تاریخچه مسلمانان در آمریکای لاتین

شواهد زیادی وجود دارد که مسلمانان چند قرن قبل از کریستف کلمب از اسپانیا و غرب آفریقا به قاره آمریکا رسیده ‏اند. حتی نخستین کاشفان اسپانیایی و پرتقالی از حضور مسلمانان در قاره آمریکا باخبر بودند.

آمریکای لاتین را اگر‌چه به لحاظ جغرافیایی و ضوابط ناحیه ‎بندی اسلامی نمی‎توان یک ناحیه اسلامی نامید، اما از جهت این که در دنیای غرب و قاره آمریکا به لحاظ مسائل استعماری و تاریخی 150 ساله اخیر یک سرزمین با اقلیت قابل توجه و رو به رشد مسلمان مواجه هستیم، از اهمیت خاصی برخوردار است.

دوره‏ های مهاجرت مسلمانان به منطقه

عامل اصلی ورود و گسترش اسلام در این سرزمین، مهاجرت است. عوامل و انگیزه‏های امواج مهاجرت‌های صورت گرفته از خاورمیانه به آمریکای شمالی و آمریکای لاتین، متفاوت است. یافتن سرزمینی برای معیشت امن و با ثبات، فرار از جنگ‌های داخلی، منطقه‎ای، عشیره‏ای و مذهبی و هم‌چنین رهایی از استبداد عثمانی از جمله انگیزه‏های عمده این مهاجرت‌ها بوده است. این مهاجرت‏ها عمدتاً از سوی مناطق و کشورهای مختلفی چون آسیا (فلسطین، لبنان، سوریه، هند، اندونزی، هند، پاکستان، بنگلادش و ایران)، اروپای شرقی (جمهوری ‏های روسیه، ترکیه، منطقه بالکان) و کشورهای غرب آفریقا صورت می‏گرفت.

تعدادی از مهاجرت‏های اعراب مسلمان و هم‌چنین بردگان مسلمان آفریقایی و هندیهم جهت انجام کار اجباری در دوره استعماری اروپا (نظیر اسپانیا، پرتقال، انگلستان، فرانسه و هلند) است که پس از استقلال کشورهای آمریکای لاتین و از بین رفتن برده‏فروشی، در آن سرزمین ماندگار شدند و امروز با گذشت چندین نسل بر جامعه اسلامی آن به مراتب اضافه شده است.

مسلمانان در دوره‏ های مختلفی وارد این سرزمین شدند. بسیاری از آفریقایی‏ هایی که توسط اروپایی ‏ها در شمال و غرب آفریقا برای بردگی ربوده شدند، مسلمان بودند. این بردگان آفریقایی اولین کسانی بودند که در دوره جدیدتر به کشورهای آمریکای لاتین برده شدند.

براساس شرایط و وضعیت نامناسب و تحمیلی زندگی و نیز فعالیت‏های شدید مسیونرهای مسیحی اروپایی در منطقه، بردگان و کارگران، به طرز بی‏رحمانه‏ای ـ حتی از طریق دادگاه تفتیش عقاید ـ مجبور به ترک یا تغییر عقاید دینی‏شان می‏شدند و به تدریج فضای تنگ‏تری برای عمل به عقاید خود می‏یافتند.

عده‏ دیگری از مسلمانان، بردگان آفریقایی مسلمانی بودند که پرتغالی‏ها و هلندی‌ها از قرن هفدهم و هجدهم با خشونت زیاد، آنان را به برزیلو کشورهای دیگر آوردند.

در پایان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به دنبال مهاجرت وسیع مسلمانان خاورمیانه، شبه قاره و آسیای میانه، اسلام به قاره آمریکا نفوذ یافت. این افراد، چون در کشورهای خود تحت فشار و اختناق شدیدی به سر می‏بردند در جستجوی فعالیت و بهره‏مندی از زندگی بهتر، به قاره آمریکا روی آوردند. به عنوان نمونه، تاتارهای مسلمان که تحت سرکوب شدید انقلاب کمونیستی شوروی قرار گرفته بودند به این منطقه از جهان گریختند. هم‌چنین گروه‌هایی از فلسطین اشغالی، لبنان، ترکیه، سوریه و حتیایران واندونزیبرای زندگی امن یا کار در گروه مهاجرین مذکور قرار گرفتند.

جدیدترین موج مهاجرت مسلمانان هم مهاجرت اعراب مسلمان به ویژه لبنان و فلسطین در نیمه دوم قرن بیستم میلادی به کشورهای آمریکای لاتین بود. بسیاری از این اعراب به علت وضعیت بحران سیاسی‏ای که در کشورهایشان پدید آمد از جمله اشغال فلسطین و خشونت‏های رژیم صهیونیستی در منطقه، مجبور به مهاجرت شدند که غالباً در برزیل، آرژانتین و شیلی سکنی گزیدند. در مجموع جمعیت مسلمان آمریکای لاتین به طور عمده از مهاجران عرب و آفریقایی یا نوادگان آنها تشکیل شده است.

آمار مسلمانان در آمریکای لاتین

عمده مسلمانان آمریکای لاتین در برزیل و آرژانتین زندگی می‏کنند. گویان، سورینام و ترینیداد و توباگو هم سه کشوری هستند که جمعیت مسلمانان آن نسبت به بقیه کشورها زیاد است و مسلمانان حضور جدی در عرصه‎های مختلف این کشورها دارند. در دیگر کشورهای منطقه نیز مسلمانان حضور دارند و جزو اقلیت‏های مذهبی آن کشورها محسوب می‎شوند. براساس برخی آمار در سال 2000، جمعیت عرب‏تبار آمریکای لاتین بالغ بر 17 میلیون نفر بوده است.

در ونزوئلا و شیلی اکثر عرب‏تبارها فلسطینی و در برزیل لبنانی و در آرژانتین اهل سوریه می‌باشند. بسیاری از آنها در عرصه اقتصادی فعال هستند. حتی کارلوس منم که یک عرب بود به ریاست‌جمهوری آرژانتین رسید و چندین وزیر از کشورهای این منطقه از جمله ونزوئلا، عرب‏ تبار هستند. عرب‏ تبارها در آمریکای لاتین لابی‏های قابل توجهی برای کشورهای عربی نیستند، در صورتی که جامعه یهودیان در آمریکای لاتین، برای رژیم صهیونیستی و سیاست‏های آن بهترین لابی‏ها و حامیان را تشکیل می‏دهند.

در حال حاضر، شمار مسلمانان کشورهای آمریکای لاتین، به بیش از 6 میلیون نفر می‏رسد که این رقم در آرژانتین 600 هزار نفر و در بزریل بیش از 5/1 میلیون نفر است. سازمان اسلامی آمریکای لاتین (IOLA) در آرژانتین از فعال‌ترین سازمان­ها در زمینه تبلیغ و گسترش اسلام در آمریکای لاتین به شمار می‏رود که توسط عربستان سعودی تأمین مالی می‏شود و مسجد التوحید مرکز مهم شیعی این کشور است.

در شیلی حدود 350 هزار فلسطینی زندگی می‏کنند که بزرگ‌ترین جامعه فلسطینیان در خارج از منطقه خاورمیانه به شمار می‏آیند، اگرچه آنها مسیحی هستند ولی در بین آنها مسلمان هم وجود دارد. در ترینیداد و توباگو، 12 تا 17 درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل می‏دهند و بیش از 150 هزار نفر هستند. 20درصد از کل جمعیت 438 هزار نفری سورینام یعنی بیش از 87 هزار نفر مسلمان هستند.

در سورینام و گویان مسلمانان افغانی تبارنیز وجود دارند. سورینام عضو جنبش عدم تعهد (NAM)، و سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) نیز می‏باشد.در منطقه گویان ـ که از سه محدوده گویان انگلیس، گویان هلند و گویان فرانسه در شمال برزیل تشکیل شده است ـ فعالیت اسلامی متمرکزی انجام می‏گیرد. سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی اسلامی در ششمین گردهمایی روسای مراکز فرهنگی و شوراهای اسلامی کشورهای آمریکای لاتین و دریای کارائیب در شیلی در 30 آگوست 2007 خواستار تأسیس شورای عالی مسلمانان آمریکای لاتین و همچنین تأسیس کرسی‌های تمدن اسلامی در دانشگاه‌های آمریکای لاتین شد.

پانویس

منابع

خبرگزاری حوزه