیگری نیز پرداختند.

تاریخ معاصر

سوریه در سال ۱۷۹۹ میلادی با فتح مصر توسط ناپلئون بناپارت به اشغال فرانسه درآمد. با استقلال نسبی مصر، سوریه نیز دوباره به عثمانی واگذار گردید. برخورد و مقابله با شورش‌های مسیحیان، زمینه دخالت بیش از پیش دولت های اروپایی در امور سیاسی این کشور فراهم آورد. سرانجام در سال ۱۸۶۰ میلادی، فرانسه به‌عنوان کمک به سلطان عثمانی در اداره سوریه، نیروهای نظامی خود را در بیروت (که آن زمان جزو سوریه بود) پیاده کرد. با ورود دولت عثمانی به جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ م، ملی‌گرایان عرب، زمینه را برای اجرای اهداف استقلال‌طلبانه خود مساعد دیده و شروع به فعالیت کردند.

در همین زمان‌ها نیز زمینه برای ایجاد یک دولت یهودی در اسرائیل کنونی آغاز شده بود. در پایان جنگ جهانی اول و شکست عثمانی، امیر فیصل بن حسین (که بعدها پادشاه عراق شد) از سوی کنگره مردم سوریه که نخستین مجلس سوریه کنونی بود فیصل در ۱۹۲۰ پادشاهی عربی سوری با پادشاهی فصیل اول اعلام شد. اما متفقین این پادشاهی را به رسمیت نشناختند و در سال ۱۹۲۰، نیروهای فرانسه پس از نبرد میسلون، این کشور را به تصرف خود درآوردند و سوریه و لبنان با رأی جامعه ملل، تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفتند.

در سال ۱۹۲۶ لبنان از سوریه تجزیه و کشوری جداگانه شد. پس از مذاکرات طولانی در سالهای ۱۹۳۰ و ۱۹۳۲ توافق‌هایی برای تأسیس سوریه خودمختار به‌عمل آمد. با سقوط فرانسه به دست آلمان در جنگ جهانی دوم سوریه تحت قیمومیت دولت فرانسه آزاد یا ویشی درآمد. در سال ۱۹۴۱م نیروهای انگلیس و فرانسه آزاد، سوریه را اشغال کردند. در همین سال سوریه استقلال خود را اعلام کرد و ژنرال کاترو، فرمانده نیروهای فرانسه آزاد استقلال و سپس تأسیس جمهوری سوریه را در شانزدهم سپتامبر ۱۹۴۱م اعلام کرد و تاج‌الدین الحسنی رئیس‌جمهور شد. با این وجود استقلال سوریه تا سال ۱۹۴۴ عملاً محقق نشد.

در سال ۱۹۶۷ پس از جنگ با اسرائیل، قسمتی از خاک سوریه - از جمله ارتفاعات جولان و بخشی از قنیطره - به تصرف دولت غاصب اسرائیل درآمد. سرانجام در سال ۱۹۷۰ ارتشبد حافظ اسد قدرت را به دست گرفت و به ریاست جمهوری انتخاب شد.

در حال حاضر (۲۰۱۹ میلادی) ریاست جمهوری بر عهده بشار اسد فرزند حافظ اسد است.

جغرافیا

سوریه با ۱۸۵۱۸۰ کیلومتر مربع وسعت، هشتاد و هفتمین کشور جهان است که در جنوب غربی قاره آسیا، کنار دریای مدیترانه و در همسایگی کشورهای ترکیه در شمال، عراق در شرق و جنوب شرقی، اردن در جنوب، فلسطین در جنوب غربی و لبنان در غرب واقع شده‌است.

آب و هوای آن در کناره‌ها و نواحی جنوب غربی معتدل و مرطوب (مدیترانه‌ای) و در سایر نقاط گرم و خشک است. بلندترین نقطه آن از دریا، جبل شیخ با ۲۸۱۴ متر ارتفاع است.

از رودهای مهم آن می‌توان به فرات، خابور، عاصی، عفرین، قوینو دجله اشاره داشت که رود فرات، با ۶۹۶/۲ کیلومتر طولانی‌ترین آنها و حدود نیمی از آن در ترکیه و عراق جاری است .

بندرهای مهم سوریه عبارت‌اند از: لاذقیه، طرطوس و بانیاس که در کنار دریای مدیترانه واقع شده‌اند.

موقعیت سوریه در غرب آسیا و ساحل شرقی مدیترانه در طول تاریخ جایگاهی استراتژیک به این کشور بخشیده‌است.

سیاست

حزب حاکم این کشور، حزب سوسیالیست بعث است. علی رغم اینکه نظام سیاسی حاکم بر سوریه نوعی جمهوری سلطنتی است ولی این کشور را نمی توان با تعدادی از کشورهای عربی دیگر مانند کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مقایسه کرد. بسیاری از آزادی های اجتماعی در سوریه به رسمیت پذیرفته شده اند و این کشور را از این بابت می توان تا حدی مستثنی کرد. قانون اساسی جدید سوریه 157 ماده دارد و بر خلاف قانون اساسی قبلی که بر اساس آن فقط حزب بعث مجوز فعالیت در سوریه را داشت، فضای لازم و کافی برای حضور دیگر احزاب سیاسی این کشور را نیز فراهم کرده است.

بر طبق قانون اساسی جدید رئیس جمهور کشور باید مسلمان بوده و شرع اسلام به عنوان اساسی ترین منبع قانونگذاری در کشور به رسمیت شناخته شده است. رئیس جمهور باید حداقل چهل سال سن داشته و سوری الاصل نیز باشد و مدت زمان ریاست جمهوری نیز هفت سال در نظر گرفته شده است و رئیس جمهور می تواند دو دوره متوالی رئیس جمهور باشد.

تقسیمات کشوری

پایتخت و شهر های مهم:

دمشق که آن را دروازه تاریخ می نامند، پایتخت سوریه است. مشهور این است که این شهر، از ۸ تا ۱۰ هزار سال قبل از میلاد پیوسته محل سکونت انسان بوده‌است.

استان ها: 1-حلب 2-دمشق 3-ریف دمشق 4-حمص 5-لاذقیه 6-حماة 7-طرطوس 8-رقه 9-دیرالزور 10-سویداء 11-حسکه 12-درعا 13-ادلب 14-قنیطره.

اقتصاد

طبیعت متنوع سوریه، با دارا بودن کوه‌ها، دره‌ها، بیابان‌ها، رودخانه و دسترسی به آب‌های آزاد تأثیر شگرفی بر صنایع و کشاورزی این کشور گذارده‌است. اقتصاد سوریه بر سه‌پایه صنایع، کشاورزی و تجارت بنا شده‌است و لازم است که صنعت نفت و گاز و همچنین صنعت گردشگری را نیز از یاد نبریم. اقتصاد سوریه در دهه نود با بحران‌های فراوانی مواجه شد که می‌توانست آینده این کشور را تحت‌الشعاع قرار دهد و در یک نگاه اجمالی می‌توان آن‌ها را سه بند اصلی خلاصه کرد. نفت ذخیره‌ای فنا شدنی‌است و با توجه به نوسانات فراوان قیمت آن و روند کاهش ذخائر زیرزمینی، نمی‌توان به آن به عنوان منبع درآمد اصلی کشور نگریست.میانگین رشد جمعیت سوریه سالانه ۳٫۳٪ بوده که فراتر از میانگین جهانی‌است. این روند باعث افزایش نیروی جویای کار شده و کشور را به سرمایه‌گذاری‌های هنگفت برای آموزش، بهداشت و سیستم تأمین اجتماعی ناچار می‌سازد.گشایش تجاری که ناشی قرار گرفتن سوریه در منطقه آزاد تجاری کشورهای عربی و یا ناشی از همکاری با اتحادیه اروپا و یا پیوستن به سازمان تجارت جهانی، تأثیرات فراوانی بر صنایع سوریه خواهد گذاشت، زیرا بسیاری از کارخانجات و مراکز صنعتی سوریه به دلیل فعالیت تحت حمایت دولت، یارای ایستادگی در مقابل این گشایش زا نخواهند داشت.

گردشگری:

تعطیلات رسمی کشور سوریه

January-1= New Year's Day

February-22= Unity Day

March-8= Revolution Day

March-21= Mother's Day

March-22= Arab League Day

April-17= Independence Day

May-1= Labor Day

May-6= Martyr's Day

September-1= United Arab Republic's Day

October-6= October Revolution War

November-16= Correction Day

December-25= Christmas Day

مردم شناسی

از نظر قومیتی، اعراب بیش از ۹۰٪ و کردها حدود ۹٪ و ارامنه، ترک‌ها، چرکس‌ها و یهودیان مجموعاً کمتر از ۱٪ جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند.

سوریه کشوری است با گروه‌های نژادی و قومیت‌های گوناگون. در این کشور به طور عمده عرب‌ها که‌ حدود ۹۰٪ جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند زندگی می‌کنند (این تعداد شامل ۴۰۰ هزار پناهنده‌ فلسطینی نیز هست). کردها که‌ ۱۰٪ باقیمانده‌ جمعیت را تشکیل می‌دهند از تبارآریائی هستند و بیشتر در نواحی شمال شرقی و شمالی کشور زندگی می‌کنند. همچنین در این کشور اقلیت‌های کوچک زبانی آرامی(آشوری) و ارمنی نیز زندگی می‌کنند. وضعیت کردها در سوریه نسبت به دیگر کشورها ناگوارتر گزارش شده‌است. حکومت سوریه، برای این کشور که محل سکونت اقوام و گروه‌های زبانی متفاوت است تنها یک هویت می‌شناسد و آن هویت عربی است. موجودیت جامعه دو میلیونی کردها (و به قول منابع محلی ۳ الی ۴ میلیون) ۱۰٪ ساکنین سوریه (با جمعیت ۱۹ میلیون) را تشکیل می‌دهند. کردها، (همان طور که در ترکیه و عراق)، بزرگ‌ترین گروه اقلیت نژادی در سوریه نیز هستند. مسلمانان این کشور ۸۶٪ جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند و مسیحیان که۵/۱۳٪ جمعیت آن را بخود اختصاص می‌دهند اقلیت نسبآ چشمگیری در این کشور می‌باشند. حدود پنج هزار یهودی نیز در دمشق و اطراف آن زندگی می‌کنند.

جمعیت شهرنشین سوریه در سال ۲۰۰۶ ۵۳٫۵٪ تخمین زده شده‌است. سوریه همچنین پذیرای گروه‌های زیادی از پناه‌جویان، در طی یک قرن اخیر بوده‌است که از این میان می‌توان به پناه‌جویان فلسطینی بعد از جنگ ۱۹۴۸، لبنانی بعد از جنگ داخلی آن کشور و عراقی بعد از اشغال آن کشور توسط آمریکا اشاره کرد. پناه‌جویان فلسطینی خود به‌تنهایی نزدیک به ۴۵۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارند که در چند اردوگاه زندگی می‌کنند و مهم‌ترین این اردوگاه‌ها، اردوگاه یرموک نام دارد. به این رقم باید ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ پناه‌جوی عراقی را نیز افزود که پس از اشغال کشورشان ناچار به جلای وطن شدند.

وضعیت دین

از نظر دین و مذهب، حدود ۷۴٪ جمعیت این کشور را مسلمانان سنی، ۱۳٪ علویان، شیعیان دوازده‌امامی و اسماعیلیان، ۱۰٪ مسیحی و ۳٪ دروزی تشکیل می‌دهند.

پیروان همه ادیان الهی از جمله اسلام و مسیحیت در سوریه زندگی می‌کنند که البته اقلیتی یهودی نیز ساکن این کشور می‌باشند. بر اساس تحقیقی که در سال ۲۰۰۶ انجام شد مسلمانان بیش از ۸۷٪ ساکنین سوریه را تشکیل می‌دهند. پیش بینی‌ها حکایت از آن دارد که تعداد مسلمانان در این کشور، رو به افزایش است زیرا شاخص زایش در بین مسلمانان بیش از سایر ادیان است. ۷۴٪ مردم سوریه سنی مذهب و ۱۳٪ شیعه (12 امامی، علوی و اسماعیلی) می‌باشند. مسیحیان نیز ۱۰٪ جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و ۳٪ باقی‌مانده نیز از آن پیروان سایر ادیان مانند یزیدیان و دروزی می‌باشدالبته تعداد بسیار اندکی از یهودیان نیز در سوریه زندگی می‌کنند.

آنچه سوریه را از نظر جمعیت‌شناسی دینی متمایز می‌کند تمرکز گروه‌های دینی در مناطق مختلف جغرافیایی‌است به عنوان مثال مسیحیان این کشور در دمشق، حلب و شهرک‌هایی در لاذقیه، حمص و درعا وهم‌چنین در حسکه در شمال شرق آن کشور ساکن می‌باشند در حالی که بیش از ۹۰٪ علوی‌ها در استان لاذقیه زندگی می‌کنند که بیش از ۸۰٪ از ساکنان مناطق روستایی آن استان را علوی مذهب‌ها تشکیل می‌دهند سهم دروزیها از ساکنین منطقه جبل العرب در استان سویداء بیش از ۹۰٪ است و آنان اکثریت مطلق را در ۱۲۰ روستای این استان در اختیار دارند. شیعیان جعفری در منطقه‌ای بین حمص و حلب متمرکز شده‌اند و ۱۵٪ ساکنان استان حماه را تشکیل می‌دهند. اسماعیلی‌ها نیز در منطقه السلمیه در استان حماه سکنی گزیده‌اند، البته بیش از ۱۰۰۰۰ اسماعیلی نیز در استان لاذقیه زندگی می‌کنند. سایر شیعیان سوریه نیز در شهر حلب ساکنند.

مذاهب اسلامی:

اهل سنت در سوریه:

سنی‌ها برزرگترین گروه دینی سوریه به شمار می‌روند که بیش از ۷۴٪ جمعیت آن کشور را که ۸۰٪ ساکنان آن عرب هستند، تشکیل می‌دهند وسایر ساکنان سوریه کردها، چرکس‌ها، ترکمن‌ها و فلسطینیان می‌باشند. مذهب سنی مذهب رسمی کشور سوریه به شمار می‌رود. سنی‌ها در مشاغل و مناصب مختلف فعالیت داشته و در سرتاسر کشور پراکنده‌اند. آنان تنها در دو استان سوریه اکثریت نیستند زیرا در استان سویداء دروزی‌ها اکثریت مطلق را دارند و اکثریت جمعیتی در استان لاذقیه نیز در اختیار علوی‌ها قرار دارد. سنی‌ها در استان حسکه نیز اکثریت به شمار می‌روند لیکن در این استان کردهای سنی بیش از عرب‌های سنی هستند.

شیعه در سوریه:

جریان های شاخص

جریان های شاخص غیر دینی

احزاب عمده سیاسی عبارتند از:

•جبهه‌ی مترقی ملی – در برگیرنده‌ی حزب حاکم سوسیالیستی عرب بعث

•حزب اتحادیه‌سوسیالیست عرب

•حزب سوسیالیست عرب سوریه

•حزب سوسیالیست عرب

• حزب کمونیست

فمینیسم