علی بن سهل بن فروخ بغدادی

علی بن سهل بن فروخ بغدادی
نام کامل	جعفر بن علی بن سهل بن فروخ بغدادی
نام‌های دیگر	ابوالمفضل ابوالفضل ابامحمد
اطلاعات شخصی
روز تولد	حدود 265ق.
محل تولد	بغداد
روز درگذشت	330ق.
محل درگذشت	بغداد
دین	اسلام، شیعه
استادان	محمد بن زکریا غلابی علی بن حارث مروزی
شاگردان	هارون بن موسی تلعکبری ابوالحسن دارقطنی
فعالیت‌ها	حافظ، محدث شیعی

جعفر بن علی بن سهل بن فروخ بغدادی، ابومحمد دقاق دوری حافظ و محدث شیعی است. کنیه او «ابوالمفضل» یا «ابوالفضل» ذکر شده است. طوسی در رجال خود تصریح کرده که کنیه او «ابامحمد» است. خطیب بغدادی می‌گوید وی در سال 330هجری در بغداد فوت کرده است. وی مدتی نیز در بصره بود و در آن‌جا از محمد بن زکریا غلابی احادیثی فرا گرفته است.

زندگی‌نامه

جعفر بن علی بن سهل بن فروخ بغدادی، ابومحمد دقاق دوری. حافظ و محدث شیعی در قرن چهارم هجری. در بعضی از منابع کنیه او «ابوالمفضل» یا «ابوالفضل» ذکر شده است، اما شیخ طوسی در رجال خود تصریح کرده که کنیه او «ابامحمد» است. تاریخ ولادت او در هیچ منبعی ذکر نشده است. سوابق علمی او گواه آن است که تولد او در اواسط سده سوم هجری یا اندکی بعد از آن حدود 265ق روی داده است، زیرا برخی از اساتید او در اواخر همین سده زندگی را وداع گفته‌اند. در باره وفات او گزارش خطیب بغدادی حاکی از آن است که وی در سال 330هجری در بغداد زندگی را به سر آورده است. به گفته طوسی، شیخ تلعکبری در سال 328هجری و بعد از آن از او حدیث شنیده و اجازه نقل آنها را از وی دریافت کرده است. بنابراین وی دو سال پس از ملاقات تلعکبری، از دنیا رفته است. محیط خانواده و چگونگی پرورش او بر ما معلوم نیست اما چنان‌که از لقب «دوری» استفاده می‌شود، موطن اصلی او ناحیه «دور»(منطقه‌ای بین سامراء و تکریت) بوده است. از لقب «بغدادی» نیز بر می‌آید که وی سال‌های درازی در بغداد اقامت داشته و احتمالاً در ضمن تحصیل، به کار دقاقی(آرد فروشی) مشغول بوده و از این راه هزینه زندگی را تأمین می‌کرده است. وی مدتی نیز در بصره بود و در آن‌جا از «محمد بن زکریا غلابی» احادیثی فرا گرفته است، اما در بغداد تحصیلات خود را به حد کمال رساند و آموخته‌های او چندان بود که به او لقب «حافظ» داده‌اند و شاگردانش می‌بایست با کسب اجازه از او، روایاتش را نقل می‌کردند. احادیث و محفوظاتی که وی در سینه داشت باعث شد تا شاگردان سرشناس شیعی و سنی مانند شیخ تلعکبری و ابوالحسن دارقطنی نزد او گرد آیند و سال‌ها از معلومات او بهره‌مند گردند.

وی به دلیل این‌که از شیوخ اجازه بود، در نگاه صاحب‌نظران شیعی فردی مورد اعتماد و احادیث او مورد قبول همگان است. اما ابوزرعه جرجانی که از علمای سنی است، او را به دلیل تشیع‌اش، فردی فاسق و کذاب معرفی نموده است. خطیب بغدادی در تاریخ خود پس از نقل حدیثی از او که دلالت بر فضیلت علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) دارد، گزارش تضعیف شخصیت او را از ابوزرعه آورده و بدین‌وسیله صحت حدیث مذکور را زیر سؤال برده است. اکنون در جوامع حدیثی شیعه، روایات متعددی از او باقی مانده که بیشتر آنها اخلاقی و عبادی است. وی این روایات را از «جعفر بن محمد بن زکریا غلابی» و «علی بن حارث مروزی» نقل کرده و هارون بن موسی تلعکبری و ابوالمفضل محمد بن عبدالله از او نقل حدیث نموده‌اند. از او اثر تألیفی معرفی نشده است.

اساتید

از محمد بن زکریا غلابی و علی بن حارث مروزی بعنوان اساتید وی نام‌برده شده است.

شاگردان

از هارون بن موسی تلعکبری و ابوالحسن دارقطنی بعنوان شاگردان ایشان نام‌برده شده است.

منابع

1. تاریخ بغداد، ج7ص230 شماره 3704؛
2. جامع الرواه، ج1ص154؛
3. رجال ابن داود، ص64 شماره 318؛
4. رجال طوسی، ص419 شماره 6055؛
5. سؤالات حمزه، دارقطنی، ص23؛
6. کفایه الاثر، ص110؛
7. معجم رجال الحدیث، ج5ص53 شماره 2211.