ازبکستان

ازبکستان

نام کشور	فارسی: ازبکستان (فارسی افغانستان : اوزبیکستان) (ازبکی: O‘zbekiston، به سیریلیک: Ўзбекистон)
مکان	آسیای کرکزی
نوع حکومت	جمهوری پارلمانی
پایتخت	شهر تاشکند
واحد پول	سوم (UZS)
زبان	ازبکی
دین رسمی	اسلام
آمار درصدی	اسلام (80 درصد)، مسیحیت (5 درصد)سایر ادیان وبی دین(15 درصد)
اقوام
جمعیت	33375800
امید طول عمر

ازبکستان (فارسی افغانستان : اوزبیکستان) (ازبکی: O‘zbekiston، به سیریلیک: Ўзбекистон) با نام رسمی جمهوری ازبکستان کشوری محصور در خشکی واقع در آسیای مرکزی است. این کشور از شمال با قزاقستان، از غرب با تاجیکستان و قرقیزستان و از جنوب با افغانستان و ترکمنستان دارای مرز مشترک است.

جمهوري ازبکستان خاستگاه اصلی قوم ازبک است که از دو کلمه از به معنـاي خودش و بک یا بیک به معنی خان و بـزرگ تـشکیل شـده اسـت و از ایـن،رو کلمه ازبک تداعی کننده مفهوم خودش خان است .شاید همین امر دلیلی باشد بـر ایـن که برخلاف سایر ملل ساکن در منطقه آسیاي مرکزي،ازبک ها مردمـی متکـی بـه نفـس بـه شمار می آیند.

ازبکستان از کشورهای با اکثریت مسلمان در آسیای مرکزی و از جمهوری‌های شوروی سابق است و تاشکند پایتخت آن است. شهرهای سمرقند، خیوه، بخارا و ترمذ در ازبکستان، از مراکز تاریخی و مشهور اسلامی در خراسان بزرگ و مناطق اطراف بود.مسلمانان ۸۰ درصد از جمعیت ازبکستان را تشکیل می‌دهند. ۵ درصد از جمعیت این کشور نیز پیروی مسیحیت ارتدکس روسی می‌باشند. ۱۵ درصد نیز پیرو دیگر ادیان یا بی‌دین هستند. نظام حکومتی این کشور سکولار است. زبان روسی همچنان استفاده زیادی در این کشور دارد و رایج‌ترین زبان آموزشی در مدارس این کشور است. در برخی مناطق جنوبی این کشور که اغلب اقوام تاجیک در آنجا زندگی می کنند نیز زبان فارسی رایج است.

تاریخ ازبکستان

ازبکستان امروزی بیشتر منطقه تاریخی ماوراءالنهر را در برگرفته و در گذشته بخشی از ترکستان بزرگ به شمار می‌رفته است. پیش از ورود اسلام به ماوراءالنهر، این منطقه زیر حاکمیت پادشاهی‌های هخامنشی، سلوکی، کوشان‌ها و ساسانیان و در دوره‌هایی زیر سلطه اقوام ترک بود.

فتح ماوراءالنهر در دوران خلافت عثمان آغاز شد و سال‌ها ادامه یافت. مسلمانان به بیشتر شهرهای این نواحی چند بار حمله کردند و هر بار به جای فتح کامل منطقه، به بستن پیمان و دریافت جزیه بسنده نمودند.

تا پیش از قدرت یافتن سامانیان در سده سوم ق. قدرت سیاسی در ماوراءالنهر ساختاری ملوک الطوایفی داشت و شاهان محلی در قلمرو کوچک خود قدرت داشتند، هر چند خراج گزار خلافت اسلامی و تابع حکمرانان خراسان بودند.پس از سامانیان، قراخانیان، قراختاییان، خوارزمشاهیان، مغولان و تیموریان بر ماوراء النهر حاکم شدند.

در سده دهم ق. شیبانیان ازبک که فرزندان شیبان پسر جوچی و از نوادگان چنگیزخان مغول بودند، بر ماوراءالنهر چیره شدند. آنان پیشتر در سیبری حاکم بودند. محمد خان شیبانی با بهره بردن از اختلاف شاهزادگان تیموری، به ماوراء النهر لشکر کشید. وی با تصرف بخارا به سال ۹۰۶ق. و سمرقند به سال ۹۰۷ق. سلطه خود را بر ماوراءالنهر تثبیت کرد و با تصرف هرات به سال ۹۱۲ق. آخرین پایگاه تیموریان را تسخیر نمود. بدین سان، با کوچ قوم ازبک شیبانی به ماوراءالنهر، نام ازبکستان برای این سرزمین رواج یافت.

جغرافیای ازبکستان

جمهوری ازبکستان در بخش مرکزی آسیای میانه و بخش مرکزی از سرزمین‌های واقع در بین رودخانه‌های سیردریا و آمودریا و در مشخصات ,33‌‌ ْْ45 ـ ,11‌‌ ْْ37 عرض شمالی و ,10 ْْ73 ـ ,00 ْْ56 طول شرقی و به طور کلی این کشور از شرق به غرب حدود 1425 و از شمال به جنوب حدود 930 کلیومتر می‌باشد. مساحت کلی ازبکستان 7/447 هزار کیلومترمربع است و از شمال‌شرقی به واسطه کوه‌های پسکام سلسله جبال چاتقال، سلسه جبال فرغانه و آلای، به قرقیزستان، از شمال به شمال غربی از طریق فلات استورت، دریاچه آرال، صحرای قل قوم، سلسله جبال کارژافتار و بخش شمال‌شرقی سلسله جبال اوگا-به قزاقستان،‌ از جنوب‌ شرقی از طریق سلسله جبال کورامین، ترکستان، زرافشان، حصر و باباتاق-به تاجیسکتان، از جنوب‌غربی-از طریق آمودریا، کوه‌های کوه‌ تنگ‌تاو جنوب فلات استورت و صحرانی شنی ساحل راست آمودریا-به ترکمنستان و بالاخره از جنوب -از طریق آمودریا- به افغانستان منتهی می‌شود.

جمعیت این کشور حدود ۲۸ میلیون و ۲۶۸ هزار نفر با میانگین سنی ۲۳ سال است. مجموع مرزهای ازبکستان 6221 کیلومتر می‌باشد که 2203 کیلومتر با قزاقستان، 1099 کیلومتر با قرقیزستان، 1161 کیلومتر با تاجیکستان، 1621 کیلومتر با ترکمنستان و 137 کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد. این کشور از لحاظ مساحتی پنجاه و هشتمین کشور جهان به مساحت 447 هزار و 400 کیلومتر مربع می‌باشد.

تقسیمات کشوری

کشور ازبکستان دارای ۱۲ استان (ولایت)، شهر تاشکند و یک جمهوری خودمختار است که عبارت اند از:

استان ها (ولایت های) تاجیکستان
شهر تاشکند
ولایت اندیجان
ولایت بخارا
ولایت فرغانه
ولایت جیزک
ولایت نمنگان
ولایت نوایی
ولایت کشک‌دریا
ولایت سمرقند
ولایت سیردریا
ولایت سرخان‌دریا
ولایت تاشکند
ولایت خوارزم
جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان

---

---

ازبکستان ۵ استان و ۱۲۳ شهر و شهرستان دارد.و مرکز آن تاشکند است. نَمَنگان، اَندیجان، سمرقند، فرغانه، بخارا و قَرشی (نَخشَب یا نَسَف) شهرهای پرجمعیت ازبکستان هستند. بخش شمال غرب ازبکستان را جمهوری خودمختار قر‌ه‌‌قالپاقستان تشکیل می‌دهد. مرکز آن نوکوس (نوقوس) و اقوام بزرگ آن قره‌قالپاق و ازبک است.

اقتصاد و منابع مالی و درآمدی ازبکستان

کشور ازبکستان یکی از پرجمعیت ترین کشورهای آسیای مرکزی محسوب می ­شود که توانسته یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پنبه در دنیا باشد. وضعیت اقتصادی کشور ازبکستان وابستگی شدید به نفت و گاز و طلا دارد به طوری که طلا از غنی ترین منابعی است که در کشور ازبکستان یافت می ­شود و ورود به اقتصاد آن نیز بخش مهمی از اقتصاد را در بر­گرفته است. تولید ناخالص داخلی در کشور ازبکستان در حدود 50.5 میلیارد دلار ارزیابی شده است این رقم نشان دهنده وضعیت نیروی کاری در کشور ازبکستان است به طوری که بیش از 13 میلیون نفر در این کشور مشغول به کار هستند. نرخ بیکاری در کشور ازبکستان بسیار کم است و به طور کلی در حدود 20 درصد از این افراد به دنبال کار بوده و سایرین خود ترجیح داده اند که بیکار باشند.

وضعیت محصولات صادراتی به کشور ازبکستان بیشتر پنبه و طلا و انرژی است. در این کشور کودهای معدنی و همینطور فلزات آهنی نیز صادر می­ شوند، منسوجات و محصولات غذایی از جدیدترین محصولات صادراتی هستند که در کشور ازبکستان دیده می ­شود. بیشترین وضعیت صادراتی از کشور ازبکستان به روسیه و لهستان و چین دیده می ­شود. این کشور صادرات زیادی به ترکیه و قزاقستان نیز داشته است. صادرات از کشور ازبکستان به اوکراین و بنگلادش نیز دیده می ­شود و رتبه 7.4 و 3.4 را در بر گرفته است.

در این کشور مسیر واردات بیشتر در زمینه ماشین آلات و تجهیزات ارزیابی شده است به طوری که مواد شیمیایی و فلزات از گزینه های مهم صادراتی این کشور به شمار می­ آیند. در سال های اخیر وضعیت واردات به کشور ازبکستان بیش از 5 درصد کاهش داشته است. دولت کشور ازبکستان سعی دارد در تهیه محصولاتی مانند کودهای معدنی بسیار دقت داشته باشد به این ترتیب محصولات تولید شده در این کشور ارگانیک و ارزشمند هستند. رتبه های اقتصادی کشور ازبکستان به طور جدی دنبال شده و مشخص است که منابع مالی این کشور در سال های اخیر دسته بندی های مشخصی دارند. اینطور که ارزیابی ها نشان می ­دهد وضعیت معماری کشور ازبکستان نیز روز به روز بیشتر شده و مشخص است که رویکرد اقتصادی در این راستا به طور دقیق پیش رفته است. شایان ذکر است که رتبه های اقتصادی در این کشور وابسته به سیستم صادرات و واردات بوده و دولت سعی دارد این موضوع را به شکل ایده آلی پیش ببرد ارزیابی های اقتصادی وضعیت مالی و اقتصادی کشور ازبکستان را خوب اعلام کرده است.

اعیاد و تعطیلات رسمی در ازبکستان

سال نو

روز ملی بانوان

نوروز

روز کارگر

روز حافظه قوی

عید فطر

عید قربان

روز استقلال

روز پرچم کشور ازبکستان

روز آزادی بیان

زبان کشور ازبکستان

زبان اُزبکی (به ازبکی: O’zbek tili / Ўзбек тили / اوزبېک تیلی) یکی از زبان‌های ترک‌تبار است. ازبکی زبان رسمی کشور ازبکستان است و حدود ۳۵ میلیون نفر گویش‌ور دارد. این زبان از شاخهٔ قارلوق زبان‌های ترکی است. ازبکی وام‌واژه‌هایی از عربی، روسی و فارسی دارد، گویش برخی از این واژه‌ها در زبان ازبکی نسبت به زبان فارسی، کمی تفاوت دارد ولی بسیاری از آن‌ها همانند کلمات فارسی به کار می‌رود. بیش‌تر کتاب‌های قدیمی و تاریخی ازبکستان نیز به زبان فارسی یا به زبان ازبکی با استفاده از الفبای عربینگاشته شده که در کتاب‌خانه‌ها و موزه‌های این کشور به نمایش گذاشته شده‌است.

نگاهی مختصر بر فرهنگ ازبک ها

باید گفت چون ازبک ها در اصل ایرانی هستند آداب و رسوم آنان نیز بسیار مشابه ایرانیان کنونی می باشد. مثلاً برای شروع یک زندگی مشترک اغلب خانواده داماد، عروس خویش را انتخاب می‌کنند. اما باید متذکر شد به دلیل وجود قومیت های مختلف تنوع فرهنگی زیادی در این کشور به چشم می‌خورد. ازبک‌ها مردمانی مهربان و مهمان نواز هستند به طوری که در سفر به ازبکستان حتماً توسط یک شهروند دعوت می گردید.

آنان برای پذیرایی سعی می‌کنند از غذاهای متنوع بسیاری از شما پذیرایی کنند و مسلمانان این کشور فعالیت های مذهبی زیادی دارند، از جمله رفتن به نماز جمعه. آنان به صنایع دستی خود توجه ویژه‌ای دارند و بسیار خوشحال می‌شوند بتوانند با فروش آن ها فرهنگ، دیدگاه و هنر خود را به دیگران ارائه دهند. آنان بیشتر در صنعت منبت کاری، سفال گری، تولید ابریشم، چرم و گلدوزی فعالیت می‌کنند. آنان با الهام گرفتن از سبک های جدید و تلفیق آنان با هنرهای خویش دنیای جدیدی را در عرصه هنر ساخته اند.

مسلمانان ازبکستان

اعراب برای نخستین بار در سال 651 میلادی در محدوده آسیای مرکزی شامل هرات، بلخ و مرو و ... حضور پیدا کردند. در سال 708 میلادی قتیبه بن مسلم از سوی حجاج به عنوان والی خراسان مأمور فتح نهایی ماوراءالنهر شد و در مدت زمانی حدود 20 سال تا نزدیکی مرز چین و کاشغر و از شمال تا حدود تاشکند کنونی لشکر کشید. وی در سال 709 میلادی به بخارا حمله کرد و سرانجام در سال 712 میلادی آنجا را فتح کرد و به دنبال آن خوارزم در سال 713 میلادی، سمرقند در سال 714 میلادی و تاشکند و فرغان در سال 716 میلادی فتح شدند.

با روی کار آمدن عباسیان به تدریج خاندان‌های ایرانی چون طاهریان و صفاریان در شرق ایران دولت‌های خود را تثبیت کردند و دامنه فتوحاتشان را تا ماوراءالنهر رساندند. با قدرت گرفتن سامانیان از قرن سوم هجری و استقرار حکومت در ماوراءالنهر، از سمرقند و بخارا تا فرغان شکوه تمدن اسلامی نمایان شد. این دوره با عظمت سیاسی و علمی حکومت اسلامی همراه بود. بدین ترتیب دین اسلام به مرور زمان در آسیای مرکزی نفوذ کرد و گسترده شد.

دین اسلام در جامعه ازبک، اکنون از شهرت و معروفیت فراوانی برخوردار است و یکی از ادیان بزرگ جهانی به شمار می‌آید. در قلمرو آسیای میانه، بیشتر مسلمانان که ازبک‌ها و تاجیک‌ها و قزاق‌ها و ترکمن‌ها و نیز قرقیزها و اویغورها می‌باشند، پیروان حنفی مذهب‌اند. پس از کسب استقلال ازبکستان، توجه مردم به دین به ویژه اسلام، به شکل مثبتی تغییر یافت. جوهر این تغییرات شاید آزادی دینی باشد که در ابتدا در این کشور نمود پیدا کرد. بنابراین بنا به دستور رئیس جمهور ازبکستان، برای استفادة بیشتر از ارزش‌های اسلامی و توسعه توانمندی‌های آن، در تاریخ هفتم مارس 1992، شئون دینیه هیأت وزیران جمهوری ازبکستان تأسیس گردید. همچنین در این سال، به تاریخ 27 مارس از سوی رئیس جمهور دستور دیگری راجع به اعلام تعطیلی عیدفطر اعلام شد و نیز روز عید قربان نیز تعطیل رسمی گردید. سپس ارزش‌های فرهنگی دین اسلام و سنت‌های ارزشمند معنوی، اکنون هم نقش بزرگی در معرفی سیمای ازبکستان جدید دارد.

دین و دینداری در ازبکستان

با استقلال کشور ازبکستان، در حیات دینی جامعه ازبکستان مرحله جدیدی آغاز شده است. در این مرحله، برای ازبکستان که یک کشور کثیر المله و کثیر الادیان به حساب می‌آید، حفاظت از استقلال کشور، تحکیم امنیت در جامعه و تأمین رشد منظم اجتماعی و سیاسی و اقتصادی از عوامل مهم و محرک احیای هویت ملی و رشد معنوی و فرهنگی عموم مردم محسوب می‌شود. در دوران شوروی سابق، کمیته مرکزی حذب کمونیست، به جمعیت‌های مذهبی در قلمرو کشور به چشم یک رقیب نگاه می‌کرد و برای از بین بردن معارف دینی به تنظیم برنامه‌های ویژه‌ای پرداخته بود. به همین خاطر، هزاران مسجد و مدرسه دینی که جزء‌ آثار گرانمایه تاریخی و معماری محسوب می‌شدند، تحت تصرف دولت شوروی قرار گرفت.

دین به طور مصنوعی، به یکی از جبهه‌ها در برابر ایدئولوژی حاکم تبدیل گردید. ورود به معارف اسلامی و معارف ادیانی از قبیل یهودیت و مسیحیت ممنوع گردید. دولت جمهوری ازبکستان و پیش از همه اسلام‌ کریم‌اف، رئیس جمهور سابق ازبکستان، اصولاً این نکته را که بیان می‌دارد "دین با تقویت نمودن اعتقادات و صفای باطن، به انسان‌ها، روحیه‌ و توانایی بیشتری برای حل مشکلات زندگی و سختی‌ها و شکست‌های روزگار می‌بخشد و دین است که ارزش‌های معنوی بشر را از نسلی به نسل دیگر به امانت انتقال می‌دهد". در قانون اساسی ازبکستان در فصل هفتم این قانون آمده که همه مردم از آزادی اعتقاد برخوردارند، هر شخصی حق دارد به یکی از ادیان بگرود و یا اصلاً‌ به هیچ کدام از آنها اعتقاد نداشته باشد. تحصیل اجباری عقاید دینی ممنوع است.

با این توصیف تا جمهوری ازبکستان صاحب قلب سرزمین‌های مسلمان‌نشین یعنی شهرهای بخارا و سمرقند و دره فرغانه، و کهن‌ترین تمدن شهرنشینی در منطقه نیز می‌باشد. شهرهای ازبکستان امروزی در طول تاریخ، پایتخت‌های امپراتوری‌های متعددی در آسیای میانه قرار گرفته‌اند و دره حاصلخیز فرغانه نیز همیشه موطن بزرگ‌ترین تجمعات انسانی منطقه و مرکز فرهنگی دینداران وشورشیان مسلمان هر دو بوده است. به طوری که می‌توان گفت چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ دینی، امروزه ازبکستان بزرگ‌ترین جمهوری آسیای میانه به شمار می‌رود.

شیعیان ازبکستان

تعداد شیعیان این کشور به درستی معلوم نیست، ولی آمار آنها را تا یک میلیون و پانصد هزار نفر ذکر می‌کنند، بیشتر شیعیان این کشور در بخارا و سمرقند زندگی می‌کنند و اکثراً به زبان فارسی- تاجیکی صحبت می‌کنند، گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از آذربایجان شوروی به این منطقه تبعید شده و بیشتر آنها در راه‌آهن بکار گماشته شده‌اند.

مفهوم شیعه و سنی در کشورهای آسیای مرکزی از جمله ازبکستان با دیگرکشورهای مسلمان تفاوت فاحشی دارد به این معنی که اصولاً مفاهیم مذهبی ودینی کم رنگ تر ومذاهب به یکدیگر نزدیک‌ترند .

بسیاری از اهل سنت در این کشور به اهل بیت(ع) علاقمند و عاشق امام علی (ع) و امام حسین(ع) هستند و حضرت زهرا(س) را بی بی فاطمه خطاب می‌کنند، از قرن سوم هجری در منطقه ترکستان که شامل ازبکستان نیز می‌شود برای امام حسین(ع) سوگواری می‌کنند.

معمولاً ازبک‌های اهل سنت بادیدن سوگواری ها و نوحه سرایی و محافل حزن متأثر شده و با عزاداران همراهی می‌کنند، در سمرقند و بخارا حسینه هایی نیز ساخته شده و در آن به سوگواری می‌پردازند.

بیشتر شیعیان در بخــــارا و سمرقند زندگی می کنند.اکثراً به زبان فارسی تاجیکی صحبت می کنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از آذربایجان شوروی به این منطقه تبعید شده و بیشتر آنها در راه آهن به کار گماشته شده اند. امروز هم بسیاری از فرزندان آنها در کنار راه آهن تاشکند و در محله تزی کوفکا و نیز در روستای چرنی کوفکا سکونت دارند.

مساجد معروف ازبکستان

مسجد «خواجه احرار ولی» قدیمی‌ترین مسجد جامع ازبکستان

قدیمی‌ترین مسجد جامع تاشکند گنجایش تعداد زیادی نمازگزار را داراست که قدمت آن به سال 816 هجری می‌رسد. این مسجد که در بالاترین نقطه مرکز ازبکستان بنا شده تاکنون چندبار بازسازی شده است.

مسجد بی بی خانم سمرقند ازبکستان

مسجد بی بی خانم یا همان مسجد بی بی خاتون از دیدنی‌های ازبکستان است که قدمتی حدودا 600 ساله دارد. این بنا که در زمان تیموریان با دستور تیمور گورکانی برای یادبود بی بی خانم یا همان سرای ملک خانم (دختر غازان سلطان) همسرش ساخته شده است در شهر سمرقند قرار دارد و در زمان خود از بزرگترین مساجد جهان محسوب می‌شد.

مسجد بولو حوض

مسجد بولو حوض یک مسجد تاریخی در «بخارا» واقع در ازبکستان است که در سال 1712 میلادی در منطقه «رجیستان» ساخته شد. نام این مسجد در فهرست میراث جهانی یونسکو همراه با دیگر بخش های این شهر تاریخی قرار دارد. ستون های نازک ساخته شده از چوب های نقاشی شده در سال 1917 به قسمت جلوی ایوان (ورودی) اضافه شدند . این ستون ها با مقرنس های رنگی تزئین شده اند. این مسجد به شکل مستطیل است و نمازخانه آن اتاقی با چهار ستون و چند ورودی است. فضای داخلی این مسجد به سبک معماری قرن 18 در آسیای میانه است و مناره کوچک آن در سال 1917 ساخته شد.

مسجد مینور

مسجد کوچک اما مجلل مینور در تاشکند از همان بدو ورود به محوطه آن خودنمایی می کند و همانند صدفی بر روی زمین خود نمایی می کند. تمام نمای این مسجد از سنگ های مرمر سفید ساخته شده است و نشان می دهد که هنوز مردم ازبکستان می دانند که چگونه زیبایی، اسرارآمیز بودن و خیره کننده ای مساجد اسلامی را به مخاطب نشان دهند. شبستان مسجد محراب و سقفی زیبا دارد و با مهارت تمام ساخته شده است.

خواجه احرار ولی،عارفی از سمرقند

خواجه عبید الله احرار ولی یکی از نوابغ قرن 15 میلادی است که در زمینه عرفان و تصوف در منطقه ماوراالنهر یا خراسان بزرگ شهرت زیادی داشته است.وی از مشاهیر فرقه نقشبندیه است و مقبره وی در روستای کمانگران در پانزده کیلومتری سمرقند زیارتگاه مردم ازبکستان و بخصوص اهل سلوک می باشد. خواجه احرار در سال 806 هجری و در عصر تیموریان در شهر سمرقند بدنیا آمد و درسال 895 هجری در سمرقند در گذشت.

جاهای دیدنی ازبکستان

۱. رصدخانه الغ‌بیگ

اولین جایی که به شما پیشنهاد می‌کنم در سمرقند ببینید، رصدخانه اُلُغ‌بیگ است. این مکان تاریخی توسط ستاره‌شناس بزرگ، الغ‌بیگ امیر تیموری ساخته شد. جالب است بدانید که مادر الغ‌بیگ، گوهرشاد آغا بود که مسجد گوهرشاد در مشهد را ساخته‌است و پدرش شاهرخ نیز فرزند تیمور از پادشاهان ایران بود.

این رصد خانه بنا به عقیده بسیاری از کارشناسان یکی از بهترین رصدخانه‌های جهان اسلام و عظیم‌ترین آن‌ها در آسیای میانه بوده‌است. الغ‌بیگ در کنار بزرگترین ستاره‌شناسان آن زمان از جمله قاضی‌زاده رومی، غیاث‌الدین جمشید کاشانی و علی قوشچی در این رصدخانه به تحقیق پرداختند.

رصد خانه الغ بیگ سمرقند را دایره مانند طراحی کردند تا محورهای اصلی آن در چهار جهت جغرافیایی روی نصف‌النهار سمرقند قرار بگیرد. در این رصدخانه یک زاویه سنج برای اندازی گیری زاویه های بیرونی در نظر گرفته شده است. این ابزار به طور کلی یک شکل دایره‌ای است و شعاع 40 متر و 212 سانتی متری دارد، طول این کمان به 63 متر می رسد. اگر به ستاره‌شناسی علاقه‌مندید رصدخانه الغ‌بیگ یکی از بهترین جاهای دیدنی ازبکستان برای شماست.

۲. میدان ریگستان

اگر بخواهیم ردپایی از ایران که در ازبکستان باقی مانده‌است را نام ببریم، بی‌شک باید به میدان ریگستان اشاره کنیم. میدان ریگستان قلب شهر سمرقند و از باشکوه‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است. معماری ایرانی منحصر‌به‌فرد ساختمان‌های اطراف این میدان، بعدها در بناهای مشهوری مثل تاج محل هندوستان، مسجد سن‌پترزبورگ روسیه و میدان نقش جهان اصفهان نیز استفاده شد.

سمرقند در قرن‌های گذشته از مهم‌ترین شهرهای شرق دنیا و بسیار پرهیاهو بوده‌ و میدان ریگستان هم از این قاعده مستثنی نبوده و همیشه مکانی برای تجمع مردم برای خرید، برگزاری جشن‌های عمومی بوده‌است. یکی از مهم‌ترین دلایلی که سمرقند در سال 2001 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد؛ وجود این میدان و مدرسه‌های بی‌نظیر اطرافش است. هر کدام از سه مدرسه معروف الغ‌بیگ، شیردار و طلاکاری معماری خاص و بی‌همتای خودش را دارد و ورودی هر سه آنها به سمت میدان ریگستان است.

۳. مسجد بی‌بی‌خانم سمرقند

این بنا به یادبود بی‌بی‌خانم یا همان سرای ملک خانم همسر تیمور گورکانی و به دستور تیمور در حدود 600 سال پیش ساخته شده‌است. مسجد بی‌بی‌خانم یا بی‌بی‌خاتون که در شرق میدان ریگستان قرار دارد، در زمان خودش، از بزرگ‌ترین مساجد جهان بوده‌است. تیمور بعد از لشکرکشی به هندوستان تصمیم گرفت تا مسجدی به یاد همسر خود در سمرقند بنا کند. در ورودی اصلی این بنا با 35 متر ارتفاع یکی از جذاب‌ترین چیزهایی است که در سفر به ازبکستان خواهید دید. قرآن بزرگ از جنس مرمر در دل این مسجد قرار دارد و جلوه زیبایی به آن داده‌است.

مسجد در 5 سال به دست معماران زبردست ایرانی و هندی ساخته شد. اما تیمور از پیشرفت ساخت مسجد راضی نبود و بعد از اتمام بنا به سرعت تغییرات مختلفی به خصوص در گنبد اصلی ایجاد کرد. ارتفاع این گنبد به 40 متر می‌رسد. مسجد بی‌بی‌خانم هرساله گردشگران زیادی به میدان ریگستان می‌کشاند و از جاذبه‌های چشم‌نواز این شهر قدیمی است.

۴. گور امیر (آرامگاه تیمور)

آرامگاه تیمور گورکانی موسس سلسله تیموریان از دیگر جاهای دیدنی ازبکستان در شهر سمرقند است. همانطور که در بالاتر توضیح دادم، تیمور به لشکرکشی و فتح کشورهای مختلف علاقه زیادی داشت و از چنگیز مغول به عنوان الگوی خود نام می‌برد. با این‌که تیمور پادشاه خشن و علاقه‌مند به کشت‌و‌کشتار بود؛ در بین مردم ازبکستان جایگاه ویژه‌ای دارد.

معماری این بنا به شیوه آذری است و به دست معمار شهیر ایرانی عبدالظریف محمد بن محمود اصفهانی ساخته شده‌است. گور امیر که در سال 807 هجری شمسی بنا شده، در واقع معروف‌ترین اثر در گنجینه معماری شهر سمرقند به شمار می‌رود. کاشی‌کاری‌های ظریف ایرانی گور امیر زیبایی این ساختمان را دوچندان کرده و گنبد آبی بنای آن نیز در واقع مهم‌ترین نماد ازبکستان به شمار می‌رود.

۵. مناره کالیان

پیشنهاد می‌کنم اولین جایی که در بخارا می‌بینید، مناره کالیان باشد. در مناره یک پلکان مارپیچی آجری وجود دارد که به دور یک ستون می‌چرخد. پایه برج دارای رشته‌های تزئینی باریکی است که با آجر ساخته شده‌اند و به صورت مستقیم یا مورب قرار گرفته‌اند. در مناره کتیبه‌هایی را خواهید دید که با لعاب آبی رنگ روی آنها نوشته شده‌است.

مناره کالیان نماد شهر بخاراست. این مناره زمانی بلندترین مناره آسیای میانی بود. این بنا در بخش شرقی بخارا قرار گرفته و در حدود قرن 12 میلادی و در زمان آل افراسیاب ساخته شده‌است. در این مناره در ابتدا 5 بار در روز اذان گفته می‌شد. اما بعدها کاربری آن تغییر پیدا کرد و به فانوسی برای نشان دادن مسیر بخارا به کاروان‌ها و مسافران به شمار می‌رفت.

حدود صد سال پس از ساخت آن، معماری برج چنان چنگیز خان را تحت تاثیر قرار داد که با این‌که همه اطراف برج توسط افرادش نابود شده بود، از آن محافظت شود. مناره کالیان همچنین به برج مرگ معروف است، زیرا تا اواخر قرن بیستم جنایتکاران با پرتاب شدن از بالای آن اعدام می‌شدند. از این برج بعدها برای دیده‌بانی و نظارت دقیق بر تحرکات دشمنان استفاده می‌شد.

۶. مدرسه چهار منار

چهار منار کوچک فتوژنیک، در پیچ و خم کوچه‌هایی بین «پوشکین» و «هوجا نورآباد» بیشترین شباهت را به معماری هندی در بین بناهای شهر بخارا دارد. این بنا که در واقع مدرسه‌ای قدیمی است که در سال 1807 ساخته شده‌است.

با اینکه نام این بنا چهار منار است، اما در واقع برج‌های آن مناره نیستند و تزیینی هستند. با پرداخت 4000 «سوم» (واحد پول ازبکستان) می‌توان از پشت بام ساختمان بالا رفت و مناره‌های جذاب را از نزدیک دید. دکه‌های سوغاتی در جلوی ساختمان برخی از سوغاتی‌های جالب زمان اتحاد جماهیر شوروی و عکس‌های سیاه سفید از بخارای قبل از شوروی را می‌فروشند.

۷. مقبره سامانی‌ها

آرامگاه اسماعیل سامانی در شهر بخارا یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است. ساخت این بنا از ۲۷۱ تا ۳۲۲ خورشیدی به طول انجامیده‌است. مقبره سامانی‌ها تا چند دهه اخیر در زیر خاک قرار داشته و به همین علت در گذشت زمان آسیب چندانی ندیده‌است.

این مقبره، قدیمی‌ترین بنای تاریخی مسلمانان در این شهر است و یکی از جالب‌ترین آنها از نظر معماری است. در ساخت این آرامگاه از معماری شیوه رازی الگوبرداری شده و آجرکاری آن پیچیدگی بسیار زیبایی دارد. و سبک آن شباهت زیادی به آتشکده‌های ساسانی دارد. آجرکاری‌های پیچیده این بنا دیوارهایی با ضخامت تقریبا 2 متر پنهان می‌کند و به آن کمک می‌کند تا 11 قرن بدون مرمت (به جز گنبد سنبله دار) زنده بماند.

اگر هشت دقیقه وقت برای سپری کردن دارید، سوار چرخ و فلک نزدیک آرامگاه شوید و از بالا و منظره‌ای استثنایی شکوه و عظمت مقبره را ببینید.

۸. حوض لیابی ( لب حوض)

لب حوض میدانی است که دز سال 1620 در اطراف یک حوض در بخارا و توسط فردی به نام دیوان بیگی ساخته شده‌است. این مکان را می‌توان آرام‌ترین و دنج‌ترین نقطه شهر است. سایه درختان توت کل سطح حوض را می‌پوشاند.در لب حوض مردان مسن ازبک را نوشیدنی به دست در حال شطرنج بازی کردن می‌بینید. با اینکه حضور گسترده گردشگران در این مکان را می‌بینید اما حوض لیابی هنوز هم بافت سنتی خود را حفظ کرده‌است.

تا یک قرن پیش حدود 200 کانال و حوض در بخارا وجود داشت. مردم از آن می‌نوشیدند، شست‌وشو می‌کردند و حتی آب‌تنی می‌کردند. چون این آب‌ها راکد بوند، بیماری‌های زیادی از این طریق منتقل می‌شد. مشهور است که متوسط سن در قرن نوزدهم میلادی در بخارا 32 سال بوده‌است. تا اینکه بلشویک‌ها حوض‌ها را خالی کردند و تنها چند حوض از آن زمان باقی مانده‌است.

توصیه می‌کنم در سفر به بخارا به لب حوض بروید و زیر سایه درختان از خنکی و آرامش آنجا لذت ببرید. تاشکند

ترکیبی کاملا متعادل از کلانشهرهای مدرن و عطر و طعم بی نظیر شرقی در تاشکند (پایتخت ازبکستان و بزرگترین کلانشهر آسیای میانه) در انتظار شما است. تاشکند برای 60 سال پایتخت جمهوری کمونیستی بود، که به طور قابل توجهی به شهر در توسعه اقتصادی و اجتماعی کمک کرد. اما بلشویک‌ها نسبت به آثار معماری مذهبی شهر مهربان و سخاوتمند نبودند و سعی در ساخت بناهای یادبود خود در دوران اتحاد جماهیر شوروی داشتند.

آثار دیدنی تاشکند نسبت به بخارا و سمرقند آسیب بیشتری دیده‌اند. اما همان آثاری هم که از دست بلشویک‌ها در امان ماندند، از زیباترین جاهای دیدنی ازبکستان هستند.

۹. میدان امیر تیمور

تاریخچه میدانی در مرکز تاشکند به نام امیر تیمور، فرمانده و بنیانگذار امپراتوری عظیم قرون وسطایی، از اوایل قرن نوزدهم آغاز شد، زمانی که تاشکند مرکز فرماندهی نظامی ترکستان بود و امپراتوری روسیه را تشکیل می‌داد. این بنا به دستور ژنرال م. چرنیایف در سال 1882 تاسیس شد. این مجسمه تاریخ عجیبی دارد. اولین بار در سال 1882 مجسمه ژنرال کاوفمان در این میدان که آن زمان میدان کنستانتین نام داشت، قرار گرفت و پس از آن مجسمه استالین و بعد مجسمه کارل مارکس در این میدان قرار گرفت.

پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، مجسمه‌ای برنزی از امیر تیمور که بر روی اسبی اصیل نشسته‌است، در مرکز میدن قرار گرفت که تا الان هم عوض نشده‌است. کتیبه‌ای نیز در میدان وجود دارد که ایلخوم جباروف سازنده آن، شعار معروف امیر تیمور «قدرت در عدالت» را روی آن به چهار زبان دنیا نوشته‌است.

بناهای تاریخی زیادی اطراف میدان امیرتیمور قرار دارد. از جمله: موزه امیر تیمور، هتل ازبکستان، کاخ فوروم، ساختمان ساعت و… .

۱۰. باغ ژاپنی Japanese Garden

یکی از رویایی‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان، باغ ژاپنی تاشکند است. باغ ژاپنی یک پارک خاص است. در این پارک زیبایی، روح ، عمق و اصالت فرهنگ ژاپن را احساس می‌کنید. همچنین در این باغ فرصت دارید تا فلسفه، روش تفکر و یک سیستم متفاوت از ارزش‌ها را یاد بگیرید.

اگر به باغ ژاپنی رفتید، چای سبز دم‌کرده خوش‌طعم آنجا را حتما امتحان کنید، روی نیمکت لم بدهید و از آرامش و هوای دلپذیر باغ لدت ببرید.

۱۱. مدرسه باراک خان

مدرسه باراک خان در منتهی الیه غربی میدان هست-امام (یا خواست امام) در قلب تاشکند قدیمی، قرار دارد. این مدرسه که یکی از تماشایی‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است؛ در قرن شانزدهم میلادی به دستور نوروز احمد خان حاکم وقت تاشکند ساخته شده‌است. دوران حکومت نوروز احمد خان به حدی برای مردم تاشکند خوش یمن و خوب بود که این مدرسه به یاد آن دوران باراک خان نامیده‌شد (باراک در زبان ازبکی به معنی خوش شانس بودن است).

مدرسه باراک خان در آن دوران تبدیل به مکانی برای اداره معنوی مسلمانان آسیای میانه شده‌بود. کتابخانه غنی از نسخ خطی این مدرسه نیز دیدنی‌است. مخصوصا وقتی بدانید که قرآنی منسوب به عثمان (خلیفه سنی مذهب‌ها) در آنجا نگهداری می‌شود. برخی باور دارند که عثمان در حال خواندن این قرآن کشته شده‌است و لکه‌های خون هنوز روی صفحات این قرآن که از پوست گوزن درست شده، جود دارد.

۱۲. کاخ شاهزاده رومانوف

تا اینجا از هر ساختمان و کاخی که در ازبکستان صحبت کردم، معماری اسلامی و ایرانی داشته‌اند. کاخ رومانوف‌ها از همین حیث از بقیه ساختمان‌های ازبکستان متفاوت است. این کاخ در سال 1891 در مرکز تاشکند بنا شده‌است.

کاخ بنایی مدرن است که نیکلای کونستا نتینیو ویچ رومانوف، شاهزاده روسی در زمان سلطه روس‌ها به ازبکستان در این کاخ اقامت داشت. کاخ رومانوف‌ها ساختمانی است با پنجره‌های کوچک تزیین شده و درخت‌های زیبایی که اطراف کاخ را احاطه کرده‌اند.

۱۳. میدان استقلال تاشکند

احتمالا اولین جایی که در سفر به ازبکستان و تاشکند خواهید دید، میدان استقلال است. بزرگترین میدان تاشکند بیشتر به یک پارک بزرگ شباهت دارد تا یک میدان. میدان استقلال در تاشکند با چندین بنای تاریخی و چشمه، احاطه شده توسط ساختمانهای عمومی چشمگیر و پر از درخت و گل، ویترین ازبکستان مدرن است.

میدان استقلال تاشکند، تا قبل از استقلال ازبکستان در سال 1992 میدان سرخ نام داشت و مجسمه لنین در مرکز میدان قرار داشت. از آن زمان مجسمه‌ای از یک مادر و فرزند ازبک، جای لنین را گرفته و در بالای آن کره‌زمین طلایی که نقشه ازبکستان بر روی آن حک شده قرار دارد. این مجموعه نشان‌دهنده احیای ازبکستان به عنوان یک کشور مستقل آزاد است.

۱۴. قلعه ایچان (ایچان کالا) خیوه

قلعه ایچان یکی از منحصر‌به‌فردترین جاهای دیدنی ازبکستان و شهر خیوه است. خیوه قدمت سمرقند و بخارا را ندارد، اما همچنان یکی از باارزش‌ترین شهرهای ازبکستان برای سفر است. این قلعه یکی از بناهای ثبت شده در میراث یونسکو است و از آن به خوبی مخافظت می‌شود. این قلعه قدیمی بیش از 50 اثر تاریخی و 250 خانه قدیمی را در خود جای داده است که قدمت آنها عمدتا مربوط به قرن هجدهم یا نوزدهم است. یکی از این آثار تاریخی مسجد جامع است که در قرن دهم تاسیس شده و بین سال‌های 1788 تا 1789 بازسازی و تعمیر شده‌است.

از دیدنی‌ترین ویژگی‌های قلعه ایچان دیوارهای آجری با کنگره‌های کوچک و چهار دروازه آن است که در هر طرف قلعه مستطیل شکل قرار دارد. اگرچه اعتقاد بر این است که پایه‌های آن در قرن دهم ریخته شده، و دیوارهای امروزی که ارتفاع آنها به 10 متر (33 فوت) می‌رسد، در اواخر قرن هفدهم برپا شده و بعدا تعمیر شده‌اند.

۱۵. کاخ خدایار خان خوقند

کاخ خدایار خان به حدی بزرگ و زیباست که به شهر شگفت‌انگیز معروف است. این کاخ روی خرابه های ارگ قبلی بین سالهای ۱۸۶۳ تا ۱۸۷۵ میلادی توسط آخرین خان خوقند ساخته شده‌است.

کاشی‌کاری‌های نمای بیرونی و درونی کاخ به همراه آیینه کاری‌ها و شیشه‌های رنگی از زیبایی‌های این کاخ تاریخی هستند. این کاخ در گذشته ۱۱۴ اتاق و ۷ حیاط داشت. اما امروزه اگر شما مایل به دیدار از موزه باشید تنها از ۱۹ اتاق بازسازی شده و ۴ حیاط می‌توانید دیدن کنید. معمارانی از خوقند و بخارا برای بازسازی این بنای پیچیده گرد هم آمدند و مشغول بازسازی آن هستند.

در سفر به ازبکستان حتما از شهر تاریخی خوقند و این کاخ استثنایی که یکی از چشم‌نواز‌ترین جاهای دیدنی ازبکستان است، دیدن کنید.