۸۶٬۱۷۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'رده:مفاهیم اسلامی' به 'رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۸ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
در اهمیت و ارزش '''«صبر»''' همین بس که [[علی بن ابی طالب|امیرمومنان علی (علیهالسلام)]] این فضیلت را یکی از اوصاف متقین و موقعیت صبر را در برابر ایمان، همانند موقعیت سر نسبت به بدن میدانند. ایشان در این مورد میفرمایند: «صبر پیشه کنید! زیرا صبر برای ایمان همچون سر برای بدن است و هیچ خیری در بدن، بدون سر نیست و هیچ خیری در ایمانی که صبر با آن نیست نمیباشد<ref>نهجالبلاغه، ص۴۸۲، کلمات قصار، حکمت ۸۲.</ref>. | در اهمیت و ارزش '''«صبر»''' همین بس که [[علی بن ابی طالب|امیرمومنان علی (علیهالسلام)]] این فضیلت را یکی از اوصاف متقین و موقعیت صبر را در برابر ایمان، همانند موقعیت سر نسبت به بدن میدانند. ایشان در این مورد میفرمایند: «صبر پیشه کنید! زیرا صبر برای ایمان همچون سر برای بدن است و هیچ خیری در بدن، بدون سر نیست و هیچ خیری در ایمانی که صبر با آن نیست نمیباشد<ref>نهجالبلاغه، ص۴۸۲، کلمات قصار، حکمت ۸۲.</ref>. | ||
این حدیث نشان میدهد که بدون صبر، ایمان کامل که التزام عملی به [[دین]] خداست امکانپذیر نیست و صبر، نقش کلیدی برای تمام ابعاد زندگی دارد. به همین دلیل در حدیث نبوی آمده است: «لا ایمان لمن لا صبر له؛<ref>نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ص۲۸۸.</ref>کسی که صبر و استقامت ندارد، ایمان او پایدار نخواهد ماند.» در روایتی از [[ | این حدیث نشان میدهد که بدون صبر، ایمان کامل که التزام عملی به [[دین]] خداست امکانپذیر نیست و صبر، نقش کلیدی برای تمام ابعاد زندگی دارد. به همین دلیل در حدیث نبوی آمده است: «لا ایمان لمن لا صبر له؛<ref>نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ص۲۸۸.</ref>کسی که صبر و استقامت ندارد، ایمان او پایدار نخواهد ماند.» در روایتی از [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیهالسلام)]] نقل شده است که «بهشت در ناراحتیها و صبر پیچیده شده است. پس هر کس بر سختیهای دنیا صبر کند داخل [[بهشت]] میشود و [[جهنم]] در لذات و شهوات پیچیده شده است. پس هر کس نفس خود را از لذات و شهوات بهرهمند کند، وارد آتش میشود»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ص۱۴۵، ح ۷، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۹۲ه ق، چهارم، جسوم.</ref>. | ||
[[ | [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)]] فرمودند: «الصبر کنز من کنوز الجنه؛ صبر گنجی از گنجهای [[بهشت]] است.» همچنین در باب ارزشگذاری '''«صبر»''' [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر]] فرمودند: «صبر بهترین مرکب سواری است؛ | ||
خداوند هیچ بندهای را بهتر و گستردهتر از صبر روزی نداده است.» تعبیر به (بهترین مرکب) در این حدیث شریف، اشاره به این دارد که صبر، وسیله رسیدن به همۀ سعادتها و خوشبختیهاست و انسان بدون آن به هیچ مقامی در دنیا و آخرت نمیرسد. | خداوند هیچ بندهای را بهتر و گستردهتر از صبر روزی نداده است.» تعبیر به (بهترین مرکب) در این حدیث شریف، اشاره به این دارد که صبر، وسیله رسیدن به همۀ سعادتها و خوشبختیهاست و انسان بدون آن به هیچ مقامی در دنیا و آخرت نمیرسد. | ||
خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
* '''بدنی''' | * '''بدنی''' | ||
'''«صبر»''' بدنی در مقابل مشقتهایی است که بر بدن و جسم انسان وارد میشود. این صبر یا با عمل تحقق مییابد، مثل قیام به عبادات مشکل، یا با تحمل و استقامت، مثل صبر بر کتکهای شدید، امراض بزرگ و جراحات هولناک، که [[قرآن کریم]] دربارهۀ صبر ایوب نبی در برابر امراض و مصیبتهایش اینگونه از او یاد میکند: «وَاذْکُرْ عَبْدَنا أَیُّوبَ إِذْ نادی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطانُ بِنُصْبٍ وَ عَذابٍ... إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا؛ و به خاطر بیاور بنده ما حضرت ایوب را، هنگامی که پروردگارش را خواند و گفت: پروردگارا! شیطان مرا به رنج و عذاب افکنده است... ما ایوب را شکیبا یافتیم». [[حضرت ایوب(علیهالسلام)]] یکی از انبیاء بزرگ الهی است که دارای مال و فرزندان فراوان و بسیار اهل بخشش بود. او مورد امتحانهای سخت الهی قرار گرفت، اموال او از بین رفت، فرزندان او هلاک شدند، بدن او دچار امراض سخت شد، اما او در برابر کوه مصائب و مرضهای شدیدی که بر او وارد شد، صبر نمود و هیچ شکایتی نکرد، لذا به عنوان اسوه و الگوی صبر شناخته شد<ref>طباطبائی، سیّدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۲۰۹-۲۰۸، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، ۱۴۱۷ق، چاپ پنجم.</ref>. | '''«صبر»''' بدنی در مقابل مشقتهایی است که بر بدن و جسم انسان وارد میشود. این صبر یا با عمل تحقق مییابد، مثل قیام به عبادات مشکل، یا با تحمل و استقامت، مثل صبر بر کتکهای شدید، امراض بزرگ و جراحات هولناک، که [[قرآن کریم]] دربارهۀ صبر ایوب نبی در برابر امراض و مصیبتهایش اینگونه از او یاد میکند: «وَاذْکُرْ عَبْدَنا أَیُّوبَ إِذْ نادی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطانُ بِنُصْبٍ وَ عَذابٍ... إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا؛ و به خاطر بیاور بنده ما حضرت ایوب را، هنگامی که پروردگارش را خواند و گفت: پروردگارا! شیطان مرا به رنج و عذاب افکنده است... ما ایوب را شکیبا یافتیم». [[حضرت ایوب|حضرت ایوب(علیهالسلام)]] یکی از انبیاء بزرگ الهی است که دارای مال و فرزندان فراوان و بسیار اهل بخشش بود. او مورد امتحانهای سخت الهی قرار گرفت، اموال او از بین رفت، فرزندان او هلاک شدند، بدن او دچار امراض سخت شد، اما او در برابر کوه مصائب و مرضهای شدیدی که بر او وارد شد، صبر نمود و هیچ شکایتی نکرد، لذا به عنوان اسوه و الگوی صبر شناخته شد<ref>طباطبائی، سیّدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۲۰۹-۲۰۸، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، ۱۴۱۷ق، چاپ پنجم.</ref>. | ||
* '''نفسی''' | * '''نفسی''' | ||
خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
در بسیاری از گفتار و نوشتار علمای اخلاق و بزرگان اسلام، '''«صبر»''' به سه شاخه تقسیم شده است: | در بسیاری از گفتار و نوشتار علمای اخلاق و بزرگان اسلام، '''«صبر»''' به سه شاخه تقسیم شده است: | ||
بزرگان اخلاق، این تقسیم سهگانه را از روایات اسلامی نیز گرفتهاند، همانند روایتی که از [[ | بزرگان اخلاق، این تقسیم سهگانه را از روایات اسلامی نیز گرفتهاند، همانند روایتی که از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)]] نقل شده است: «'''«صبر»''' بر سه گونه است: '''صبر بر مصیبت'''، '''صبر بر طاعت''' و '''صبر بر معصیت'''، کسی که صبر بر مصیبت کند و آن را با شکیبایی و صبر جمیل تحمل نماید، خداوند سیصد درجه برایش مینویسد که فاصلۀ میان هر درجه همانند فاصلۀ آسمان و زمین است و هر کس صبر بر طاعت کند، خداوند ششصد درجه برایش مینویسد که فاصله هر یک با دیگری همانند فاصلۀ انتهای زمین تا عرش خداست و هر کس صبر بر معصیت کند، خداوند نهصد درجه برایش مینویسد که فاصلۀ هر یک با دیگری، همانند فاصلۀ منتهای زمین تا منتهای عرش خداست». | ||
در باب مراتب '''«صبر»''' از تعبیرات این حدیث، چنین استفاده میشود که ثواب و فضیلت صبر بر معصیت، به مراتب افزونتر از ثواب و فضیلت صبر بر طاعت است و ثواب و فضیلت صبر بر طاعت به مراتب بالاتر از ثواب و فضیلت صبر بر مصیبت میباشد. | در باب مراتب '''«صبر»''' از تعبیرات این حدیث، چنین استفاده میشود که ثواب و فضیلت صبر بر معصیت، به مراتب افزونتر از ثواب و فضیلت صبر بر طاعت است و ثواب و فضیلت صبر بر طاعت به مراتب بالاتر از ثواب و فضیلت صبر بر مصیبت میباشد. | ||
خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
=== صبر در معصیت === | === صبر در معصیت === | ||
'''«صبر»''' در معصیت: بالاترین مرحله از صبر، صبر بر معصیت است و آن ایستادگی در برابر شعلههای سرکش شهوات و هیجانهای برخاسته از هوی و هوس و یا مقامات دنیوی است، چراکه بیشتر انسانها در برابر فقر و گرفتاری طغیان نمیکنند، ولی وقتی خدا مقام، پول و صحت بدن بدهد، آن وقت خیلی سخت است که خودش را سالم نگه دارد و صبر پیشه کند و این نعمت موجب غفلت و معصیت او نگردد. از این قسم به صبر بر نعمت نیز تعبیر میکنند. [[قرآن کریم]] در اینباره میفرماید: «وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات؛ و اگر بعد از شدت و رنجی که به او رسیده، نعمتهایی به او بچشانیم، میگوید: مشکلات از من برطرف شد، و دیگر باز نخواهد گشت! و غرق شادی و غفلت و فخرفروشی میشود... مگر آنها که (در سایه ایمان راستین،) صبر و استقامت ورزیدند و کارهای شایسته انجام دادند.» صبر در برابر معصیتها و هوای نفس آنقدر عظیم است که حتی [[حضرت یوسف(علیهالسلام)]] نیز خود را از شر آن ایمن ندانسته و به خدا پناهنده میشود: «وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی؛ من هرگز خودم را تبرئه نمیکنم، که نفس سرکش بسیار به بدیها امر میکند، مگر آنچه را پروردگارم رحم کند!» یوسف(علیهالسلام) فرزند [[حضرت یعقوب(علیهالسلام)]] که در کودکی مورد حسد برادران خود قرار گرفت و با بیرحمی او را در چاه انداختند، سپس به بهایی اندک فروختند، و در [[مصر]] نیز به دلیل رد درخواست نامشروع همسر عزیز مصر و دیگر زنان مصری، سالها به زندان افتاد، اما در برابر همه این مصائب صبر پیشه کرد و بر خدا توکل نمود. | '''«صبر»''' در معصیت: بالاترین مرحله از صبر، صبر بر معصیت است و آن ایستادگی در برابر شعلههای سرکش شهوات و هیجانهای برخاسته از هوی و هوس و یا مقامات دنیوی است، چراکه بیشتر انسانها در برابر فقر و گرفتاری طغیان نمیکنند، ولی وقتی خدا مقام، پول و صحت بدن بدهد، آن وقت خیلی سخت است که خودش را سالم نگه دارد و صبر پیشه کند و این نعمت موجب غفلت و معصیت او نگردد. از این قسم به صبر بر نعمت نیز تعبیر میکنند. [[قرآن|قرآن کریم]] در اینباره میفرماید: «وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات؛ و اگر بعد از شدت و رنجی که به او رسیده، نعمتهایی به او بچشانیم، میگوید: مشکلات از من برطرف شد، و دیگر باز نخواهد گشت! و غرق شادی و غفلت و فخرفروشی میشود... مگر آنها که (در سایه ایمان راستین،) صبر و استقامت ورزیدند و کارهای شایسته انجام دادند.» صبر در برابر معصیتها و هوای نفس آنقدر عظیم است که حتی [[حضرت یوسف|حضرت یوسف(علیهالسلام)]] نیز خود را از شر آن ایمن ندانسته و به خدا پناهنده میشود: «وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی؛ من هرگز خودم را تبرئه نمیکنم، که نفس سرکش بسیار به بدیها امر میکند، مگر آنچه را پروردگارم رحم کند!» یوسف(علیهالسلام) فرزند [[حضرت یعقوب|حضرت یعقوب(علیهالسلام)]] که در کودکی مورد حسد برادران خود قرار گرفت و با بیرحمی او را در چاه انداختند، سپس به بهایی اندک فروختند، و در [[مصر]] نیز به دلیل رد درخواست نامشروع همسر عزیز مصر و دیگر زنان مصری، سالها به زندان افتاد، اما در برابر همه این مصائب صبر پیشه کرد و بر خدا توکل نمود. | ||
== انواع صبر == | == انواع صبر == | ||
* «صبر» توبهکنندگان | * «صبر» توبهکنندگان | ||
خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
از بندگان خاص خود نقل میکند که همواره از خداوند درخواست توفیق صبر و شکیبایی میکردهاند. | از بندگان خاص خود نقل میکند که همواره از خداوند درخواست توفیق صبر و شکیبایی میکردهاند. | ||
و دهها مورد دیگر که همگی بیانگر ارزش والای '''«صبر»''' در نظام اخلاقی اسلام است. [[ | و دهها مورد دیگر که همگی بیانگر ارزش والای '''«صبر»''' در نظام اخلاقی اسلام است. [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق(علیهالسلام)]] نیز میفرماید: «صبر برای ایمان به منزله سر برای بدن است، همچنان که اگر سر برود بدن هم از بین میرود، اگر صبر از کف رود، ایمان نیز از کف میرود.» | ||
از [[ | از [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر(علیهالسلام)]] در باب اهمیت '''«صبر»''' نقل شده است: «بهشت در پوششی از ناملایمات (و بردباری) است، پس هر که در دنیا بر ناملایمات صبر کند به بهشت رود. و دوزخ در پوشش لذتها و خواهشهای نفس است، پس هر که لذت و خواهش نفس را برآورد، به دوزخ میرود». | ||
== آثار صبر == | == آثار صبر == | ||
خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
=== موفقیت و پیشرفت در امور زندگی === | === موفقیت و پیشرفت در امور زندگی === | ||
همانگونه که میدانید در نظام زندگی بر سر راه هر کار مهمی، موانعی قرار دارد که عبور از آنها فقط با نیروی '''«صبر»''' و شکیبایی ممکن است. [[ | همانگونه که میدانید در نظام زندگی بر سر راه هر کار مهمی، موانعی قرار دارد که عبور از آنها فقط با نیروی '''«صبر»''' و شکیبایی ممکن است. [[علی بن ابی طالب|امیرمومنان (علیهالسلام)]] فرمودند: «الصبر عون علی کل امر؛ صبر و شکیبایی به پیشرفت هر کار مهمی کمک میکند». | ||
=== نشانگر واقعیت ایمان === | === نشانگر واقعیت ایمان === | ||
[[ | [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)]] در کلامی زیبا، آیندۀ امت اسلامی را دستخوش شرایطی میدانند که انسان ناچار از صبر در برابر آنهاست و در این دشواریها، صدیق واقعی کسی است که صبر پیشه سازد: زمانی بر مردم پیش آید که سلطنت و مقام جز به وسیله کشتن و ستمگری به دست نمیآید، ثروت جز با غضب و بخل کسب نشود، دوستی جز به وسیله بیرون شدن از دین و پیروی هوس به دست نیاید. پس کسی که به آن زمان برسد و بر فقر '''«صبر»''' کند، با آنکه بر ثروت از راه معصیت توانایی داشته باشد و بر دشمنی مردم '''«صبر»''' کند در حالی که بر جلب دوستی آنان از طریق گناه توانا باشد و بر ذلت '''«صبر»''' کند با آنکه بر عزت از راه معصیت قادر باشد، خدا ثواب پنجاه صدیق از تصدیقکنندگان مرا به او عطا فرماید. | ||
=== فوز و رستگاری === | === فوز و رستگاری === | ||
[[علی بن | [[علی بن ابیطالب|امیرالمومنین(علیهالسلام)]] در اینباره میفرمایند: انسان شکیبا پیروزی را از دست نخواهد داد هر چند طول بکشد. این حکم در تمام ابعاد معنوی و مادی زندگی انسانها است. در [[آیات]] الهی نیز، نصرت و پیروزی از پیامدهای '''«صبر»''' عنوان شده است. | ||
=== یاری در برزخ === | === یاری در برزخ === | ||
'''«صبر»''' یاور انسان در برزخ و تامینکننده بهشت در عالم قیامت است، [[ | '''«صبر»''' یاور انسان در برزخ و تامینکننده بهشت در عالم قیامت است، [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیهالسلام)]] میفرمایند: مومن چون داخل قبر شود نماز، طرف راست و زکات، طرف چپ اوست. احسان بر سرش سایه میافکند و '''«صبر»''' در طرفی دور از آنها میایستد. چون دو فرشته که متصدی سوال از او هستند بر او وارد میشوند '''«صبر»''' به نماز، زکات و احسان میگوید: مواظب رفیق خود باشید، اگر درمانده شدید من حاضرم. | ||
=== اجر آخرت === | === اجر آخرت === | ||
در [[قرآن کریم]] آمده است: «اولئک یجزون الغرفه بما صبروا؛ به پاداش صبر و بردباری غرفههای جنت و قصر بهشتی مییابند». همچنین [[ | در [[قرآن کریم]] آمده است: «اولئک یجزون الغرفه بما صبروا؛ به پاداش صبر و بردباری غرفههای جنت و قصر بهشتی مییابند». همچنین [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیهالسلام)]] در مورد اجر اخروی صبر میفرماید: «بهشت در میان ناگواریها و شکیباییها است، پس هر که در دنیا بر ناگواریها صبر کند به بهشت خواهد رفت. | ||
راههای تحصیل'''«صبر»''' هر چند بسیار مشکل است، اما با معجونی از علم و عمل دست یافتنی است، در مرحله علم، انگیزه [[دین]] تقویت میشود و در مرحله عمل علاوه بر تقویت انگیزه دین، انگیزه هوی نیز تضعیف میشود و بدینترتیب انسان به مقام '''«صبر»''' دست مییابد. | راههای تحصیل'''«صبر»''' هر چند بسیار مشکل است، اما با معجونی از علم و عمل دست یافتنی است، در مرحله علم، انگیزه [[دین]] تقویت میشود و در مرحله عمل علاوه بر تقویت انگیزه دین، انگیزه هوی نیز تضعیف میشود و بدینترتیب انسان به مقام '''«صبر»''' دست مییابد. | ||
خط ۱۵۸: | خط ۱۵۸: | ||
انسان و محل زندگی او به نحوی آفریده شده که با آفات، کمبودها، موانع و مصیبتهای فراوانی همراه است و همیشه آفات و مصائبی در اموال، عزیزان، دوستان و... در کمین نعمتهاست که موجب از دست دادن آنها میشود، از سویی دیگر انسان در معرض حملات شدید تمایلات نفسانی است که همه این موارد ابزار آزمایش انسان توسط خدای متعال بهشمار میآیند. «وَ نَبْلُوَکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُون؛ و شما را با بدیها و خوبیها آزمایش میکنیم و سرانجام بسوی ما بازگردانده میشوید!» در این میان تنها کسانی از میان موانع و مشکلات، سلامت به مقصد میرسند که با صبر، به قضای الهی راضی شده و تمایلات نفسانی را حبس نموده، و تسلیم امر خداوند گشتند. مصائب گوناگون آنان را از شکر، اطاعت و عبادت خداوند باز نداشته و با وجود تمام مشکلات، خود را به انجام وظایف الهی وادار سازند. | انسان و محل زندگی او به نحوی آفریده شده که با آفات، کمبودها، موانع و مصیبتهای فراوانی همراه است و همیشه آفات و مصائبی در اموال، عزیزان، دوستان و... در کمین نعمتهاست که موجب از دست دادن آنها میشود، از سویی دیگر انسان در معرض حملات شدید تمایلات نفسانی است که همه این موارد ابزار آزمایش انسان توسط خدای متعال بهشمار میآیند. «وَ نَبْلُوَکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُون؛ و شما را با بدیها و خوبیها آزمایش میکنیم و سرانجام بسوی ما بازگردانده میشوید!» در این میان تنها کسانی از میان موانع و مشکلات، سلامت به مقصد میرسند که با صبر، به قضای الهی راضی شده و تمایلات نفسانی را حبس نموده، و تسلیم امر خداوند گشتند. مصائب گوناگون آنان را از شکر، اطاعت و عبادت خداوند باز نداشته و با وجود تمام مشکلات، خود را به انجام وظایف الهی وادار سازند. | ||
== جایگاه صابران == | == جایگاه صابران == | ||
[[خداوند]] در [[قرآن کریم]] در موارد مختلف به شکلهای گوناگون به این موضوع پرداخته و انسانها را با جایگاه و ارزش '''«صبر»''' آشنا ساخته است، همچنین به صابرین همراهی و یاری خود را در مراحل سخت زندگی، وعده داده و نعمتهای ویژهای عنایت کرده است. «وَ بَشِّرِ الصَّابِرین... أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُون؛ بشارت ده به استقامتکنندگان!... اینها، همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و آنها هستند هدایتیافتگان!» واژۀ '''«صبر»''' و مشتقات آن ۱۰۳ بار در قرآن به کار رفته که نشان از اهمیت ویژه این حرکت اخلاقی از دیدگاه [[ | [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] در موارد مختلف به شکلهای گوناگون به این موضوع پرداخته و انسانها را با جایگاه و ارزش '''«صبر»''' آشنا ساخته است، همچنین به صابرین همراهی و یاری خود را در مراحل سخت زندگی، وعده داده و نعمتهای ویژهای عنایت کرده است. «وَ بَشِّرِ الصَّابِرین... أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُون؛ بشارت ده به استقامتکنندگان!... اینها، همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و آنها هستند هدایتیافتگان!» واژۀ '''«صبر»''' و مشتقات آن ۱۰۳ بار در قرآن به کار رفته که نشان از اهمیت ویژه این حرکت اخلاقی از دیدگاه [[اسلام|دین مبین اسلام]] و [[قرآن کریم]] دارد. | ||
== پاداش و منزلت صابران == | == پاداش و منزلت صابران == | ||
خداوند در موارد مختلف به پاداش صابران پرداخته هست. «وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً... ؛ و در برابر صبرشان، بهشت و لباسهای حریر بهشتی را به آنها پاداش میدهد!...» این آیه و آیات بعد که در وصف '''«صبر»''' بر گرسنگی و ایثار طعام [[علی بن | خداوند در موارد مختلف به پاداش صابران پرداخته هست. «وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً... ؛ و در برابر صبرشان، بهشت و لباسهای حریر بهشتی را به آنها پاداش میدهد!...» این آیه و آیات بعد که در وصف '''«صبر»''' بر گرسنگی و ایثار طعام [[علی بن ابیطالب|امام علی (علیهالسلام)]] و خانواده ایشان نازل شده است، به پاداش آن اشاره نموده و نعمتهای بهشتی را که به خاطر '''«صبر»''' به آن بزرگوارن داده شده، بیان میکند، و این خود بیانگر نشانهای بر پاداش عظیم و منزلت صابران در درگاه خداوند است. | ||
== نشانههای صابران == | == نشانههای صابران == | ||
در این مورد [[ | در این مورد [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)]] فرمودند: «صابر و بردبار سه نشانه دارد: اول سست و کسل نمیگردد. دوم ناراحت نمیشود و بیقراری نمیکند. سوم از پروردگارش شکایت نمیکند. زیرا اگر سست و کسل شود حق را ضایع کرده است؛ مسلما در سستی و بیحالی حق ادا نمیشود و به حدود الهی عمل نمیگردد. اگر بیتابی کند، ادای شکر نکرده است و اگر از خدا شکایت کند، نافرمانی و گناه کرده است؛ اگر علاوه بر ناراحتی شروع به شکایت و گله کند، نه تنها شاکر نبوده، بلکه بر قضای خداوند هم طاغی و عاصی شده است. | ||
== جزع و آثار سوء آن == | == جزع و آثار سوء آن == | ||
جزع و بیتابی نقطۀ مقابل '''«صبر»''' است و آن، حالت بیقراری و ناشکیبایی در برابر حوادث و مشکلات است، بهگونهای که انسان در برابر حادثه زانو زند، مأیوس شود، بیتابی کند و یا از تلاش و کوشش برای رسیدن به مقصد چشم بپوشد. افرادی که جزع میکنند، شتابزده و عجول هستند. قدرت مهار و کنترل خود را ندارند، زود دستپاچه شده و حوصله لازم را برای رسیدن به مقصد ندارند. نتیجۀ جزع و بیتابی، افزایش خطا و در نتیجه ندامت و پشیمانی است. کسی که بیصبری میکند نمیتواند نتیجه کار را تغییر دهد، فقط اجر خود را از بین برده و نیروها را هدر میدهد. [[علی بن | جزع و بیتابی نقطۀ مقابل '''«صبر»''' است و آن، حالت بیقراری و ناشکیبایی در برابر حوادث و مشکلات است، بهگونهای که انسان در برابر حادثه زانو زند، مأیوس شود، بیتابی کند و یا از تلاش و کوشش برای رسیدن به مقصد چشم بپوشد. افرادی که جزع میکنند، شتابزده و عجول هستند. قدرت مهار و کنترل خود را ندارند، زود دستپاچه شده و حوصله لازم را برای رسیدن به مقصد ندارند. نتیجۀ جزع و بیتابی، افزایش خطا و در نتیجه ندامت و پشیمانی است. کسی که بیصبری میکند نمیتواند نتیجه کار را تغییر دهد، فقط اجر خود را از بین برده و نیروها را هدر میدهد. [[علی بن ابیطالب|امیر مؤمنان علی (علیهالسلام)]] در مذمت جزع میفرمایند: «از جزع و ناشکیبایی بپرهیز. زیرا امید انسان را قطع و کوشش و تلاش را ضعیف ساخته و غم و اندوه به بار میآورد»<ref>مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، ج۲، ص۴۵۷.</ref>. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] | [[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] |