شیعه در تونس: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'می شوند' به 'می‌شوند') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات جریان | |||
| عنوان = شیعه در تونس | |||
| تصویر = پرچم کشور تونس.jpg | |||
| نام = | |||
| جمعیت = | |||
|جمعیت | | رهبران = سید محمد تیجانی سماوی، عمادالدین الحمرونی | ||
| اهداف = حفظ عقاید و باورهای شیعیان تونس | |||
| اصول = | |||
|رهبران | | جهت‌گیری = | ||
| وضعیت اقتصادی = | |||
| نحوه تبلیغات = | |||
|اهداف | }} | ||
'''[[تونس|شیعه در تونس]]''' دارای سابقه‌ای طولانی است که در ادوار مختلف پس از اسلام در تونس وجود داشته است. در حال حاضر نیز شیعیان در آن کشور حضور دارند. از آنجا که آزادی بیان در تونس از ارکان اجتماعی به شمار می‌آید، هر روز به جمعیت آنان افزوده می‌شود. با این حال جریان افسار گسیخته وهابیت مانند همه جای دیگر در تونس نیز با فعالیت شیعیان مقابله می‌کند. | |||
| | |||
|} | |||
== پیشینه تشیع در تونس == | |||
=پیشینه تشیع در تونس= | |||
حضور تشیع در کشور تونس به همان قرن اول ظهور اسلام برمی‌گردد؛ حتی قبل از زمانی که دولت ادارسه (ادریسی ها) در قرن دوم هجری در مراکش و حکومت فاطمیون در [[مصر]] و تونس ایجاد شد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5211/7626/95250/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3 برگرفته از سایت: hawzah.net]</ref> | حضور تشیع در کشور تونس به همان قرن اول ظهور اسلام برمی‌گردد؛ حتی قبل از زمانی که دولت ادارسه (ادریسی ها) در قرن دوم هجری در مراکش و حکومت فاطمیون در [[مصر]] و تونس ایجاد شد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5211/7626/95250/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3 برگرفته از سایت: hawzah.net]</ref> | ||
ساکنان اصلی تونس «بربرها» بودند که از موالیان اهل بیت(ع) به شمار می‌رفتند. شدت این ولاء به حدی بود که پس از واقعه جانسوز [[عراق|کربلا]]، یکی از | ساکنان اصلی تونس «بربرها» بودند که از موالیان اهل بیت(ع) به شمار می‌رفتند. شدت این ولاء به حدی بود که پس از واقعه جانسوز [[عراق|کربلا]]، یکی از قیام‌های خونخواهی به وسیله آنان و در تونس فعلی رخ داد. بنی‌امیه نیز مشابه آنچه در «قتل عام حرّه» در مدینه منوره انجام داده بود را در تونس اعمال کرد. | ||
=حکومت شیعیان فاطمی= | == حکومت شیعیان فاطمی == | ||
نخستین خلیفه فاطمی «عبیدالله المهدی» که خود را از نسل «محمد بن اسماعیل بن [[جعفرالصادق]](ع)» و از ذریه [[حضرت فاطمه]](س) معرفی کرد، در سال 103 ق با تصرف «اسکندریه» نیت خود را برای فتح مصر آشکار ساخت و سلسله فاطمیان را در سال 803م در تونس تشکیل داد که دامنه آن پس از مدتی به مصر کشانده شد. | نخستین خلیفه فاطمی «عبیدالله المهدی» که خود را از نسل «محمد بن اسماعیل بن [[جعفر بن محمد (صادق)|جعفرالصادق]](ع)» و از ذریه [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت فاطمه]](س) معرفی کرد، در سال 103 ق با تصرف «اسکندریه» نیت خود را برای فتح مصر آشکار ساخت و سلسله فاطمیان را در سال 803م در تونس تشکیل داد که دامنه آن پس از مدتی به مصر کشانده شد. | ||
=دوران سیاه استعمار و استبداد= | == دوران سیاه استعمار و استبداد == | ||
در دوران | فرانسه در دوران جدید این کشور را به استعمار خود کشید تا سال 1956م که تونس دارای استقلال گردید. | ||
اما بعد از استقلال | اما بعد از استقلال هم سیاست «حذف کامل دین اسلام از نظام دولتی و زندگی مردم تونس» دنبال شد. این سیاست ـ به موازات اقدامات «آتاتورک» و «پهلوی اول» در [[ترکیه]] و [[ایران]] ـ به دست «[[تونس|حبیب بورقیبه]]» در تونس اجرا گردید. در سال 1987م «[[تونس|زین‌العابدین بن علی]]» قدرت را در دست گرفت. وی که دریافته بود سیاست زور برای حذف دین قابل پیگیری نیست کوشید تا جایی که به حکومت دیکتاتوری‌اش ضرر نرساند فعالیت دینی ـ اسلامی را آزاد بگذارد. به عنوان نمونه وی به «[[جامعه زیتونه تونس|دانشگاه زیتونه]]» که نماد اسلامی کشور تونس به شمار می‌رود توجه جدیدی نمود، رادیو [[قرآن]] راه‌اندازی کرد، به مراکز قرآنی (در حد حفظ و قرائت) کمک می‌کرد و نیز تلاش می‌نمود تقید شخصی خود به ظواهر شرع (مانند رفتن به [[حج]]) را به مردم نشان دهد؛ اما در واقع او سیاست ضد‌دینی گذشتگانش را گاه به صورت کاملاً نمایان ادامه می‌داد. مثلاً نتیجه اقدامات لائیک این حکومت‌ها در تونس این بود که برخی از مسلمانان آن کشور ـ علیرغم آنکه بسیار علاقمند به دین و قرآن هستند اما ـ نگاهشان نسبت به دین نگاهی سکولار باشد؛ مثلاً تقید به موازین شرعی مانند «[[حجاب]]» را جزو مسلمات دین نمی‌دانند و بی‌حجاب بودن برایشان طبیعی جلوه می‌کند! | ||
=مذاهب اسلامی= | == مذاهب اسلامی == | ||
سیاست حاکمان تونس در طول تاریخ این بود که جز مذهب [[مالکی]]، مذهب دیگری رواج پیدا نکند؛ بنابراین مذهب بیشتر مردم تونس «مالکی» است. مذاهب «[[شیعی]]»، «[[حنفی]]» و «[[اباضی]]» ـ | سیاست حاکمان تونس در طول تاریخ این بود که جز مذهب [[مالکی]]، مذهب دیگری رواج پیدا نکند؛ بنابراین مذهب بیشتر مردم تونس «مالکی» است. مذاهب «[[شیعی]]»، «[[حنفی]]» و «[[اباضیه|اباضی]]» ـ نحله‌ای از خوارج ـ نیز در این کشور زندگی می‌کنند. | ||
=وضعیت شیعه در تونس= | == وضعیت شیعه در تونس == | ||
بر اساس بند نخست قانون اساسی تونس، این کشور کشوری مستقل به زبان عربی است و دین رسمی آن اسلام است و به هیچ مذهب خاصی از اسلام اشاره نشده است. در هیچ کجا از قانون اساسی تونس اشاره نشده که مذهب سنی که اکثریت جمعیت این کشور به آن گرایش دارند تنها مذهب این کشور است بلکه بر عکس بر آزادی عقیده و عدم تمایز میان مذاهب و ادیان تاکید شده است. | بر اساس بند نخست قانون اساسی تونس، این کشور کشوری مستقل به زبان عربی است و دین رسمی آن اسلام است و به هیچ مذهب خاصی از اسلام اشاره نشده است. در هیچ کجا از قانون اساسی تونس اشاره نشده که مذهب سنی که اکثریت جمعیت این کشور به آن گرایش دارند تنها مذهب این کشور است بلکه بر عکس بر آزادی عقیده و عدم تمایز میان مذاهب و ادیان تاکید شده است. | ||
| خط ۴۳: | خط ۳۸: | ||
در حال حاضر هزاران نفر در تونس به مذهب تشیع گرویده‌اند و شمار پیروان این مذهب روز به روز در حال افزایش است. این مساله باعث نگرانی برخی افراد سنی نیز شده است.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/b49cz/%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3-,-%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%AA برگرفته از سایت: vista.ir]</ref> | در حال حاضر هزاران نفر در تونس به مذهب تشیع گرویده‌اند و شمار پیروان این مذهب روز به روز در حال افزایش است. این مساله باعث نگرانی برخی افراد سنی نیز شده است.<ref>[https://vista.ir/w/a/16/b49cz/%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3-,-%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%AA برگرفته از سایت: vista.ir]</ref> | ||
== انواع شیعه در تونس == | |||
=انواع شیعه در تونس= | |||
در تونس به مانند تمامی کشورهای [[اتحادیه آفریقا|آفریقا]]، نیز سه نوع شیعه اهل بیت(ع) وجود دارد: | در تونس به مانند تمامی کشورهای [[اتحادیه آفریقا|آفریقا]]، نیز سه نوع شیعه اهل بیت(ع) وجود دارد: | ||
| خط ۵۳: | خط ۴۷: | ||
3. محبان و موالی اهل بیت(ع) از میان اهل سنت. | 3. محبان و موالی اهل بیت(ع) از میان اهل سنت. | ||
از آنجا که اکثریت مسلمانان تونس به لحاظ «عقیده»، به شدت علاقمند به اهل بیت(ع) هستند ولی از لحاظ «عمل» پیرو مذهب مالکی می‌باشند، | از آنجا که اکثریت مسلمانان تونس به لحاظ «عقیده»، به شدت علاقمند به اهل بیت(ع) هستند ولی از لحاظ «عمل» پیرو مذهب مالکی می‌باشند، می‌توان بسیاری از مردم تونس را شیعیانی دانست که از تشیع خود بی‌اطلاع هستند! | ||
اما ـ گذشته از این | اما ـ گذشته از این ریشه‌ها و علایق ـ گروه دوم شیعیان تونس (یعنی مستبصران و نوشیعه‌ها) خود به دو گروه تقسیم می‌شوند: «شیعیان مذهبی» و «شیعیان سیاسی». منظور از شیعیان سیاسی کسانی هستند که جریانات سیاسی آنها را به مذهب شیعه متمایل کرده است. شیعیان مذهبی نیز کسانی هستند که با مطالعه و تحقیق به مذهب شیعه گرویده‌اند. | ||
تعداد زیادی از شیعیان تونسی در اروپا و آسیا زندگی | تعداد زیادی از شیعیان تونسی در اروپا و آسیا زندگی می‌کنند. «عمادالدین الحمرونی» یکی از فعالان شیعه، در دوران دیکتاتوری بن علی «مجمع فرهنگی اهل بیت(ع) تونس» را در اروپا تأسیس کرد. تعداد قابل توجهی از طلاب تونسی نیز در «حوزه علمیه قم» و «جامعة المصطفی(ص) العالمیة» در ایران تحصیل می‌کنند. | ||
=آمار شیعیان تونس= | == آمار شیعیان تونس == | ||
مانند تمامی کشورهای پلیسی و استبداد زده، هنوز پس از رهایی تونس از چنگال دیکتاتوری، آمار دقیقی درباره تنوع اقوام، مذاهب و | مانند تمامی کشورهای پلیسی و استبداد زده، هنوز پس از رهایی تونس از چنگال دیکتاتوری، آمار دقیقی درباره تنوع اقوام، مذاهب و اقلیت‌های این کشور وجود ندارد؛ اما درباره تعداد شیعیان این کشور (یعنی کسانی که هم به لحاظ عقیده و جهت‌گیری سیاسی، هم به لحاظ احکام و هم به لحاظ محبت، پیرو اهل بیت(ع) بوده و رسماً شیعه دوازده امامی هستند) دو آمار مختلف زیر منتشر شده است: | ||
1. آمار «مجمع جهانی اهل بیت(ع)» در سال 2008م، که مطابق این آمار از جمعیت 10 میلیونی تونس در آن سال، حدود 196.000 نفر شیعه بودند. | 1. آمار «مجمع جهانی اهل بیت(ع)» در سال 2008م، که مطابق این آمار از جمعیت 10 میلیونی تونس در آن سال، حدود 196.000 نفر شیعه بودند. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۰: | ||
2. آمار انجمن دین و زندگی اجتماعی آمریکا «مؤسسه PEW» در سال 2009م که مطابق این آمار از جمعیت 10.102.000 نفری تونس در آن سال، حدود 102.000 شیعه هستند. | 2. آمار انجمن دین و زندگی اجتماعی آمریکا «مؤسسه PEW» در سال 2009م که مطابق این آمار از جمعیت 10.102.000 نفری تونس در آن سال، حدود 102.000 شیعه هستند. | ||
=پراکندگی جغرافیایی شیعیان تونس= | == پراکندگی جغرافیایی شیعیان تونس == | ||
شیعیان تونس بیشتر در جنوب این کشور و مناطقی مانند «قفصه»، «قابس»، «سوسه»، «مهدیه» و نیز شهر «تونس» پایتخت این کشور زندگی | شیعیان تونس بیشتر در جنوب این کشور و مناطقی مانند «قفصه»، «قابس»، «سوسه»، «مهدیه» و نیز شهر «تونس» پایتخت این کشور زندگی می‌کنند؛ و به تبع رویکردهای مختلفی که دارند، گاه افراط و تفریط نیز در بین آنان به چشم می‌خورد. اما به شکل کلی، [[شیعه|شیعیان]] تونس ذهنیتی ساده و بدون غلّ و غش در ارتباط با این مذهب دارند و برخی مسائل اختلاف‌برانگیز که بین نخبگان تشیع در کشورهای اصلی شیعه وجود دارد در این کشور مطرح نیست. | ||
وجود مستبصر مشهور «[[سید محمد تیجانی سماوی|دکتر سید محمد تیجانی سماوی]]»(نویسنده کتاب‌های: «ثم اهتدیت»، «لاکون مع الصادقین»، «الشیعة هم اهل السنة» ،. ..) که از اهالی شهر «قفصه» یکی از شهرهای جنوبی کشور تونس است، نیز علت گرایش بسیاری از تونسی‌ها ـ چه در داخل این کشور و چه در اروپا ـ به مکتب اهل بیت(ع) شده است. | |||
== مشکلات شیعیان در تونس == | |||
در جولای سال 2007م هفته نامه «الوطن» تونس ـ که گفته می‌شود گرایش بعثی دارد ـ با چاپ مقاله‌ای با عنوان «چگونه شیعه شدند و. .. چرا؟» ضمن چاپ عکس نُه نفر از شیعیان تونس مانند «تیجانی» و «[[مبارک بغداش]]»، به مسائلی مانند تعریف شیعه، کیفیت انتشار تشیع در تونس، مشکلات شیعیان تونس و ازدواج موقت، پرداخت و تلاش نمود بین مسلمانان تونس فتنه‌انگیزی کند. | |||
یکی از نگرانی‌های شیعیان تونسی، فرزندان آنها و به اصطلاح «نسل جدید» است. این نگرانی با وجود دو تهاجم فرهنگی که از سوی «غرب» و «وهابیت» علیه اسلام اصیل آغاز شده است، جدی تر نیز به نظر می‌رسد. اکنون و با سقوط حکومت استبدادی [[تونس|بن علی]]، باید دید که پیروان مذهب اهل بیت(ع) در آینده تونس چه نقشی را ایفا خواهند کرد. | |||
یکی از | |||
== عاشورا در تونس == | |||
یکی از نشانه‌های تشیع در قاره سیاه، مراسم [[شیعه|ماه محرم]] است؛ که به اشکال گوناگون در تونس و دیگر کشورهای آفریقایی وجود دارد و از ارزش خاصی برخوردار است. در تونس از زمان تسلط فاطمیان بر این کشور، مذهب تشیع و سنت‌های آن از جمله مراسم سوگواری ایام عاشورا جزو آیین‌های اجتماعی مردم قرار گرفت؛ به طوری که عاشورا تا چندی قبل جزو تعطیلات رسمی این کشور بود. | |||
مردم تونس | مردم تونس ـ شیعه و سنی ـ در ایام محرم از هرگونه مراسم شادی مانند جشن عروسی و ختنه‌کنان خودداری می‌کنند. آنها حتی در عزاداری‌هایشان در این ماه، از خوردن غذاهای رنگین اجتناب می‌کنند و صبح عاشورا نیز به قبرستان‌ها و مزار اموات سر می‌زنند و معتقدند که همه ارواح در روز عاشورا کنار قبر خود حضور پیدا می‌کنند و منتظر دیدار بستگان زنده خود هستند. | ||
مردم تونس شب عاشورا با آتش زدن علف‌های خشک و شعله‌ور کردن آنها که به «اجیجه» شهرت دارد، گلوله‌هایی شلیک می‌کنند و بر این اعتقادند که این آتش‌ها و روشنایی‌ها موجب شادمانی اطفال کربلا می‌شود. این سنت شبیه به شمع روشن کردن شیعیان ایران در شام غریبان است که نوعی هم‌دردی با یتیمان [[شیعه|امام حسین(ع)]] محسوب می‌گردد. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:جریان‌ها و جنبش‌ها]] | |||
[[رده:تونس]] | |||
نسخهٔ ۲۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۱۶
| شیعه در تونس | |
|---|---|
 | |
| رهبران | سید محمد تیجانی سماوی، عمادالدین الحمرونی |
| اهداف | حفظ عقاید و باورهای شیعیان تونس |
شیعه در تونس دارای سابقه‌ای طولانی است که در ادوار مختلف پس از اسلام در تونس وجود داشته است. در حال حاضر نیز شیعیان در آن کشور حضور دارند. از آنجا که آزادی بیان در تونس از ارکان اجتماعی به شمار می‌آید، هر روز به جمعیت آنان افزوده می‌شود. با این حال جریان افسار گسیخته وهابیت مانند همه جای دیگر در تونس نیز با فعالیت شیعیان مقابله می‌کند.
پیشینه تشیع در تونس
حضور تشیع در کشور تونس به همان قرن اول ظهور اسلام برمی‌گردد؛ حتی قبل از زمانی که دولت ادارسه (ادریسی ها) در قرن دوم هجری در مراکش و حکومت فاطمیون در مصر و تونس ایجاد شد.[۱]
ساکنان اصلی تونس «بربرها» بودند که از موالیان اهل بیت(ع) به شمار می‌رفتند. شدت این ولاء به حدی بود که پس از واقعه جانسوز کربلا، یکی از قیام‌های خونخواهی به وسیله آنان و در تونس فعلی رخ داد. بنی‌امیه نیز مشابه آنچه در «قتل عام حرّه» در مدینه منوره انجام داده بود را در تونس اعمال کرد.
حکومت شیعیان فاطمی
نخستین خلیفه فاطمی «عبیدالله المهدی» که خود را از نسل «محمد بن اسماعیل بن جعفرالصادق(ع)» و از ذریه حضرت فاطمه(س) معرفی کرد، در سال 103 ق با تصرف «اسکندریه» نیت خود را برای فتح مصر آشکار ساخت و سلسله فاطمیان را در سال 803م در تونس تشکیل داد که دامنه آن پس از مدتی به مصر کشانده شد.
دوران سیاه استعمار و استبداد
فرانسه در دوران جدید این کشور را به استعمار خود کشید تا سال 1956م که تونس دارای استقلال گردید.
اما بعد از استقلال هم سیاست «حذف کامل دین اسلام از نظام دولتی و زندگی مردم تونس» دنبال شد. این سیاست ـ به موازات اقدامات «آتاتورک» و «پهلوی اول» در ترکیه و ایران ـ به دست «حبیب بورقیبه» در تونس اجرا گردید. در سال 1987م «زین‌العابدین بن علی» قدرت را در دست گرفت. وی که دریافته بود سیاست زور برای حذف دین قابل پیگیری نیست کوشید تا جایی که به حکومت دیکتاتوری‌اش ضرر نرساند فعالیت دینی ـ اسلامی را آزاد بگذارد. به عنوان نمونه وی به «دانشگاه زیتونه» که نماد اسلامی کشور تونس به شمار می‌رود توجه جدیدی نمود، رادیو قرآن راه‌اندازی کرد، به مراکز قرآنی (در حد حفظ و قرائت) کمک می‌کرد و نیز تلاش می‌نمود تقید شخصی خود به ظواهر شرع (مانند رفتن به حج) را به مردم نشان دهد؛ اما در واقع او سیاست ضد‌دینی گذشتگانش را گاه به صورت کاملاً نمایان ادامه می‌داد. مثلاً نتیجه اقدامات لائیک این حکومت‌ها در تونس این بود که برخی از مسلمانان آن کشور ـ علیرغم آنکه بسیار علاقمند به دین و قرآن هستند اما ـ نگاهشان نسبت به دین نگاهی سکولار باشد؛ مثلاً تقید به موازین شرعی مانند «حجاب» را جزو مسلمات دین نمی‌دانند و بی‌حجاب بودن برایشان طبیعی جلوه می‌کند!
مذاهب اسلامی
سیاست حاکمان تونس در طول تاریخ این بود که جز مذهب مالکی، مذهب دیگری رواج پیدا نکند؛ بنابراین مذهب بیشتر مردم تونس «مالکی» است. مذاهب «شیعی»، «حنفی» و «اباضی» ـ نحله‌ای از خوارج ـ نیز در این کشور زندگی می‌کنند.
وضعیت شیعه در تونس
بر اساس بند نخست قانون اساسی تونس، این کشور کشوری مستقل به زبان عربی است و دین رسمی آن اسلام است و به هیچ مذهب خاصی از اسلام اشاره نشده است. در هیچ کجا از قانون اساسی تونس اشاره نشده که مذهب سنی که اکثریت جمعیت این کشور به آن گرایش دارند تنها مذهب این کشور است بلکه بر عکس بر آزادی عقیده و عدم تمایز میان مذاهب و ادیان تاکید شده است.
بعد از تحولات تونس که بیداری اسلامی و بیداری تشیع بود، به تازگی شمار بسیاری از مردم تونس به ویژه در شهرهای جنوبی این کشور مانند قابس و قبلی به مذهب تشیع گرویده‌اند.
مذهب تشیع در تونس مذهب غریبی نیست. افرادی نظیر التیجانی السماوی و عمادالدین الحمرونی از جمله کسانی هستند که از تونس برخاسته‌اند و برای ترویج و تبلیغ مذهب تشیع فعالیت‌های گسترده‌ای داشته‌اند. آنها بارها به ایران سفر کرده‌اند و با مقام‌های ارشد ایرانی دیدارهای مکرر و متعددی انجام داده‌اند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این دو چهره بارز شیعی مرجعیت معنوی بسیاری از تونسی‌ها برای گرویدن به مذهب تشیع محسوب می‌شوند. به تازگی شمار بسیاری از مردم تونس به ویژه در شهرهای جنوبی این کشور مانند قابس و قبلی به مذهب تشیع گرویده‌اند.
در حال حاضر هزاران نفر در تونس به مذهب تشیع گرویده‌اند و شمار پیروان این مذهب روز به روز در حال افزایش است. این مساله باعث نگرانی برخی افراد سنی نیز شده است.[۲]
انواع شیعه در تونس
در تونس به مانند تمامی کشورهای آفریقا، نیز سه نوع شیعه اهل بیت(ع) وجود دارد:
1. شیعیان کهن؛
2. نو شیعه ها (مستبصران)؛
3. محبان و موالی اهل بیت(ع) از میان اهل سنت.
از آنجا که اکثریت مسلمانان تونس به لحاظ «عقیده»، به شدت علاقمند به اهل بیت(ع) هستند ولی از لحاظ «عمل» پیرو مذهب مالکی می‌باشند، می‌توان بسیاری از مردم تونس را شیعیانی دانست که از تشیع خود بی‌اطلاع هستند!
اما ـ گذشته از این ریشه‌ها و علایق ـ گروه دوم شیعیان تونس (یعنی مستبصران و نوشیعه‌ها) خود به دو گروه تقسیم می‌شوند: «شیعیان مذهبی» و «شیعیان سیاسی». منظور از شیعیان سیاسی کسانی هستند که جریانات سیاسی آنها را به مذهب شیعه متمایل کرده است. شیعیان مذهبی نیز کسانی هستند که با مطالعه و تحقیق به مذهب شیعه گرویده‌اند.
تعداد زیادی از شیعیان تونسی در اروپا و آسیا زندگی می‌کنند. «عمادالدین الحمرونی» یکی از فعالان شیعه، در دوران دیکتاتوری بن علی «مجمع فرهنگی اهل بیت(ع) تونس» را در اروپا تأسیس کرد. تعداد قابل توجهی از طلاب تونسی نیز در «حوزه علمیه قم» و «جامعة المصطفی(ص) العالمیة» در ایران تحصیل می‌کنند.
آمار شیعیان تونس
مانند تمامی کشورهای پلیسی و استبداد زده، هنوز پس از رهایی تونس از چنگال دیکتاتوری، آمار دقیقی درباره تنوع اقوام، مذاهب و اقلیت‌های این کشور وجود ندارد؛ اما درباره تعداد شیعیان این کشور (یعنی کسانی که هم به لحاظ عقیده و جهت‌گیری سیاسی، هم به لحاظ احکام و هم به لحاظ محبت، پیرو اهل بیت(ع) بوده و رسماً شیعه دوازده امامی هستند) دو آمار مختلف زیر منتشر شده است:
1. آمار «مجمع جهانی اهل بیت(ع)» در سال 2008م، که مطابق این آمار از جمعیت 10 میلیونی تونس در آن سال، حدود 196.000 نفر شیعه بودند.
2. آمار انجمن دین و زندگی اجتماعی آمریکا «مؤسسه PEW» در سال 2009م که مطابق این آمار از جمعیت 10.102.000 نفری تونس در آن سال، حدود 102.000 شیعه هستند.
پراکندگی جغرافیایی شیعیان تونس
شیعیان تونس بیشتر در جنوب این کشور و مناطقی مانند «قفصه»، «قابس»، «سوسه»، «مهدیه» و نیز شهر «تونس» پایتخت این کشور زندگی می‌کنند؛ و به تبع رویکردهای مختلفی که دارند، گاه افراط و تفریط نیز در بین آنان به چشم می‌خورد. اما به شکل کلی، شیعیان تونس ذهنیتی ساده و بدون غلّ و غش در ارتباط با این مذهب دارند و برخی مسائل اختلاف‌برانگیز که بین نخبگان تشیع در کشورهای اصلی شیعه وجود دارد در این کشور مطرح نیست.
وجود مستبصر مشهور «دکتر سید محمد تیجانی سماوی»(نویسنده کتاب‌های: «ثم اهتدیت»، «لاکون مع الصادقین»، «الشیعة هم اهل السنة» ،. ..) که از اهالی شهر «قفصه» یکی از شهرهای جنوبی کشور تونس است، نیز علت گرایش بسیاری از تونسی‌ها ـ چه در داخل این کشور و چه در اروپا ـ به مکتب اهل بیت(ع) شده است.
مشکلات شیعیان در تونس
در جولای سال 2007م هفته نامه «الوطن» تونس ـ که گفته می‌شود گرایش بعثی دارد ـ با چاپ مقاله‌ای با عنوان «چگونه شیعه شدند و. .. چرا؟» ضمن چاپ عکس نُه نفر از شیعیان تونس مانند «تیجانی» و «مبارک بغداش»، به مسائلی مانند تعریف شیعه، کیفیت انتشار تشیع در تونس، مشکلات شیعیان تونس و ازدواج موقت، پرداخت و تلاش نمود بین مسلمانان تونس فتنه‌انگیزی کند.
یکی از نگرانی‌های شیعیان تونسی، فرزندان آنها و به اصطلاح «نسل جدید» است. این نگرانی با وجود دو تهاجم فرهنگی که از سوی «غرب» و «وهابیت» علیه اسلام اصیل آغاز شده است، جدی تر نیز به نظر می‌رسد. اکنون و با سقوط حکومت استبدادی بن علی، باید دید که پیروان مذهب اهل بیت(ع) در آینده تونس چه نقشی را ایفا خواهند کرد.
عاشورا در تونس
یکی از نشانه‌های تشیع در قاره سیاه، مراسم ماه محرم است؛ که به اشکال گوناگون در تونس و دیگر کشورهای آفریقایی وجود دارد و از ارزش خاصی برخوردار است. در تونس از زمان تسلط فاطمیان بر این کشور، مذهب تشیع و سنت‌های آن از جمله مراسم سوگواری ایام عاشورا جزو آیین‌های اجتماعی مردم قرار گرفت؛ به طوری که عاشورا تا چندی قبل جزو تعطیلات رسمی این کشور بود.
مردم تونس ـ شیعه و سنی ـ در ایام محرم از هرگونه مراسم شادی مانند جشن عروسی و ختنه‌کنان خودداری می‌کنند. آنها حتی در عزاداری‌هایشان در این ماه، از خوردن غذاهای رنگین اجتناب می‌کنند و صبح عاشورا نیز به قبرستان‌ها و مزار اموات سر می‌زنند و معتقدند که همه ارواح در روز عاشورا کنار قبر خود حضور پیدا می‌کنند و منتظر دیدار بستگان زنده خود هستند.
مردم تونس شب عاشورا با آتش زدن علف‌های خشک و شعله‌ور کردن آنها که به «اجیجه» شهرت دارد، گلوله‌هایی شلیک می‌کنند و بر این اعتقادند که این آتش‌ها و روشنایی‌ها موجب شادمانی اطفال کربلا می‌شود. این سنت شبیه به شمع روشن کردن شیعیان ایران در شام غریبان است که نوعی هم‌دردی با یتیمان امام حسین(ع) محسوب می‌گردد.