افزودن پیوند

    ام سلمه: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۵۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="wikiInfo">
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    [[پرونده:ام سلمه.jpg|بندانگشتی|ام سلمه]]
    | عنوان = ام سلمه
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    | تصویر =  ام سلمه.jpg
    !نام
    | نام = هند دختر ابوامیة بن مغیرة مشهور به أُمّ سَلَمه
    |هند دختر ابوامیة بن مغیرة مشهور به أُمّ سَلَمه
    | نام‌های دیگر = ام‌المؤمنین
    |-
    | سال تولد = ۵۹۶ ق
    |کنیه
    | تاریخ تولد =
    |ام‌ سلمه
    | محل تولد =
    |-
    | سال درگذشت = ۶۲ ق
    |لقب
    | تاریخ درگذشت =
    |ام‌المؤمنین
    | محل درگذشت =
    |-
    | استادان =
    |ولادت
    | شاگردان =
    |۵۹۶ میلادی مکه، حجاز
    | دین = اسلام
    |-
    | مذهب =
    |محل زندگی
    | آثار =
    |حبشه، مدینه، مکه
    | فعالیت‌ها =
    |-
    | وبگاه =
    |مهاجر/انصار
    }}
    |مهاجر
    '''ام سلمه''' یکی از همسران [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)]] است که بعد از شهادت همسر اولش در حالی که بیست و پنج سال داشت به همسری پیامبر درآمد، مُرّة بن کعب جد مشترک پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ام سلمه می‌باشد.  
    |-
    |دین
    |اسلام
    |-
    |نقش‌های برجسته
    |همسر پیامبر(ص) - یکی از مدافعان اهل بیت(ع) پس از رحلت پیامبر(ص) - راوی روایات متعددی از پیامبر(ص)
    |-
    |محل زندگی
    |حبشه، مدینه
    |-
    |خویشاوندان
    |ابوامیة بن مغیرة - عبدالله بن عبدالاسد- عمر بن ابی سلمه
    |-
    |تاریخ وفات
    |۶۲ ه‍.ق - مدینه
    |-
    |حضور در جنگ‌ها
    |جنگ بنی‌المصطلق، جنگ خندق، جنگ خیبر، فتح مکه، جنگ حنین
    |-
    |مدفن
    |قبرستان بقیع
    |-
    |}
    </div>


    '''ام سلمه''' یکی از همسران [[رسول خدا(ص)]] است که بعد از [[شهادت]] همسر اولش در حالی که بیست و پنج سال داشت به همسری پیامبر درآمد، [[مُرّة بن کعب]] جد مشترک [[پیامبر(ص)]] و ام سلمه می‌باشد.  
    وی در دوران حضور خود در کنار حضرت همواره حامی وی بود و در رویدادهای مختلف و رخدادها در کنار حضرت بود. خانه ام سلمه به سبب پختگی، تیزهوشی و درایت وی محل تصمیم‌گیری برخی امور بود و به سبب همین برخی از همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به وی حسادت می‌کردند.  


    وی در دوران حضور خود در کنار حضرت همواره حامی وی بود و در رویدادهای مختلف و رخدادها در کنار حضرت بود. خانه ام سلمه به سبب پختگی، تیزهوشی و درایت وی محل تصمیم‌گیری برخی امور بود و به سبب همین برخی از همسران رسول خدا(ص) نسبت به وی حسادت می‌کردند.  
    وی نقش‌هایی در [[نزول قرآن|شان نزول]] برخی از آیات داشته و راوی روایت‌های فراوان به‌ویژه درباره رویدادهای تاریخی و نیز فضیلت‌های [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] بوده است. وی از کسانی است که در تشیع جنازه [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام الله علیها)]] شرکت کرده است.


    وی نقش‌هایی در [[شان نزول]] برخی از آیات داشته و راوی روایت‌های فراوان به‌ویژه درباره رویدادهای تاریخی و نیز فضیلت‌های [[اهل‌بیت]]<ref>ر.ک:مقاله اهل‌بیت</ref>(ع) بوده است. وی از کسانی است که در تشیع جنازه [[حضرت زهرا(س)]]<ref>ر.ک:مقاله حضرت زهرا(س)</ref> شرکت کرده است.
    == نام و نسب ام سلمه ==
    ام سلمه، کنیه یکی از امهات المؤمنین از همسران گرامی پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) است که نامش قبل از [[اسلام]]، هند، یا رمله بود<ref> ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 4، ص 1920، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق</ref>. پدرش سهیل<ref> ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبدالقادر، ج 8، ص 69، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق</ref> و یا حذیفه با کنیه ابی‌مغیره، ملقب به زاد الرکب<ref>الاستیعاب، ج 4، ص 1920؛ این لقب به جهت شهرتش در بخشش و کرم به وی داده شد</ref>، از تیره [[بنی‌مخزوم]] از قبیله [[قریش]] بود و مادرش نیز عاتکه نام داشت<ref> ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج 6، ص 340، بیروت، دار الفکر، 1409ق</ref>.


    =نام و نسب ام سلمه=
    == ازدواج اول ام سلمه ==
    شوهر اول ام سلمه، أبی سلمة بن عبدالأسد، برادر [[رضاعی]] پیامبر بود<ref>الطبقات الکبری، ج ‏1، ص 87</ref>. که در [[جنگ احد]] مجروح شد و بعد از مدتی در اثر همین جراحت به شهادت رسید<ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1682</ref>.


    ام سلمه، کنیه‌ی یکی از [[امهات المؤمنین]] از همسران گرامی پیامبر اسلام(ص) است که نامش قبل از [[اسلام]]، هند، یا رمله بود. <ref> ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 4، ص 1920، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق</ref> پدرش سهیل <ref> ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبدالقادر، ج 8، ص 69، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق</ref> و یا حذیفه با کنیه‌ی ابی‌مغیره، ملقب به زاد الرکب، <ref>الاستیعاب، ج 4، ص 1920؛ این لقب به جهت شهرتش در بخشش و کرم به وی داده شد</ref> از تیره [[بنی‌مخزوم]] از قبیله‌ی [[قریش]]<ref>ر.ک:مقاله قریش</ref> بود و مادرش نیز عاتکه نام داشت. <ref> ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج 6، ص 340، بیروت، دار الفکر، 1409ق</ref>
    ام سلمه از زنان بزرگ [[صدر اسلام]] به شمار می‌‏رفت که به اتفاق همسرش جزو [[مهاجران]] به [[حبشه]] بودند<ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1920</ref>؛ و با انتشار خبر خودداری [[شرک|مشرکان]] از اذیت و آزار [[مسلمان|مسلمانان]]، به [[مکه]] بازگشته؛ اما بعد از اطلاع از دروغ بودن این خبر، مجدداً به حبشه مهاجرت نمودند. سرانجام آنها به مکه برگشته و بعد از مدتی نیز به [[مدینه]] [[هجرت]] نمودند<ref> ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عادل احمد، عبدالموجود، علی محمد، معوض، ج 8، ص 404، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق، 1995م</ref>. بر طبق برخی گزارش‌ها ام سلمه اولین زنی بود که به مدینه مهاجرت نمود<ref> الاستیعاب، ج 4، ص 1939</ref>.


    =ازدواج اول ام سلمه=
    ام سلمه از همسر اولش چهار فرزند به نام‌های عمر، سلمه، زینب و دره داشت<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 1، 430، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق</ref>.


    شوهر اوّل ام سلمه، أبی سلمة بن عبدالأسد، برادر [[رضاعی]] پیامبر بود <ref>الطبقات الکبری، ج ‏1، ص 87</ref> که در [[جنگ أحد]] مجروح شد و بعد از مدتی در اثر همین جراحت به شهادت رسید. <ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1682</ref>
    == ازدواج ام سلمه با پیامبر ==
    ام سلمه قصد داشت بعد از ابوسلمه دیگر با کسی ازدواج ننماید؛ اما خود ابوسلمه وی را از این کار بازداشت و به وی سفارش کرد تا بعد از او همسری برگزیند<ref>الإصابة، ج ‏8، ص 343</ref>. ام سلمه که جواب خواستگارانی؛ مانند [[ابوبکر]] و [[عمر بن سعد بن‌ ابی‌ وقاص|عمر]] را رد کرده بود. در جواب خواستگاری پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) گفت که من زن غیرت‌مندی هستم (نمی‌‏توانم دیگر همسران شوهرم را تحمل کنم، نمی‌توانم غیر از شوهر اول کسی را به عنوان شوهر برگزینم و یا... ‏) و کودکان خردسالی هم دارم و هیچ‌یک از اولیای من نیز در این‌جا حضور ندارند!


    ام سلمه از زنان بزرگ [[صدر اسلام]] به شمار می‌‏رفت که به اتفاق همسرش جزو [[مهاجران]] به [[حبشه]] بودند؛ <ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1920</ref> و با انتشار خبر خودداری [[مشرکان]] از اذیت و آزار [[مسلمانان]]، به [[مکه]] بازگشته؛ اما بعد از اطلاع از دروغ بودن این خبر، مجدداً به حبشه مهاجرت نمودند. سرانجام آنها به مکه برگشته و بعد از مدتی نیز به [[مدینه]]<ref>ر.ک:مقاله مدینه</ref> [[هجرت]] نمودند. <ref> ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عادل احمد، عبدالموجود، علی محمد، معوض، ج 8، ص 404، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق، 1995م</ref> بر طبق برخی گزارش‌ها ام سلمه اولین زنی بود که به مدینه مهاجرت نمود. <ref> الاستیعاب، ج 4، ص 1939</ref>
    پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در پاسخ به او پیام فرستاد که [[خداوند]] کودکانت را کفایت می‌کند و من از پروردگار می‏‌خواهم که غیرت تو را از میان ببرد و خویشاوندان تو نیز به این کار راضی خواهند شد<ref> الطبقات الکبری، ج ‏8، ص 71</ref>.


    ام سلمه از همسر اولش چهار فرزند به نام‌های  عمر، سلمه، زینب و دره داشت. <ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 1، 430، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق</ref>
    سرانجام ام سلمه بعد از شهادت شوهرش در [[شوال]] سال چهارم هجری<ref> الاستیعاب، ج 1، ص 45</ref> با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج کرد.


    =ازدواج ام سلمه با پیامبر(ص)=
    البته گزارش‌هایی وجود دارد که تاریخ این ازدواج سال دوم [[هجرت]] و قبل از جنگ بدر، <ref> طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری‏(تاریخ الأمم و الملوک)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبوالفضل، ج 11، ص 604، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق، 1967م</ref> و یا بعد از آن بود<ref>الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref>.


    ام سلمه قصد داشت بعد از ابوسلمه دیگر با کسی ازدواج ننماید؛ اما خود ابوسلمه وی را از این کار بازداشت و به وی سفارش کرد تا بعد از او همسری برگزیند. <ref>الإصابة، ج ‏8، ص 343</ref> ام سلمه که جواب خواستگارانی؛ مانند [[ابوبکر]]<ref>ر.ک:مقاله ابوبکر</ref> و [[عمر]]<ref>ر.ک:مقاله عمر</ref> را رد کرده بود. در جواب خواستگاری پیامبر(ص) گفت که من زن غیرت‌مندی هستم (نمی‌‏توانم دیگر همسران شوهرم را تحمل کنم، نمی‌توانم غیر از شوهر اول کسی را به عنوان شوهر برگزینم و یا ...‏) و کودکان خردسالی هم دارم و هیچ‌یک از اولیای من نیز در این‌جا حضور ندارند!
    شایان گفتن است که گزارش‌های اخیر با شهادت ابوسلمه در [[غزوه احد|جنگ احد]] سازگار نیست.


    پیامبر(ص) در پاسخ به او پیام فرستاد که [[خداوند]] کودکانت را کفایت می‌کند و من از پروردگار می‏‌خواهم که غیرت تو را از میان ببرد و خویشاوندان تو نیز به این کار راضی خواهند شد. <ref> الطبقات الکبری، ج ‏8، ص 71</ref>
    ام سلمه دست کم به مدت هفت سال با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زندگی مشترک داشت<ref>مستوفی قزوینی، حمد الله بن ابی‌بکر بن احمد، تاریخ گزیده، تحقیق، نوایی، عبدالحسین، ص 160، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم، 1364ش</ref>؛ اما از ایشان صاحب فرزند نشد<ref>محمد بن اسحاق بن یسار، سیرة ابن اسحاق(کتاب السیر و المغازی)، ص 260، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‏، چاپ اول‏، 1410ق</ref>.


    سرانجام ام سلمه بعد از شهادت شوهرش در شوال سال چهارم هجری <ref> الاستیعاب ، ج 1، ص 45</ref> با پیامبر(ص) ازدواج کرد.
    == جایگاه ام سلمه نزد پیامبر ==
    پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به این بانو علاقه‌ای خاص داشت. این همسر پیامبر علاوه بر آن‌که زنی زیباروی بود که موجب حسادت [[عایشه]] قرار می‌گرفت، بانویی عاقل و تیزبین بود که گاه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) با او مشورت می‌‌کرد<ref>صالحی دمشقی‏، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 5، ص 79، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1414ق</ref>.


    البته گزارش‌هایی وجود دارد که تاریخ این ازدواج سال دوم [[هجرت]] و قبل از جنگ بدر، <ref> طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری‏(تاریخ الأمم و الملوک)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبوالفضل، ج 11، ص 604، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق، 1967م</ref> و یا بعد از آن بود. <ref>الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref>
    امام صادق (علیه‌السلام) در مورد شخصیت او فرمود: ام ‌سلمه پس از [[خدیجه بنت خویلد|خدیجه]] برترین همسر رسول خدا بود<ref> شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 419، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش</ref> در جریان [[اصحاب کسا|حدیث کساء]]، آیه تطهیر در خانه ام سلمه نازل شد و آن‌جا بود که از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید، آیا من در شمار اهل‌بیت نیستم؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: تو بر خیر و نیکی هستی (اما از اهل‌بیت نیستی<ref> عسکری، امام ابومحمد حسن بن علی، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری ع، ص 376، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، 1409ق</ref>).


    شایان گفتن است که گزارش‌های اخیر با شهادت ابوسلمه در جنگ احد سازگار نیست.
    ام سلمه در غزواتی؛ مانند «مُرَیسیع»، «[[خیبر]]»، «[[صلح حدیبیه|حدیبیه]]»، «[[خندق]]»، «[[فتح مکه]]» و «[[حنین]]»، رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را همراهی کرد<ref>واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق، مارسدن جونس، ج 2، ص 467، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، 1409ق</ref>.


    ام سلمه دست کم به مدت هفت سال با [[رسول خدا(ص)]] زندگی مشترک داشت؛ <ref>مستوفی قزوینی، حمد الله بن ابی بکر بن احمد، تاریخ گزیده، تحقیق، نوایی، عبدالحسین، ص 160، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم، 1364ش</ref> اما از ایشان صاحب فرزند نشد. <ref>محمد بن اسحاق بن یسار، سیرة ابن اسحاق(کتاب السیر و المغازی)، ص 260، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‏، چاپ اول‏، 1410ق</ref>
    همچنین گزارش شده است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در جریان اجرای [[عقد اخوت]] میان مسلمانان، بین ام سلمه و صفیه نیز [[عقد اخوت]] برقرار نمود<ref>ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب ع، ج 2، ص 185، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق</ref>.


    =جایگاه ام سلمه نزد پیامبر(ص)=
    == ام سلمه در قرآن ==
    نام و یاد بسیاری از افراد در [[قرآن]] ذکر شده که برخی از آنان افتخار را برای خود جاودانه کرده‌اند و برخی دیگر نام‌شان در ردیف بدکاران و ستمگران، ماندگار شده است. در این میان، ام سلمه بانویی است که آیاتی چند در مورد او نازل شده است و مفسران در شأن نزول برخی از آیات، به او اشاره نموده‌اند:


    پیامبر(ص) به این بانو علاقه‌ای خاص داشت. این همسر پیامبر علاوه بر آن‌که زنی زیباروی بود که موجب حسادت [[عایشه]]<ref>ر.ک:مقاله عایشه</ref> قرار می‌گرفت، بانویی عاقل و تیزبین بود که گاه پیامبر(ص) با او مشورت می‌‌کرد. <ref>صالحی دمشقی‏، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 5، ص 79، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1414ق</ref>
    # برخی از مفسران قرآن بر این عقیده اند که آیه شریفه: {{متن قرآن |هَلْ جَزاءُ الْاِحْسانِ اِلاَّ الْاِحْسان |سوره = الرحمن |آیه = 60 }} «آیا پاداش نیکویی، جز نیکی است؟» در مورد ام سلمه، نازل شده است.
    # روزی ام سلمه از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید: ای [[پیامبر خدا]]! چرا نام مردان در جریان [[هجرت]]، ذکر شده است، اما به زنان اشاره‌ای نشده است؟ خداوند در پاسخ او، این آیه را بر پیامبرش فرو فرستاد: {{متن قرآن |فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُم اِنّی لا اُضیعُ عَمَل عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ اَوْ انثی |سوره = آل عمران |آیه = 195 }} «خداوند دعای آنان را اجابت کرد که من هرگز عمل عمل کننده ای را ـ خواه مرد باشد یا زن ـ ضایع نمی‌کنم.»
    # ام سلمه بیشتر لباس سفیدی می‌پوشید که دو بند در پشت آن قرار داشت و آویزان می‌شد. عایشه با تمسخر به [[حفصه]] همسر دیگر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، می‌گفت: نگاه کن، آنچه در پشت ام سلمه آویزان است، همانند زبان سگ می‌باشد و گفته‏‌اند آن دو نفر، ام سلمه را به سبب کوتاهی قدش مسخره می‌کردند. از این رو آیه نازل شد که: {{متن قرآن |یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنوُا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسی اَنْ یَکوُنوُا خَیْرا مِنْهُم، وَ لا نِساء مِنْ نِساءٍ عَسی أَنْ یَکُنَّ خَیْرا مِنْهُنَّ |سوره = حجرات |آیه = 11 }} «ای کسانی که [[ایمان]] آوردید، گروهی از شما، گروه دیگر را مسخره نکند؛ چه بسا از آنها بهتر باشند و هیچ یک از زنان، زنان دیگر را مسخره نکند، چرا که شاید، آن زنان، از مسخره کنندگان بهتر باشند.»


    [[امام صادق(ع)]]<ref>ر.ک:مقاله امام صادق(ع)</ref> در مورد شخصیت او فرمود: ام ‌سلمه پس از [[خدیجه]] برترین همسر [[رسول خدا]] بود. <ref> شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 419، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش</ref> در جریان [[حدیث کساء]]، آیه‌ی تطهیر در خانه ام سلمه نازل شد و آن‌جا بود که از پیامبر(ص) پرسید، آیا من در شمار اهل‌بیت نیستم؟ پیامبر(ص) فرمود: تو بر خیر و نیکی هستی (اما از اهل‌بیت نیستی). <ref> عسکری، امام ابومحمد حسن بن علی، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری ع، ص 376، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، 1409ق</ref>
    == وفاداری ام سلمه نسبت به اهل‌بیت ==
    وی از میان همسران پیامبر، ارادت ویژه‌ای به [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت فاطمه (سلام الله علیها)]] و فرزندانش داشت، به گونه‌ای که زمان وضع حمل حضرت فاطمه(سلام الله علیها) حاضر بود و به فرمان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در گوش فرزندش [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن (علیه‌السلام)]] [[اذان]] و [[اقامه]] گفت. <ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏43، ص 255، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق</ref>


    ام سلمه در غزواتی؛ مانند «مُرَیسیع»، «[[خیبر]]»، «[[حدیبیه]]»، «[[خندق]]»، «[[فتح مکه]]» و «[[حنین]]»، رسول خدا(ص) را همراهی کرد. <ref>واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق، مارسدن جونس، ج 2، ص 467، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، 1409ق</ref>
    این بانوی گرامی، بعد از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) همواره در کنار اهل‌بیت(علیه‌السلام) بود و در حمایت از آنها می‌‌کوشید، تا آن‌جا که در جریان مصادره [[فدک]] از حضرت زهرا(سلام الله علیها) دفاع کرد و در آن سال از عطا محروم ماند<ref>طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 124، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق</ref>.


    همچنین گزارش شده است که پیامبر اسلام(ص) در جریان اجرای [[عقد اخوت]] میان مسلمانان، بین ام سلمه و صفیه نیز عقد اخوت برقرار نمود. <ref>ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 2، ص 185، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق</ref>
    او همچنین با نقل سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، [[ولایت]] [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] و منزلت ایشان نزد پیامبر را به مسلمانان یادآور می‌شد<ref>بحار الأنوار، ج ‏22، ص 222</ref>.


    =ام سلمه در قرآن=
    هنگام [[بیعت]] گرفتن اجباری از امام علی(علیه‌السلام)، وی به همراه ام ایمن نوبیه همسر دیگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، اجبارکنندگان را به حسادت متهم ساختند<ref>هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، مصحح، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 867، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق</ref>.
     
    نام و یاد بسیاری از افراد در قرآن ذکر شده که برخی از آنان افتخار را برای خود جاودانه کرده اند و برخی دیگر نامشان در ردیف بدکاران و ستمگران، ماندگار شده است. در این میان، ام سلمه بانویی است که آیاتی چند در مورد او نازل شده است و مفسران در شأن نزول برخی از آیات، به او اشاره نموده اند:
     
    1ـ برخی از مفسران قرآن بر این عقیده اند که آیه شریفه:
     
    «هَلْ جَزاءُ الْاِحْسانِ اِلاَّ الْاِحْسان» <ref>الرحمن/60</ref> «آیا پاداش نیکویی، جز نیکی است؟» در مورد ام سلمه، نازل شده است.
     
    2ـ روزی ام سلمه از پیامبر گرامی اسلام(ص) پرسید: ای [[پیامبر خدا]]! چرا نام مردان در جریان [[هجرت]]، ذکر شده است، اما به زنان اشاره ای نشده است؟ خداوند در پاسخ او، این آیه را بر پیامبرش فرو فرستاد:
     
    «فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُم اِنّی لا اُضیعُ عَمَل عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ اَوْ انثی» <ref>آل عمران/195</ref> «خداوند دعای آنان را اجابت کرد که من هرگز عمل عمل کننده ای را ـ خواه مرد باشد یا زن ـ ضایع نمی کنم.»
     
    3ـ ام سلمه بیشتر لباس سفیدی می پوشید که دو بند در پشت آن قرار داشت و آویزان می شد. عایشه با تمسخر به [[حفصه]] همسر دیگر پیامبر(ص)، می گفت: نگاه کن، آنچه در پشت ام سلمه آویزان است، همانند زبان سگ می باشد و گفته اند آن دو نفر، ام سلمه را به سبب کوتاهی قدش مسخره می کردند. از این رو آیه نازل شد که:
     
    «یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنوُا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسی اَنْ یَکوُنوُا خَیْرا مِنْهُم، وَ لا نِساء مِنْ نِساءٍ عَسی أَنْ یَکُنَّ خَیْرا مِنْهُنَّ.» <ref>حجرات/11</ref> «ای کسانی که ایمان آوردید، گروهی از شما، گروه دیگر را مسخره نکند؛ چه بسا از آنها بهتر باشند و هیچ یک از زنان، زنان دیگر را مسخره نکند، چرا که شاید، آن زنان، از مسخره کنندگان بهتر باشند.»
     
    =وفاداری ام سلمه نسبت به اهل‌بیت (ع)=
     
    وی از میان همسران پیامبر، ارادت ویژه‌ای به [[حضرت فاطمه(س)]] و فرزندانش داشت، به گونه‌ای که زمان وضع حمل حضرت فاطمه(س) حاضر بود و به فرمان پیامبر(ص) در گوش فرزندش [[امام حسن(ع)]]<ref>ر.ک:مقاله امام حسن(ع)</ref> [[اذان]] و [[اقامه]] گفت. <ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏43، ص 255، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق</ref>
     
    این بانوی گرامی، بعد از رحلت رسول خدا(ص) همواره در کنار اهل‌بیت(ع) بود و در حمایت از آنها می‌‌کوشید، تا آن‌جا که در جریان مصادره‌ی [[فدک]] از حضرت زهرا(س) دفاع کرد و در آن سال از عطا محروم ماند. <ref>طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 124، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق</ref>
     
    او همچنین با نقل سخنان رسول خدا(ص)، [[ولایت]] [[امام علی(ع)]]<ref>ر.ک:مقاله امام علی(ع)</ref>  و منزلت ایشان نزد پیامبر را به مسلمانان یادآور می‌شد. <ref>بحار الأنوار، ج ‏22، ص 222</ref>
     
    هنگام [[بیعت]] گرفتن اجباری از امام علی(ع)، وی به همراه ام ایمن نوبیه همسر دیگر پیامبر(ص)، اجبارکنندگان را به حسادت متهم ساختند. <ref>هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، مصحح، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 867، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق</ref>


    گزارش‌های دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که تطبیق آن با دیگر حوادث دشوار است. به عنوان نمونه گزارش شده است:
    گزارش‌های دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که تطبیق آن با دیگر حوادث دشوار است. به عنوان نمونه گزارش شده است:


    الف) پیامبر اسلام(ص) بعد از ازدواج با ام سلمه، مسئولیت نگهداری [[حضرت زهرا(س)]] را به ایشان سپرد. <ref>دلائل الامامة، ص 82</ref>
    # پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از ازدواج با ام سلمه، مسئولیت نگهداری [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام الله علیها)را]] به ایشان سپرد<ref>دلائل الامامة، ص 82</ref>.
     
    # در جریان عروسی حضرت زهرا(سلام الله علیها) در میان همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت‌وگو شد که مراسم در خانه کدام یک از آنها باشد که در نهایت، منزل ام سلمه انتخاب شد<ref>بحار الانوار، ج ‏43، ص 95</ref>.
    ب) در جریان عروسی حضرت زهرا(س) در میان همسران پیامبر(ص) گفت‌وگو شد که مراسم در خانه کدام یک از آنها باشد که در نهایت، منزل ام سلمه انتخاب شد. <ref>بحار الانوار، ج ‏43، ص 95</ref>
    =امین و مورد اعتماد اهل‌بیت=
     
    اعتماد اهل‌بیت(ع) به این بانو آن‌چنان بود که حضرت فاطمه(س) وصیت کرد تا ‌ام سلمه در مراسم خاک‌سپاری‌اش حضور داشته باشد؛ لذا وی از محل دفن آن‌حضرت آگاه بود. <ref>دلائل الإمامة، ص 133</ref> و  ده‌ها سال بعد [[امام حسین(ع)]]<ref>ر.ک:مقاله امام حسین(ع)</ref> هنگام خارج‌شدن از مدینه، وصیت‌‌نامه و دیگر امانت‌‌ها را به‌ وی سپرد و از او خواست هرگاه فرزندش نزد وی آمد، آنها را به او تحویل دهد. پس از شهادت امام حسین(ع) زمانی که [[امام سجاد]]<ref>ر.ک:مقاله امام سجاد</ref> به دیدن ام سلمه آمد، آن امانت‌ها را به ‌حضرتشان بازگرداند. <ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏1، ص 304، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق</ref>
     
    =ام سلمه راوی احادیث و روایات=


    از ام سلمه احادیث و روایات زیادی از [[شیعه]] و [[اهل‌سنت]] در زمینه‌های مختلف تاریخی، اخلاقی، فضیلت اهل‌بیت(ع) و... نقل شده است. <ref>الإصابة فی تمییز الصحابة، ج ‏8، ص 344</ref>
    == امین و مورد اعتماد اهل‌بیت ==
    اعتماد [[اهل بیت|اهل‌بیت(علیه‌السلام)]] به این بانو آن‌چنان بود که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) وصیت کرد تا ‌ام سلمه در مراسم خاک‌سپاری‌اش حضور داشته باشد؛ لذا وی از محل دفن آن‌حضرت آگاه بود<ref>دلائل الإمامة، ص 133</ref>. و ده‌ها سال بعد امام حسین (علیه‌السلام) هنگام خارج‌شدن از مدینه، [[وصیت|وصیت‌‌نامه]] و دیگر امانت‌‌ها را به‌ وی سپرد و از او خواست هرگاه فرزندش نزد وی آمد، آنها را به او تحویل دهد. پس از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) زمانی که [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام سجاد]] به دیدن ام سلمه آمد، آن امانت‌ها را به ‌حضرتشان بازگرداند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏1، ص 304، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق</ref>.
    == ام سلمه راوی احادیث و روایات ==
    از ام سلمه احادیث و روایات زیادی از [[مذهب شیعه|شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] در زمینه‌های مختلف تاریخی، اخلاقی، فضیلت اهل‌بیت(علیه‌السلام) و... نقل شده است<ref>الإصابة فی تمییز الصحابة، ج ‏8، ص 344</ref>.


    وی احادیث مهمی؛ مانند حدیث کساء، <ref>کافی، ج ‏1، ص 287</ref> حدیث «عَلِی‏ مَعَ‏ الْقُرْآنِ‏ وَ الْقُرْآنُ مَعَهُ»؛ <ref> ابن بابویه الرازی، منتجب الدین علی بن عبیدالله، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین ع، ص 73، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق</ref> حدیث «مَنْ‏ کنْتُ‏ مَوْلَاهُ‏ فَعَلِی مَوْلَاهُ»، <ref> شیخ مفید، الاختصاص، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، محرمی زرندی، محمود، ص 79، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق</ref> خبر شهادت امام حسین(ع) در [[کربلا]] <ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 130، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق</ref> و ... را روایت نمود.
    وی احادیث مهمی؛ مانند حدیث کساء<ref>کافی، ج ‏1، ص 287</ref>، حدیث «عَلِی‏ مَعَ‏ الْقُرْآنِ‏ وَ الْقُرْآنُ مَعَهُ<ref> ابن بابویه الرازی، منتجب الدین علی بن عبیدالله، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین ع، ص 73، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق</ref>»؛ حدیث «مَنْ‏ کنْتُ‏ مَوْلَاهُ‏ فَعَلِی مَوْلَاهُ<ref> شیخ مفید، الاختصاص، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، محرمی زرندی، محمود، ص 79، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق</ref>»؛ خبر شهادت امام حسین(علیه‌السلام) در [[کربلا]]<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 130، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق</ref>. و... را روایت نمود.


    =وفات ام سلمه=
    == وفات ام سلمه ==
    تاریخ تولد ام سلمه مشخص نیست، اما در برخی کتب، وفات وی را در [[رمضان]] و یا [[شوال]] سال 59<ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref>، سال 60 و یا در اوائل [[خلیفه|خلافت]] [[یزید]] گزارش کرده‌اند<ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref>.


    تاریخ تولد ام سلمه مشخص نیست، اما در برخی کتب، وفات وی را در [[رمضان]] و یا شوال سال 59، <ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref> سال 60 و یا در اوائل خلافت یزید گزارش کرده‌اند. <ref> الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref>  
    اما گزارش صحیح‌تر آن است که ایشان در سال 61 هجری و مدتی بعد از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) رحلت کردند. گزارش اخیر در یکی از کتب معتبر [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] که به زندگی [[صحابه]] می‌پردازد، نقل شده و سن ایشان هنگام رحلت 84 سال اعلام شده است<ref>الإصابة، ج 8، ص 344</ref> وی آخرین همسر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود که از دنیا رفت. <ref>تاریخ‏ الطبری، ج ‏11، ص 604</ref>.


    اما گزارش صحیح‌تر آن است که ایشان در سال 61 هجری و مدتی بعد از شهادت امام حسین(ع) رحلت کردند. گزارش اخیر در یکی از کتب معتبر اهل‌سنت که به زندگی صحابه می‌پردازد، نقل شده و سن ایشان هنگام رحلت 84 سال اعلام شده است. <ref>الإصابة، ج 8، ص 344</ref> وی آخرین همسر پیامبر(ص) بود که از دنیا رفت. <ref>تاریخ‏ الطبری، ج ‏11، ص 604</ref>
    [[ابوهریره]]<ref> الإصابة، ج 8، ص 344</ref>، یا برادرزاده وی عبدالله بن عبدالله بن ابی امیه<ref>تاریخ‏ الطبری، ج ‏11، ص 604</ref> و یا سعید بن زید بر ایشان [[نماز میت|نماز]] خوانده و در [[بقیع|قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد<ref>الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref>.


    [[ابوهریره]]، <ref> الإصابة، ج 8، ص 344</ref>  یا برادرزاده وی عبدالله بن عبدالله بن ابی امیه <ref>تاریخ‏ الطبری، ج ‏11، ص 604</ref> و یا سعید بن زید بر ایشان نماز خوانده و در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد. <ref>الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921</ref>
    == جستارهای وابسته ==
    * [[قریش]]  
    * [[مدینه]]
    * [[عایشه]]


    =پانویس=
    == پانویس ==
    {{پانویس|2}}
    {{پانویس}}


    [[رده: زنان صحابی]]
    [[رده:شخصیت‌ها]]
    [[رده: راویان حدیث از پیامبر(ص) ]]
    [[رده:صحابه]]
    [[رده: صحابه محبوب شیعه]]
    [[رده:بانوان]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۲۶

    ام سلمه
    ام سلمه.jpg
    نام کاملهند دختر ابوامیة بن مغیرة مشهور به أُمّ سَلَمه
    نام‌های دیگرام‌المؤمنین
    اطلاعات شخصی
    سال تولد۵۹۶ ق، ۵۷۸ ش‌، ۱۲۰۰ م
    سال درگذشت۶۲ ق، ۶۱ ش‌، ۶۸۲ م
    دیناسلام

    ام سلمه یکی از همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است که بعد از شهادت همسر اولش در حالی که بیست و پنج سال داشت به همسری پیامبر درآمد، مُرّة بن کعب جد مشترک پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ام سلمه می‌باشد.

    وی در دوران حضور خود در کنار حضرت همواره حامی وی بود و در رویدادهای مختلف و رخدادها در کنار حضرت بود. خانه ام سلمه به سبب پختگی، تیزهوشی و درایت وی محل تصمیم‌گیری برخی امور بود و به سبب همین برخی از همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به وی حسادت می‌کردند.

    وی نقش‌هایی در شان نزول برخی از آیات داشته و راوی روایت‌های فراوان به‌ویژه درباره رویدادهای تاریخی و نیز فضیلت‌های اهل‌بیت (علیه‌السلام) بوده است. وی از کسانی است که در تشیع جنازه حضرت زهرا (سلام الله علیها) شرکت کرده است.

    نام و نسب ام سلمه

    ام سلمه، کنیه یکی از امهات المؤمنین از همسران گرامی پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) است که نامش قبل از اسلام، هند، یا رمله بود[۱]. پدرش سهیل[۲] و یا حذیفه با کنیه ابی‌مغیره، ملقب به زاد الرکب[۳]، از تیره بنی‌مخزوم از قبیله قریش بود و مادرش نیز عاتکه نام داشت[۴].

    ازدواج اول ام سلمه

    شوهر اول ام سلمه، أبی سلمة بن عبدالأسد، برادر رضاعی پیامبر بود[۵]. که در جنگ احد مجروح شد و بعد از مدتی در اثر همین جراحت به شهادت رسید[۶].

    ام سلمه از زنان بزرگ صدر اسلام به شمار می‌‏رفت که به اتفاق همسرش جزو مهاجران به حبشه بودند[۷]؛ و با انتشار خبر خودداری مشرکان از اذیت و آزار مسلمانان، به مکه بازگشته؛ اما بعد از اطلاع از دروغ بودن این خبر، مجدداً به حبشه مهاجرت نمودند. سرانجام آنها به مکه برگشته و بعد از مدتی نیز به مدینه هجرت نمودند[۸]. بر طبق برخی گزارش‌ها ام سلمه اولین زنی بود که به مدینه مهاجرت نمود[۹].

    ام سلمه از همسر اولش چهار فرزند به نام‌های عمر، سلمه، زینب و دره داشت[۱۰].

    ازدواج ام سلمه با پیامبر

    ام سلمه قصد داشت بعد از ابوسلمه دیگر با کسی ازدواج ننماید؛ اما خود ابوسلمه وی را از این کار بازداشت و به وی سفارش کرد تا بعد از او همسری برگزیند[۱۱]. ام سلمه که جواب خواستگارانی؛ مانند ابوبکر و عمر را رد کرده بود. در جواب خواستگاری پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) گفت که من زن غیرت‌مندی هستم (نمی‌‏توانم دیگر همسران شوهرم را تحمل کنم، نمی‌توانم غیر از شوهر اول کسی را به عنوان شوهر برگزینم و یا... ‏) و کودکان خردسالی هم دارم و هیچ‌یک از اولیای من نیز در این‌جا حضور ندارند!

    پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در پاسخ به او پیام فرستاد که خداوند کودکانت را کفایت می‌کند و من از پروردگار می‏‌خواهم که غیرت تو را از میان ببرد و خویشاوندان تو نیز به این کار راضی خواهند شد[۱۲].

    سرانجام ام سلمه بعد از شهادت شوهرش در شوال سال چهارم هجری[۱۳] با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج کرد.

    البته گزارش‌هایی وجود دارد که تاریخ این ازدواج سال دوم هجرت و قبل از جنگ بدر، [۱۴] و یا بعد از آن بود[۱۵].

    شایان گفتن است که گزارش‌های اخیر با شهادت ابوسلمه در جنگ احد سازگار نیست.

    ام سلمه دست کم به مدت هفت سال با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زندگی مشترک داشت[۱۶]؛ اما از ایشان صاحب فرزند نشد[۱۷].

    جایگاه ام سلمه نزد پیامبر

    پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به این بانو علاقه‌ای خاص داشت. این همسر پیامبر علاوه بر آن‌که زنی زیباروی بود که موجب حسادت عایشه قرار می‌گرفت، بانویی عاقل و تیزبین بود که گاه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) با او مشورت می‌‌کرد[۱۸].

    امام صادق (علیه‌السلام) در مورد شخصیت او فرمود: ام ‌سلمه پس از خدیجه برترین همسر رسول خدا بود[۱۹] در جریان حدیث کساء، آیه تطهیر در خانه ام سلمه نازل شد و آن‌جا بود که از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید، آیا من در شمار اهل‌بیت نیستم؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: تو بر خیر و نیکی هستی (اما از اهل‌بیت نیستی[۲۰]).

    ام سلمه در غزواتی؛ مانند «مُرَیسیع»، «خیبر»، «حدیبیه»، «خندق»، «فتح مکه» و «حنین»، رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را همراهی کرد[۲۱].

    همچنین گزارش شده است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در جریان اجرای عقد اخوت میان مسلمانان، بین ام سلمه و صفیه نیز عقد اخوت برقرار نمود[۲۲].

    ام سلمه در قرآن

    نام و یاد بسیاری از افراد در قرآن ذکر شده که برخی از آنان افتخار را برای خود جاودانه کرده‌اند و برخی دیگر نام‌شان در ردیف بدکاران و ستمگران، ماندگار شده است. در این میان، ام سلمه بانویی است که آیاتی چند در مورد او نازل شده است و مفسران در شأن نزول برخی از آیات، به او اشاره نموده‌اند:

    1. برخی از مفسران قرآن بر این عقیده اند که آیه شریفه: Ra bracket.png هَلْ جَزاءُ الْاِحْسانِ اِلاَّ الْاِحْسان [الرحمن–60] La bracket.png‎ «آیا پاداش نیکویی، جز نیکی است؟» در مورد ام سلمه، نازل شده است.
    2. روزی ام سلمه از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید: ای پیامبر خدا! چرا نام مردان در جریان هجرت، ذکر شده است، اما به زنان اشاره‌ای نشده است؟ خداوند در پاسخ او، این آیه را بر پیامبرش فرو فرستاد: Ra bracket.png فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُم اِنّی لا اُضیعُ عَمَل عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ اَوْ انثی [آل عمران–195] La bracket.png‎ «خداوند دعای آنان را اجابت کرد که من هرگز عمل عمل کننده ای را ـ خواه مرد باشد یا زن ـ ضایع نمی‌کنم.»
    3. ام سلمه بیشتر لباس سفیدی می‌پوشید که دو بند در پشت آن قرار داشت و آویزان می‌شد. عایشه با تمسخر به حفصه همسر دیگر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، می‌گفت: نگاه کن، آنچه در پشت ام سلمه آویزان است، همانند زبان سگ می‌باشد و گفته‏‌اند آن دو نفر، ام سلمه را به سبب کوتاهی قدش مسخره می‌کردند. از این رو آیه نازل شد که: Ra bracket.png یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنوُا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسی اَنْ یَکوُنوُا خَیْرا مِنْهُم، وَ لا نِساء مِنْ نِساءٍ عَسی أَنْ یَکُنَّ خَیْرا مِنْهُنَّ [حجرات–11] La bracket.png‎ «ای کسانی که ایمان آوردید، گروهی از شما، گروه دیگر را مسخره نکند؛ چه بسا از آنها بهتر باشند و هیچ یک از زنان، زنان دیگر را مسخره نکند، چرا که شاید، آن زنان، از مسخره کنندگان بهتر باشند.»

    وفاداری ام سلمه نسبت به اهل‌بیت

    وی از میان همسران پیامبر، ارادت ویژه‌ای به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) و فرزندانش داشت، به گونه‌ای که زمان وضع حمل حضرت فاطمه(سلام الله علیها) حاضر بود و به فرمان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در گوش فرزندش امام حسن (علیه‌السلام) اذان و اقامه گفت. [۲۳]

    این بانوی گرامی، بعد از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) همواره در کنار اهل‌بیت(علیه‌السلام) بود و در حمایت از آنها می‌‌کوشید، تا آن‌جا که در جریان مصادره فدک از حضرت زهرا(سلام الله علیها) دفاع کرد و در آن سال از عطا محروم ماند[۲۴].

    او همچنین با نقل سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، ولایت امام علی (علیه‌السلام) و منزلت ایشان نزد پیامبر را به مسلمانان یادآور می‌شد[۲۵].

    هنگام بیعت گرفتن اجباری از امام علی(علیه‌السلام)، وی به همراه ام ایمن نوبیه همسر دیگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، اجبارکنندگان را به حسادت متهم ساختند[۲۶].

    گزارش‌های دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که تطبیق آن با دیگر حوادث دشوار است. به عنوان نمونه گزارش شده است:

    1. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از ازدواج با ام سلمه، مسئولیت نگهداری حضرت زهرا (سلام الله علیها)را به ایشان سپرد[۲۷].
    2. در جریان عروسی حضرت زهرا(سلام الله علیها) در میان همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت‌وگو شد که مراسم در خانه کدام یک از آنها باشد که در نهایت، منزل ام سلمه انتخاب شد[۲۸].

    امین و مورد اعتماد اهل‌بیت

    اعتماد اهل‌بیت(علیه‌السلام) به این بانو آن‌چنان بود که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) وصیت کرد تا ‌ام سلمه در مراسم خاک‌سپاری‌اش حضور داشته باشد؛ لذا وی از محل دفن آن‌حضرت آگاه بود[۲۹]. و ده‌ها سال بعد امام حسین (علیه‌السلام) هنگام خارج‌شدن از مدینه، وصیت‌‌نامه و دیگر امانت‌‌ها را به‌ وی سپرد و از او خواست هرگاه فرزندش نزد وی آمد، آنها را به او تحویل دهد. پس از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) زمانی که امام سجاد به دیدن ام سلمه آمد، آن امانت‌ها را به ‌حضرتشان بازگرداند[۳۰].

    ام سلمه راوی احادیث و روایات

    از ام سلمه احادیث و روایات زیادی از شیعه و اهل‌سنت در زمینه‌های مختلف تاریخی، اخلاقی، فضیلت اهل‌بیت(علیه‌السلام) و... نقل شده است[۳۱].

    وی احادیث مهمی؛ مانند حدیث کساء[۳۲]، حدیث «عَلِی‏ مَعَ‏ الْقُرْآنِ‏ وَ الْقُرْآنُ مَعَهُ[۳۳]»؛ حدیث «مَنْ‏ کنْتُ‏ مَوْلَاهُ‏ فَعَلِی مَوْلَاهُ[۳۴]»؛ خبر شهادت امام حسین(علیه‌السلام) در کربلا[۳۵]. و... را روایت نمود.

    وفات ام سلمه

    تاریخ تولد ام سلمه مشخص نیست، اما در برخی کتب، وفات وی را در رمضان و یا شوال سال 59[۳۶]، سال 60 و یا در اوائل خلافت یزید گزارش کرده‌اند[۳۷].

    اما گزارش صحیح‌تر آن است که ایشان در سال 61 هجری و مدتی بعد از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) رحلت کردند. گزارش اخیر در یکی از کتب معتبر اهل‌سنت که به زندگی صحابه می‌پردازد، نقل شده و سن ایشان هنگام رحلت 84 سال اعلام شده است[۳۸] وی آخرین همسر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بود که از دنیا رفت. [۳۹].

    ابوهریره[۴۰]، یا برادرزاده وی عبدالله بن عبدالله بن ابی امیه[۴۱] و یا سعید بن زید بر ایشان نماز خوانده و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد[۴۲].

    جستارهای وابسته

    پانویس

    1. ↑ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 4، ص 1920، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق
    2. ↑ ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبدالقادر، ج 8، ص 69، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق
    3. ↑ الاستیعاب، ج 4، ص 1920؛ این لقب به جهت شهرتش در بخشش و کرم به وی داده شد
    4. ↑ ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج 6، ص 340، بیروت، دار الفکر، 1409ق
    5. ↑ الطبقات الکبری، ج ‏1، ص 87
    6. ↑ الاستیعاب، ج ‏4، ص 1682
    7. ↑ الاستیعاب، ج ‏4، ص 1920
    8. ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عادل احمد، عبدالموجود، علی محمد، معوض، ج 8، ص 404، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق، 1995م
    9. ↑ الاستیعاب، ج 4، ص 1939
    10. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 1، 430، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق
    11. ↑ الإصابة، ج ‏8، ص 343
    12. ↑ الطبقات الکبری، ج ‏8، ص 71
    13. ↑ الاستیعاب، ج 1، ص 45
    14. ↑ طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری‏(تاریخ الأمم و الملوک)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبوالفضل، ج 11، ص 604، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق، 1967م
    15. ↑ الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921
    16. ↑ مستوفی قزوینی، حمد الله بن ابی‌بکر بن احمد، تاریخ گزیده، تحقیق، نوایی، عبدالحسین، ص 160، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم، 1364ش
    17. ↑ محمد بن اسحاق بن یسار، سیرة ابن اسحاق(کتاب السیر و المغازی)، ص 260، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‏، چاپ اول‏، 1410ق
    18. ↑ صالحی دمشقی‏، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 5، ص 79، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1414ق
    19. ↑ شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 419، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش
    20. ↑ عسکری، امام ابومحمد حسن بن علی، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری ع، ص 376، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، 1409ق
    21. ↑ واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق، مارسدن جونس، ج 2، ص 467، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، 1409ق
    22. ↑ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب ع، ج 2، ص 185، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق
    23. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏43، ص 255، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق
    24. ↑ طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 124، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق
    25. ↑ بحار الأنوار، ج ‏22، ص 222
    26. ↑ هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، مصحح، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 867، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق
    27. ↑ دلائل الامامة، ص 82
    28. ↑ بحار الانوار، ج ‏43، ص 95
    29. ↑ دلائل الإمامة، ص 133
    30. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏1، ص 304، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق
    31. ↑ الإصابة فی تمییز الصحابة، ج ‏8، ص 344
    32. ↑ کافی، ج ‏1، ص 287
    33. ↑ ابن بابویه الرازی، منتجب الدین علی بن عبیدالله، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین ع، ص 73، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق
    34. ↑ شیخ مفید، الاختصاص، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، محرمی زرندی، محمود، ص 79، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق
    35. ↑ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 130، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق
    36. ↑ الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921
    37. ↑ الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921
    38. ↑ الإصابة، ج 8، ص 344
    39. ↑ تاریخ‏ الطبری، ج ‏11، ص 604
    40. ↑ الإصابة، ج 8، ص 344
    41. ↑ تاریخ‏ الطبری، ج ‏11، ص 604
    42. ↑ الاستیعاب، ج ‏4، ص 1921
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=ام_سلمه&oldid=184801»