حزب بعث: تفاوت میان نسخه‌ها

# جناح‌ ضد [[مارکسیسم|مارکسیسم‌]] به‌ رهبری‌ عفلق‌؛

در عراق‌ نیز یک‌ جناح‌ راست‌ ضدمارکسیسم‌ و یک‌ جناح‌ ملیت‌ گرای‌ چپ‌ فعالیت‌ می‌کرد. رهبری‌ حزب‌ در آغاز در اختیار جناح‌ نخست‌ بود<ref>هیرو، 133</ref> بعث‌ عراق‌ در 19 [[بهمن‌]] 1341ش‌ / 8 فوریه 1963م‌ با کودتا حکومت‌ را به‌ دست‌ گرفت‌<ref>لنچوفسکی‌، 299</ref>. بعث‌ سوریه‌ نیز یک‌ ماه‌ بعد در مارس‌ 1963 حکومت‌ را واژگون‌ کرد و دولت‌ را نه‌ از طریق‌ آراء مردم‌، آن‌گونه‌ که‌ عفلق‌ و بیطار پیش‌بینی‌ کرده‌ بودند، بلکه‌ از راه‌ کودتا در اختیار گرفت‌.<ref>هاپوود89</ref> وقتی‌ عفلق‌ در کنگره ملی‌ پنجم‌ طرفداران‌ و عاملان‌ جدایی‌ از اتحاد سوریه‌ و مصر را موردحمله‌ قرار داد، آشکار بود که‌ اختلافات‌ دیگری‌ هم‌ در درون‌ رهبری‌ بعث‌ وجود دارد<ref>فکیکی‌، 194</ref>.

در نخستین‌ کنگره منطقه‌ای‌ بعث‌ سوریه‌ پس‌ از تسلط بر حکومت‌ در 1342ش‌ / 1963م‌ آشکار شد که‌ افسران‌ ارتش‌ تقریباً بر مخالفت‌ با جناح عفلق‌ متفقند. در این‌ کنگره‌، جناح‌ عفلق‌ شکست‌ خورد و جناح‌ صلاح‌ جدید پیروز شد<ref>سیل‌88</ref> کشتار [[کمونیسم|کمونیست‌ها]] در عراق‌ به‌ وسیله حزب‌ بعث‌، مخالفت‌ دو جناح‌ بعث‌ سوریه‌ را تشدید کرد (هیرو،.(133-134 در کنگره ملی‌ ششم‌ در 1963م‌، عفلق‌ توانست‌ مقام‌ دبیرکلی‌ را حفظ کند، اما بیطار عزل‌ شد و نظامیان‌ به‌ کمیته رهبری‌ حزب‌ وارد شدند <ref>(سیل‌ همانجا)</ref>. رهبران‌ نظامی‌ بعث‌ سوریه‌ غالباً از [[علویان]] بودند و اعتقاد استواری‌ به‌ ملیت‌گرایی‌ نداشتند، اما وجود گرایش‌های‌ نظری‌ ـ سیاسی‌ مختلف‌ میان‌ آنها، و انحلال‌ جمهوری‌ متحده عربی‌ اختلاف آنها را تشدید کرد<ref>یورک‌102</ref> در نتیجه‌، جناح‌ رادیکال‌، معروف به بعث جدید در بهمن‌ 1344 / فوریه 1966 گروه‌ محافظه‌کار را برکنار، و رهبران‌ مؤسس‌ حزب‌ را به‌ خروج‌ از سوریه‌ وادار کرد. بیشتر این رهبران به‌ عراق‌ رفتند<ref>همو103</ref>.

در عراق‌، حزب‌ بعث‌ پس‌ از تسلط بر حکومت‌، کمونیست‌ها را به‌ تلافی‌ کشتار بعثی‌ها در حکومت‌ قاسم‌ سرکوب‌ کرد. این‌ امر موجب‌ اختلاف‌ میان‌ ارتش‌ و حزب‌ شد و عفلق‌ برای‌ ایجاد صلح‌ به‌ عراق‌ رفت‌، ولی‌ این‌ کار مداخله‌ در امور داخلی‌ عراق‌ تلقی‌ شد و موجب‌ نارضایی عمومی‌گردید و اختلافات را شدت‌ بخشید. سرانجام‌، در آبان 1342 / نوامبر 1963 طرفداران ناصر با یک حرکت‌ نظامی‌، عفلق‌ و یارانش‌ را برکنار کردند (سیل‌، 90)؛ اما جناح‌ بعثی‌ طرفدار رهبران معزول شده حزب‌ در 1347ش‌ / 1968م‌ دوباره‌ قدرت‌ را در دست‌ گرفت‌<ref>شیمونی‌116</ref>.

# گروهی‌ به‌ رهبری‌ [[حافظ اسد]] که‌ با افراط‌گرایی‌؛

# گروه‌ دیگر به‌ رهبری‌ صلاح‌ جدید که‌ سوریه‌ را به‌ انزوا کشانده‌ بود، مخالفت‌ می‌کرد<ref>شیمونی‌، همانجا</ref>.

شکست اعراب‌ از [[صهیونیسم|صهیونیست‌ها]] در 1346ش‌ / 1967م‌ موجب تشدید اختلاف‌ میان‌ این‌ دو گروه‌ نظامی‌ شد<ref>هاپوود،91-92</ref> و سرانجام‌، در 1970م‌ جناح‌ حافظ اسد کنترل‌ کامل‌ حکومت‌ را به‌ دست‌ گرفت‌. اسد از 1971م‌ علاوه‌ بر ریاست‌ جمهوری‌، دبیرکلی‌ و رهبری‌ ملی‌ و منطقه‌ای‌ شاخه بعث‌ سوریه‌ را هم‌ برعهده‌ داشت‌<ref>شیمونی‌، همانجا</ref>. در [[عراق|عراق‌]]، [[حسن البکر]]، رهبر کودتای‌ 1968م که در آغاز میانه‌روی‌ می‌کرد، اندکی‌ پس‌ از کودتا یاران‌ میانه‌رو را کنار زد و دولتی‌ از بنیادگرایان‌ تشکیل‌ داد.  

تا 1358ش‌ / 1979م‌ که [[صدام حسین]] معاون‌ حسن‌ البکر دبیرکل‌ بعث‌ عراق‌، و سپس‌ رئیس‌ جمهور شد<ref>پرتز،455,453</ref>، مقام‌ دبیرکلی‌ رهبری‌ ملی‌ بعث‌ شاخه عراق‌ را میشل‌ عفلق‌ در دست‌ داشت‌<ref>(«دائرة المعارف‌»204</ref>، اختلاف‌ بعث‌ عراق‌ و سوریه‌ غالباً ناشی‌ از اوضاع‌ جغرافیایی‌ ـ سیاسی‌ هلال‌ خصیب‌ و رهبری‌ آن‌ بود<ref>شیمونی‌، همانجا</ref>. بعث‌ سوریه‌ معتقد بود که‌ وحدت‌ سیاسی‌ جامعه عرب‌ باید از منطقه سوریه بزرگ‌ آغاز گردد؛ و بعث‌ عراق‌ می‌کوشید تا ابتکار عمل‌ را در ایجاد اتحاد عربی‌ در دست‌ گیرد و نقش‌ اصلی‌ را در این‌ روند ایفا کند<ref>«دائرة المعارف‌»، همانجا</ref>.

با آنکـه‌ از 1354ش‌ / 1975م‌ اختلاف‌ دو حزب‌ بعث‌ عراق‌ و سوریه‌ شدت‌ گرفته‌ بود، در 1357- 1358ش‌ / 1978-1979م‌ طرح‌ صلح‌ [[انور سادات]] با [[رژیم صهیونیستی|اسرائیل‌]] آنها را به‌ هم‌ نزدیک‌ کرد، مرز بین‌ دو کشور باز شد و مذاکراتی‌ برای‌ وحدت‌ دو شاخه حزب‌ منعقد گردید، اما کار به‌ نتیجه‌ نرسید؛ به‌ ویژه‌ در 1359ش‌ / 1980م‌ به‌ سبب‌ جانب‌داری‌ سوریه‌ از [[جمهوری اسلامی ایران]] روابط دو کشور قطع‌ شد و در 1982م‌ دولت‌ سوریه‌ خط لوله نفت‌ عراق‌ از این‌ کشور را مسدود کرد<ref>بارم‌،130,126؛ شیمونی‌229</ref>.

این‌ وضعیت‌ ــ در حالی‌ که‌ خط لوله نفت‌ این‌ کشور در [[خلیج فارس]] هم‌ بسته‌ بود ــ فشار زیادی‌ بر دولت‌ بعثی‌ عراق‌ وارد کرد، تا جایی که ناچار شد به‌ یاران‌ قدیم‌ خود، یعنی‌ [[عربستان]] و اردن‌ روی‌ آورد<ref>بارم‌، همانجا</ref>. حمله اسرائیل‌ به‌ مرکز اتمی‌ عراق‌ موجب‌ جلب‌نظر مثبت‌ [[اردن|اردن‌]] و [[جمهوری عربی مصر|مصر]] و [[عربستان سعودی|عربستان‌]] نسبت‌ به‌ این‌ کشور شد. از سوی‌ دیگر سردی‌ روابط عراق‌ و [[شوروی|شوروی‌]] به‌ دلیل‌ مبهم‌ بودن‌ سیاست‌ شوروی‌ در [[جنگ ایران و عراق|جنگ‌ عراق‌ و ایران‌]]، موجب‌ بهبود روابط عراق‌ و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] گردید<ref>پرتز456</ref>بعث‌ سوریه‌ هم‌ پس‌ از پایان‌ جنگ‌ عراق‌ و ایران‌ به‌ دوستی‌ با عربستان‌ و مصر متمایل‌ شد و سرانجام‌، در 1368ش‌ / 1989م‌ به‌ طرح‌ صلح‌ آمریکا پیوست‌<ref>دیاب‌، 87 -89</ref>.