۸۵٬۹۶۳
ویرایش
جریان اسلام‌گرایی سنی در لبنان (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۲۲
، ۱ فوریهٔ ۲۰۲۳جایگزینی متن - 'جنبشها' به 'جنبشها'
جز (جایگزینی متن - 'بی عدالتی' به 'بی‌عدالتی') |
جز (جایگزینی متن - 'جنبشها' به 'جنبشها') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
=بازنمایی اسلام‌گرایان سنی لبنان= | =بازنمایی اسلام‌گرایان سنی لبنان= | ||
اسلام‌گرایان سنی لبنان یکپارچه و انعطاف‌ناپذیر نیستند. آنها طیف گسترده‌ای از نیروها، از گروه‌های میانه‌رو نظیر الجماعه الاسلامیه گرفته تا سلفیهای افراطی الهام گرفته از القاعده مانند «گروه دینیه» (مجموعه الدینیه) که در سال ۱۹۹۹ با ارتش لبنان به زد و خورد پرداخت را دربرمی‌گیرند. برخی از | اسلام‌گرایان سنی لبنان یکپارچه و انعطاف‌ناپذیر نیستند. آنها طیف گسترده‌ای از نیروها، از گروه‌های میانه‌رو نظیر الجماعه الاسلامیه گرفته تا سلفیهای افراطی الهام گرفته از القاعده مانند «گروه دینیه» (مجموعه الدینیه) که در سال ۱۹۹۹ با ارتش لبنان به زد و خورد پرداخت را دربرمی‌گیرند. برخی از جنبشها نظیر «حرکت التوحید» دیدگاه‌های سیاسی افراطی دارند که به خوبی در اشغال تریپولی ازسوی آنها در خلال سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵ نمایان گردید (طی این اشغال مخالفان سیاسی به قتل رسیدند و غیرمسلمانان وادار به ترک شهر شدند). امروزه این گروه رویکردی میانه‌رو در سیاست دارد و زیر چتر «جبهه العمل الاسلامی» متحد سیاسی حزب‌الله به حساب می‌آید. علاوه براین، اسلام‌گرایان با مخالفت یا مقاومت جدی ازسوی جامعه اهل سنت که حوزه عمل آنها می‌باشد، روبه رو نشده‌اند. استان شمالی لبنان مهد پیدایش اغلب گروه‌های مذکور است. شهر تریپولی و مناطق روستایی چون دینیه و عکار مراکز اصلی پرورش اسلام‌گرایان به حساب می‌آیند. اغلب از فاکتورهای جمعیت شناختی برای توجیه این امر استفاده می‌شود چراکه نیمی از اهل سنت لبنان در استان‌های شمالی این کشور ساکن می‌باشند. شرایط اقتصادی سخت، انزوای اجتماعی و نارسایی خدمات دولتی از دلایل عمده ای هستند که اغلب از آنها برای توضیح این که چرا اسلام‌گرایان اعضای خود را در این مناطق می‌یابند و به کار می‌گیرند، استفاده می‌شود. شبکه گسترده‌ای از مدارس مذهبی و خدمات اجتماعی به افزایش نفوذ و تأثیرگذاری اسلام‌گرایان در بین اهل سنت کمک کرده‌است. | ||
حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل | حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل جنبشهای اسلامگرای لبنان به حساب آورد. بسیاری از گروه‌های اسلام‌گرا به استثنای الاحباش خود را در دوره حضور نظامی سوریه تحت محاصره می‌دانستند و بسیاری از آنها دیدگاه‌هایی ضد سوری داشتند. ازاین رو شمار زیادی از گروه‌های مذکور به فعالیتهای پنهانی روی آوردند که در نتیجه اعضای آنها دستگیر شدند و مدارس مذهبی شان تحت نظر قرار گرفت. با عقب‌نشینی نیروهای سوری از لبنان، فعالیت اسلام‌گرایان در استان‌های شمالی لبنان به سرعت شکوفا گردید. آنها عرصه و آزادی عمل بیشتری یافتند هرچند که ادعا می‌کنند مقامات لبنانی به خاطر میراث خصمانه گذشته و رژیم امنیتی آن همچنان دشمن تمام گروه‌های اسلامگرای سنی می‌باشند. | ||
نوعی رابطه دوگانه بین گروه‌های اسلام‌گرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروه‌های مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با اسلام‌گرایان دارند. درگیری با «فتح الاسلام» را باید آخرین و بزرگ‌ترین درگیری در فهرست زدوخوردهای ارتش با اسلام‌گرایان سنی به حساب آورد. البته چنین درگیری‌هایی مسبوق به سابقه است. اولین شورش این چنینی در سال ۱۹۹۹ وقتی گروهی به نام «مجموعه الدینیه» متشکل از سلفی‌ها و خلافکاران با ارتش به زدوخورد پرداخت، روی داد. رهبر «مجموعه الدینیه» کشته شد و گروه مذکور متلاشی گردید. این سناریو بار دیگر بارها در اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در صیدا که واحدهای ارتش در آن مستقر می‌باشند، رخ داد. درگیری با «فتح الاسلام» به خوبی نشان داد که دستگاه امنیتی لبنان و جریان اصلی جنبش اسلام‌گرا نتوانسته‌اند به ظرفیت مناسبی که از بروز چنین شورشهایی جلوگیری کند، دست یابند. به‌طور کلی تنش سیاسی و فرقه‌ای در کنار خلأ امنیتی ناشی از قتل رفیق حریری را دو دلیل عمده افزایش تأثیر گروه‌های اسلام‌گرا در دو سال گذشته می‌دانند. | نوعی رابطه دوگانه بین گروه‌های اسلام‌گرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروه‌های مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با اسلام‌گرایان دارند. درگیری با «فتح الاسلام» را باید آخرین و بزرگ‌ترین درگیری در فهرست زدوخوردهای ارتش با اسلام‌گرایان سنی به حساب آورد. البته چنین درگیری‌هایی مسبوق به سابقه است. اولین شورش این چنینی در سال ۱۹۹۹ وقتی گروهی به نام «مجموعه الدینیه» متشکل از سلفی‌ها و خلافکاران با ارتش به زدوخورد پرداخت، روی داد. رهبر «مجموعه الدینیه» کشته شد و گروه مذکور متلاشی گردید. این سناریو بار دیگر بارها در اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در صیدا که واحدهای ارتش در آن مستقر می‌باشند، رخ داد. درگیری با «فتح الاسلام» به خوبی نشان داد که دستگاه امنیتی لبنان و جریان اصلی جنبش اسلام‌گرا نتوانسته‌اند به ظرفیت مناسبی که از بروز چنین شورشهایی جلوگیری کند، دست یابند. به‌طور کلی تنش سیاسی و فرقه‌ای در کنار خلأ امنیتی ناشی از قتل رفیق حریری را دو دلیل عمده افزایش تأثیر گروه‌های اسلام‌گرا در دو سال گذشته می‌دانند. | ||
جنبشهای اسلامگرای سنی لبنان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: الف) جنبشهای اصلی و سنتی و ب) جنبشهای سلفی. | |||
== | == جنبشهای سنتی اسلام‌گرا == | ||
=== الجماعه الاسلامیه (جماعت اسلامی) === | === الجماعه الاسلامیه (جماعت اسلامی) === | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
۵. تمام این گروه‌ها در تلاش اند تا با جذب نفراتی از اهل سنت که از المستقبل روی گردانند، پایگاه اجتماعی خود را توسعه دهند. این امر رفته رفته در استان شمالی لبنان در حال تحقق است و وفاداران سابق المستقبل به روی گردانی از آن پرداخته‌اند. ناکامی المستقبل در عمل به قول‌های انتخاباتی خود باعث شده تا بسیاری از گروه‌ها در اتحاد خود با آن تردید کنند. | ۵. تمام این گروه‌ها در تلاش اند تا با جذب نفراتی از اهل سنت که از المستقبل روی گردانند، پایگاه اجتماعی خود را توسعه دهند. این امر رفته رفته در استان شمالی لبنان در حال تحقق است و وفاداران سابق المستقبل به روی گردانی از آن پرداخته‌اند. ناکامی المستقبل در عمل به قول‌های انتخاباتی خود باعث شده تا بسیاری از گروه‌ها در اتحاد خود با آن تردید کنند. | ||
== | == جنبشهای سلفی == | ||
=== جریان اصلی سلفیگری در لبنان === | === جریان اصلی سلفیگری در لبنان === | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
پیکره انجمن‌هایی که سازنده جنبش سلفی در شمال لبنان هستند، یکپارچه نیست و گروه‌های سلفی متفاوتی در این جنبش حضور دارند. درحالیکه شخصیت‌های سلفی چون الشهال سعی دارند که منکر وجود انشعاب در جنبش سلفیگری شوند اما به نظر می‌رسد که نوعی جنبش سلفی اصلاحطلب درحال ظهور است که هنور در مراحل آغازین می‌باشد. این جنبش، متشکل از کارشناسان و واعظان جوان، اعلام کرده که دیدگاه‌های سنتی سلفیگری دربارهٔ دو موضوع مهم را قبول ندارد: رویکرد آنان درقبال شیعه و حزب‌الله و روابط با المستقبل. | پیکره انجمن‌هایی که سازنده جنبش سلفی در شمال لبنان هستند، یکپارچه نیست و گروه‌های سلفی متفاوتی در این جنبش حضور دارند. درحالیکه شخصیت‌های سلفی چون الشهال سعی دارند که منکر وجود انشعاب در جنبش سلفیگری شوند اما به نظر می‌رسد که نوعی جنبش سلفی اصلاحطلب درحال ظهور است که هنور در مراحل آغازین می‌باشد. این جنبش، متشکل از کارشناسان و واعظان جوان، اعلام کرده که دیدگاه‌های سنتی سلفیگری دربارهٔ دو موضوع مهم را قبول ندارد: رویکرد آنان درقبال شیعه و حزب‌الله و روابط با المستقبل. | ||
«[[شیخ محمد الخدر]]» یکی از این شخصیت‌های اصلاحطلب سلفی است. او مدیر سازمانی به نام «مجمع اسلامیلبنان برای گفت وگو و دعوت» است. شیخ محمد منتقد جدی وضعیت کنونی جنبش اسلامگرای لبنان می‌باشد و تلاش می‌کند تا زمینه مشترکی را برای رسیدن به یک دیدگاه و برنامه اسلامی مشترک پیدا کند. او | «[[شیخ محمد الخدر]]» یکی از این شخصیت‌های اصلاحطلب سلفی است. او مدیر سازمانی به نام «مجمع اسلامیلبنان برای گفت وگو و دعوت» است. شیخ محمد منتقد جدی وضعیت کنونی جنبش اسلامگرای لبنان می‌باشد و تلاش می‌کند تا زمینه مشترکی را برای رسیدن به یک دیدگاه و برنامه اسلامی مشترک پیدا کند. او جنبشهای اسلامگرای اهل سنت لبنان را بازیچه دست نیروهای سکولار یا آنهایی که اهدافشان با واقعیت بسیار متفاوت است می‌داند و معتقد است که سلفیگری سنتی اگرچه پیروانی در بین جوانان دارد اما نتوانسته به عنوان یک جنبش اسلامی دیدگاهی شفاف برای تغییر اجتماعی و سیاسی ارائه دهد و آن را هدایت نماید. | ||
[[شیخ محمد مروج]] نوعی سلفیگری است که جامعه چند مذهبی ای چون جامعه لبنان آن را می‌پذیرد. چالش جدی فراروی شیخ محمد و دیگر سلفیهای اصلاحطلب تغییر درک و دیدگاه‌های پیروانشان است که دچار جمود مذهبی می‌باشند. به گفته او اگرچه سلفیگری تفاوت‌های اعتقادی با شیعه دارد اما علمای سلفی شیعیان را مرتد نخوانده‌اند. شیخ محمد بزرگ‌ترین تهدید فراروی لبنان را هژمونی آمریکا و اسرائیل می‌داند که در تلاش برای تغییر هویت و فرهنگ منطقه هستند. او خود را در جبهه مشترک با حزب‌الله برمی‌شمارد اما از ترس سلفیهای سنتی حاضر به اعلام آشکار این مطلب نیست. | [[شیخ محمد مروج]] نوعی سلفیگری است که جامعه چند مذهبی ای چون جامعه لبنان آن را می‌پذیرد. چالش جدی فراروی شیخ محمد و دیگر سلفیهای اصلاحطلب تغییر درک و دیدگاه‌های پیروانشان است که دچار جمود مذهبی می‌باشند. به گفته او اگرچه سلفیگری تفاوت‌های اعتقادی با شیعه دارد اما علمای سلفی شیعیان را مرتد نخوانده‌اند. شیخ محمد بزرگ‌ترین تهدید فراروی لبنان را هژمونی آمریکا و اسرائیل می‌داند که در تلاش برای تغییر هویت و فرهنگ منطقه هستند. او خود را در جبهه مشترک با حزب‌الله برمی‌شمارد اما از ترس سلفیهای سنتی حاضر به اعلام آشکار این مطلب نیست. | ||