عبدالله بن تمیم قرشی حیری

تمیم بن عبدالله بن تمیم قرشی حیری
نام‌های دیگر	حیری
اطلاعات شخصی
محل تولد	نیشابور محله حیره
سال درگذشت	368 ق، ۳۵۷ ش‌، ۹۷۹ م
دین	اسلام، شیعه
شاگردان	شیخ صدوق محمد بن بابوی
فعالیت‌ها	محدث شیعی

تمیم بن عبدالله بن تمیم قرشی حیری، محدث شیعی.احادیث فراوانی از امام رضا (علیه السلام) نقل کرده که بیشتر آنها درباره فضائل اهل‏‌بیت (علیه السلام) وارد شده است.

معرفی اجمالی

تمیم بن عبدالله بن تمیم قرشی حیری، محدث شیعی. لقب «حیری» منسوب به «حیره» است که در جغرافیای قدیم به سه مکان اطلاق می‌‏شده است.

• نخست شهری در سه فرسخی کوفه نزدیک نجف؛
• دوم روستایی در فارس؛
• سوم محله بزرگی در نیشابور.

سوابق علمی او نشان می‌دهند که وی اهل نیشابور بوده و در محله «حیره» مسکن داشته است و در همین شهر احادیثی به‏ طور مستقیم از احمد بن علی انصاری (از همراهان امام رضا در سفر مرو) شنیده است. از تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست ولی زمان درگذشت او با توجه به اینکه شیخ صدوق در 368هجری در «فرغانه» (بر وزن پروانه، از شهرهای ازبکستان) از او حدیث شنیده، می‏‌بایست در همین حدود یا اندکی پس از آن روی داده باشد.

از دوران کودکی و چگونگی تحصیلات او آگاهی درستی نداریم. اما گمان می‌‏رود که وی در نیشابور پرورش یافته و بخش عمده‏‌ای از زندگی را در آنجا به سر آورده است. پدرش از راویان حدیث بود و در پرورش علمی او نقش اساسی داشته است. وی احادیث بسیاری از پدرش نقل می‏‌کند و از اساتید او غیر از پدرش، کسی دیگر شناخته شده نیست. وی هم‌چنین به واسطه پدرش از کسانی چون حمدان بن سلیمان نیشابوری و احمد بن علی انصاری (که خود از اساتید وی نیز بود) احادیث فراوانی از امام رضا (علیه السلام) نقل کرده که بیشتر آنها درباره فضائل اهل‏‌بیت (علیهمالسلام) وارد شده است. از شاگردان او تنها شیخ صدوق محمد بن بابویه را می‌‏شناسیم که با نقل احادیث او بیش از همه وی را به آیندگان شناسانیده است. برخی از صاحب‌نظران درباره ارزش و صحت روایات او توقف نموده‏‌اند و حتی علامه حلی به پیروی از غضائری، با صراحت احادیث او را بی‏‌اعتبار معرفی کرده است. ولی بعضی دیگر از صاحب‌نظران با توجه به این که وی استاد شیخ صدوق بوده و صدوق در کتاب‏‌هایش با جمله «رضی الله عنه» از او تجلیل نموده است، بر صحت روایات او تأکید نموده‌‏اند. از او اثر تألیفی گزارش نشده است.

اساتید

پدرش از راویان حدیث بود و در پرورش علمی او نقش استادی وی را داشته است.

شاگردان

از شاگردانش تنها نام شیخ صدوق (محمد بن بابویه) را در برخی منابع ذکر کرده‌اند.

منابع

• عیون اخبار الرضا(ع)، ج1ص25 حدیث51، وص56 حدیث198، وص92 حدیث30 و موارد متعدد دیگر؛
• الخصال، ص267، باب الخمسه، حدیث2؛
• التوحید، شیخ صدوق، ص74 حدیث 28، وص121 حدیث24، وص132 حدیث14، وص353 حدیث25، و موارد دیگر؛
• خلاصه الاقوال، ص329؛
• طرائف المقال، ج1ص161 شماره 818.