۲۰٬۷۲۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| عقیده =زیدیه پس از اعتقاد به برحق بودن امامت علی(علیهالسلام) بعد از پیامبر، و امامت حسن(علیهالسلام) و حسین(علیهالسلام)، امامت را منحصر در فرزندان آن دو میدانند و معتقدند هر کدام از ایشان که دارای شرایط باشد و مردم را به امامت خود دعوت و علیه ظلم و ستم قیام کند، امام خواهد بود. | | عقیده =زیدیه پس از اعتقاد به برحق بودن امامت علی(علیهالسلام) بعد از پیامبر، و امامت حسن(علیهالسلام) و حسین(علیهالسلام)، امامت را منحصر در فرزندان آن دو میدانند و معتقدند هر کدام از ایشان که دارای شرایط باشد و مردم را به امامت خود دعوت و علیه ظلم و ستم قیام کند، امام خواهد بود. | ||
}} | }} | ||
'''زیدیه''' از جمله مذاهب [[شیعه]] بهشمار میرود که پیروان آن همچون دیگر شیعیان پس از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلیالله علیه وآله)]] به مرجعیت اهلبیت و نیز [[امامت]] [[علی بن ابی طالب|علی بن ابیطالب (علیهالسلام)]] و فرزندان ایشان معتقدند. | '''زیدیه''' از جمله مذاهب [[شیعه]] بهشمار میرود که پیروان آن همچون دیگر شیعیان پس از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلیالله علیه وآله)]] به مرجعیت [[اهل بیت|اهلبیت]] و نیز [[امامت]] [[علی بن ابی طالب|علی بن ابیطالب (علیهالسلام)]] و فرزندان ایشان معتقدند. | ||
== پیدایش == | == پیدایش == | ||
پس از شهادت امام حسین بن علی(علیهالسلام)، شیعیان به چند گروه تقسیم شدند و در حالی که بسیاری از آنان به امامت امام زینالعابدین علی بن حسین(علیهالسلام) اعتقاد داشتند، گروه دیگری محمد، فرزند امام علی(علیهالسلام)، مشهور به [[محمد بن حنفیه|محمدابن حنفیه]]، را امام خود دانستند. این گروه به «[[کیسانیه]]» شهرت یافتند. | پس از شهادت امام حسین بن علی (علیهالسلام)، شیعیان به چند گروه تقسیم شدند و در حالی که بسیاری از آنان به امامت امام زینالعابدین علی بن حسین (علیهالسلام) اعتقاد داشتند، گروه دیگری محمد، فرزند امام علی (علیهالسلام)، مشهور به [[محمد بن حنفیه|محمدابن حنفیه]]، را امام خود دانستند. این گروه به «[[کیسانیه]]» شهرت یافتند. | ||
گروه سوم، شیعیانی بودند که گویا اعتقاد به امامت امام معینی نداشتند و بر آن بودند که امامت در آن گروه از فرزندان [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه( | گروه سوم، شیعیانی بودند که گویا اعتقاد به امامت امام معینی نداشتند و بر آن بودند که امامت در آن گروه از فرزندان [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه (سلامالله علیها)]] استمرار خواهد یافت که دارای شرایط معینی باشد، از جمله آنکه بر علیه ستمگران و ظالمان خروج نماید. | ||
این گروه، پس از آنکه [[زید بن علی|زید بن علی بن حسین(علیهالسلام)]] در دوران حکومت هشام بن عبدالملک اموی دست به قیام زد، گرد او جمع شدند و او را امام خود دانستند و زیدیه نام گرفتند | این گروه، پس از آنکه [[زید بن علی|زید بن علی بن حسین (علیهالسلام)]] در دوران حکومت هشام بن عبدالملک اموی دست به قیام زد، گرد او جمع شدند و او را امام خود دانستند و زیدیه نام گرفتند<ref>قواعد عقائد آلمحمد، نقل در عدة الـاکیاس فی شرح معانی الـاساس، ج2، ص139؛ مسائل الإمامة، ص42؛ فرق الشیعة، ص53. | ||
</ref> | </ref>. زید بن علی بن حسین بن علی بن أبیطالب(علیهالسلام) در سال 75 هجری ق، در [[مدینه]] متولد شد و پس از طی مراتب کمال و تربیت در دامان امام سجاد(علیهالسلام) و برادر بزرگتر خود [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیهالسلام)]] عاقبت در سال 122 هجری در قیامی خونین در [[کوفه]] بر دستگاه خلافت جائر اموی شورید و به شهادت رسید<ref>تاریخ الطبری، ج3، ص380؛ مروج الذهب، ج 3، ص 28؛ الکامل فی التاریخ، ج 5، ص 497.</ref>. از آن پس، علویان بسیاری با الهام از قیام او که خود ملهم از قیام امام حسین(علیهالسلام) در عاشورای 61 هجری ق، بود؛ در جای جای سرزمینهای اسلامی دست به قیام و مبارزه زدند و مکتبی با نام زیدیه شکل گرفت که گروه قابل توجهی از شیعیان در مراکز عمده جهان اسلام خود را پیرو آن میدانستند. | ||
زید بن علی بن حسین بن علی بن أبیطالب(علیهالسلام) در سال 75 هجری ق، در [[مدینه]] متولد شد و پس از طی مراتب کمال و تربیت در دامان امام سجاد(علیهالسلام) و برادر بزرگتر خود [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر(علیهالسلام)]] عاقبت در سال 122 هجری در قیامی خونین در [[کوفه]] بر دستگاه خلافت جائر اموی شورید و به شهادت رسید | |||
== زیدیه پس ازشهادت زید بن علی بن الحسین | == زیدیه پس ازشهادت زید بن علی بن الحسین == | ||
زید بن علی بن الحسین(علیهالسلام) در محرم سال 122 هجری ق، در کوفه به شهادت رسید. با فاصله اندکی، فرزندش یحیی پرچمدار مبارزه با [[بنی امیه]] شد و در خراسان دست به قیام زد. ولی حرکت او نیز در سال 125 یا 126 ق، سرکوب شد و یحیی به شهادت رسید. قیام یحیی بن زید و شهادت او، آغازی بر روند فروپاشی نظام اموی و پس از آن روی کار آمدن عباسیان در سال 132 بود | زید بن علی بن الحسین (علیهالسلام) در محرم سال 122 هجری ق، در کوفه به شهادت رسید. با فاصله اندکی، فرزندش یحیی پرچمدار مبارزه با [[بنی امیه]] شد و در خراسان دست به قیام زد. ولی حرکت او نیز در سال 125 یا 126 ق، سرکوب شد و یحیی به شهادت رسید. قیام یحیی بن زید و شهادت او، آغازی بر روند فروپاشی نظام اموی و پس از آن روی کار آمدن عباسیان در سال 132 بود<ref>شرح حال یحیی بن زید را در این منابع زیدیه ببینید: مقاتل الطالبیین، صص145-150؛ المصابیح، صص407-423؛ تتمةالمصابیح، المصابیح، صص414-423؛ الإفادة فی تاریخ الائمة السادة، صص51-54؛ الحدائق الوردیة فی مناقب أئمة الزیدیة، ج1، صص268-272؛ مآثر الأبرار فی تفصیل مجملات جواهر الأخبار، ج1، صص404-407؛ التحف شرح الزلف، صص76-77.</ref>. در ادامه و پس از سلطه ظالمانه [[عباسیان|بنی عباس]]، علویان همچنان به مبارزات و قیامهای خود ادامه دادند و زیدیه نیز بر محور آنان جمع شدند و به امامت آنان اعتقاد داشتند. | ||
در ادامه و پس از سلطه ظالمانه [[عباسیان|بنی عباس]]، علویان همچنان به مبارزات و قیامهای خود ادامه دادند و زیدیه نیز بر محور آنان جمع شدند و به امامت آنان اعتقاد داشتند. | |||
== اعتقادات == | == اعتقادات == | ||
آنان پس از اعتقاد به برحق بودن امامت علی(علیهالسلام) بعد از پیامبر، و امامت حسن(علیهالسلام) و حسین(علیهالسلام)، امامت را منحصر در فرزندان آن دو میدانند و معتقدند هر کدام از ایشان که دارای شرایط باشد و مردم را به امامت خود دعوت و علیه ظلم و ستم قیام کند، او امام خواهد بود. به همین دلیل، آنان پس از [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین(علیهالسلام)]] به امامت زید بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب(علیهالسلام) معتقدند و خود را پیرو او میدانند | آنان پس از اعتقاد به برحق بودن امامت علی (علیهالسلام) بعد از پیامبر، و امامت حسن (علیهالسلام) و حسین (علیهالسلام)، امامت را منحصر در فرزندان آن دو میدانند و معتقدند هر کدام از ایشان که دارای شرایط باشد و مردم را به امامت خود دعوت و علیه ظلم و ستم قیام کند، او امام خواهد بود. به همین دلیل، آنان پس از [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیهالسلام)]] به امامت زید بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب (علیهالسلام) معتقدند و خود را پیرو او میدانند<ref>اوائل المقالات، ص39؛ فرق الشیعة، ص55؛ مروج الذهب، ج3، ص231؛ مقالات الإسلامیین، ج1، ص65.</ref>. | ||
== مهمترین امامان زیدیه == | == مهمترین امامان زیدیه == | ||
پس از زید بن علی(علیهالسلام) و فرزندش یحیی که تا پایان قرن دوم در طول بیش از نیم قرن، دست به قیام زدند و به عنوان امامانی جامع شرایط برای زیدیه مطرح بودند، عبارتاند از: | پس از زید بن علی (علیهالسلام) و فرزندش یحیی که تا پایان قرن دوم در طول بیش از نیم قرن، دست به قیام زدند و به عنوان امامانی جامع شرایط برای زیدیه مطرح بودند، عبارتاند از: | ||
ـ محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب(علیهالسلام)، معروف به [[نفس زکیه]] که در سال 145 ق، و در زمان خلافت [[منصور عباسی]] در قیامی خونین در مدینه به شهادت رسید. | ـ محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب (علیهالسلام)، معروف به [[نفس زکیه]] که در سال 145 ق، و در زمان خلافت [[منصور عباسی]] در قیامی خونین در مدینه به شهادت رسید. | ||
ـ [[ابراهیم بن عبدالله]]، برادر نفس زکیه، که او نیز به دنبال قیام و شهادت برادرخود در [[عراق]] قیام کرد و در همان سال به شهادت رسید. | ـ [[ابراهیم بن عبدالله]]، برادر نفس زکیه، که او نیز به دنبال قیام و شهادت برادرخود در [[عراق]] قیام کرد و در همان سال به شهادت رسید. | ||
ـ حسین بن علی بن حسن بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب(علیهالسلام) معروف به [[شهید فخ]] که در سال169 ق، در زمان خلافت [[هارون الرشید|هارون الرشید عباسی]] در مکه مکرمه قیام کرد و در منطقهای به نام فخ به شهادت رسید. | ـ حسین بن علی بن حسن بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب (علیهالسلام) معروف به [[شهید فخ]] که در سال169 ق، در زمان خلافت [[هارون الرشید|هارون الرشید عباسی]] در مکه مکرمه قیام کرد و در منطقهای به نام فخ به شهادت رسید. | ||
ـ [[یحیی بن عبدالله المحض|یحیی بن عبدالله]]، برادر دیگر نفس زکیه، که پس قیام شهید فخ و مشارکت در آن، در منطقه دیلم در شمال ایران دست به قیام و شکل دادن حرکتی جدید زد، ولی به زودی توسط هارون خلیفه عباسی دستگیر شد و به زندان افتاد و در زندان درگذشت. | ـ [[یحیی بن عبدالله المحض|یحیی بن عبدالله]]، برادر دیگر نفس زکیه، که پس قیام شهید فخ و مشارکت در آن، در منطقه دیلم در شمال ایران دست به قیام و شکل دادن حرکتی جدید زد، ولی به زودی توسط هارون خلیفه عباسی دستگیر شد و به زندان افتاد و در زندان درگذشت. | ||
ـ [[ادریس بن عبدالله]]، برادر چهارم نفس زکیه نیز پس از جان در بردن از واقعه فخ، به مغرب دور گریخت و در آنجا با کمک برخی صاحب نفوذان مخالف حکومت عباسیان، تشکیل حکومت داد و پایهگذار حکومت ادریسیان، به عنوان اولین حکومت با گرایش زیدی، شد؛ حکومتی که پس از او نیز سالها ادامه یافت و از نسل او در آن دیار حکومت کردند | ـ [[ادریس بن عبدالله]]، برادر چهارم نفس زکیه نیز پس از جان در بردن از واقعه فخ، به مغرب دور گریخت و در آنجا با کمک برخی صاحب نفوذان مخالف حکومت عباسیان، تشکیل حکومت داد و پایهگذار حکومت ادریسیان، به عنوان اولین حکومت با گرایش زیدی، شد؛ حکومتی که پس از او نیز سالها ادامه یافت و از نسل او در آن دیار حکومت کردند<ref>برخی از منابع زیدیه از جمله الأحکام فی الحلال و الحرام؛ الإفادة فی تاریخ الأئمة السادة و حقائق المعرفة، از ادریس بن عبدالله در ردیف امامان زیدیه در این دوره یاد نکرده است. | ||
</ref> | </ref>. ـ محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب(علیهالسلام)، معروف به [[ابن طباطبا]]، که در سال 199 ق، در زمان [[مامون عباسی]] در قیامی که [[ابوالسرایای سرّی]] فرماندهی آن را بر عهده داشت به عنوان امام زیدیه مطرح شد. وی در اثنای قیام در همان سال بر اثر بیماری درگذشت. | ||
ـ محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب(علیهالسلام)، معروف به [[ابن طباطبا]]، که در سال 199 ق، در زمان [[مامون عباسی]] در قیامی که [[ابوالسرایای سرّی]] فرماندهی آن را بر عهده داشت به عنوان امام زیدیه مطرح شد. وی در اثنای قیام در همان سال بر اثر بیماری درگذشت. | |||
همزمان با اوجگیری مبارزات زیدیه در قرن دوم، برخی نظریهپردازان و متکلمان زیدی نیز متاثر از جو حاکم بر آن دوره، به طرح مباحث مختلف کلامی روی آوردند و نظریات آنان موجب پیدایش نخستین دستهبندیها در میان زیدیه شد. | همزمان با اوجگیری مبارزات زیدیه در قرن دوم، برخی نظریهپردازان و متکلمان زیدی نیز متاثر از جو حاکم بر آن دوره، به طرح مباحث مختلف کلامی روی آوردند و نظریات آنان موجب پیدایش نخستین دستهبندیها در میان زیدیه شد. | ||
خط ۴۷: | خط ۴۴: | ||
این اختلافات بیش از هر چیز به بحث امامت و رهبری جامعه باز میگشت. زیرا آنان در اصول کلی مورد اختلاف متکلمان آن دوره و مباحثی همچون توحید و نفی تشبیه و تجسیم و بحث عدل الهی و نفی جبر، دیدگاههای تقریبا یکسانی ارائه میکردند و اختلاف چندانی نداشتند. مهمترین فرقههای زیدیه در این مقطع عبارت بودند از: | این اختلافات بیش از هر چیز به بحث امامت و رهبری جامعه باز میگشت. زیرا آنان در اصول کلی مورد اختلاف متکلمان آن دوره و مباحثی همچون توحید و نفی تشبیه و تجسیم و بحث عدل الهی و نفی جبر، دیدگاههای تقریبا یکسانی ارائه میکردند و اختلاف چندانی نداشتند. مهمترین فرقههای زیدیه در این مقطع عبارت بودند از: | ||
[[جارودیه]]، [[صالحیه]] و [[سلیمانیه]] | [[جارودیه]]، [[صالحیه]] و [[سلیمانیه]]<ref>فرقههای اولیه زیدیه مختلف و متعدد ذکر شده است؛ نشوان بن سعید حمیری (متوفای 573 ق) در الحور العین، و محمد بن حسن دیلمی (متوفای 711 ق) در قواعد عقائد آلمحمد از جمله شخیتهای زیدیهاند که از سه فرقه بتریه و جریریه و جارودیه نام بردهاند. ر. ک: الحور العین، ص155؛ قواعد عقائد آلمحمد، مخطوط، نقل شده در عدة الأکیاس فی شرح معانی الأساس، ج2، ص140. | ||
</ref> | </ref>. | ||
شخصیتها و امامانی در میان زیدیه ظهور کردند که نقش بسیار مهمی در تدوین و احیای مجدد زیدیه به عنوان یک مذهب داشتند که در رأس همه قاسم بن ابراهیم، مشهور به [[قاسم رسّی]] (متوفای 246 ق)، و [[احمد بن عیسی بن زید]] (متوفای 247 ق)، قرار میگیرند. این شخصیتها اگرچه در مبارزات سیاسی خود موفقیتی کسب نکردند و مجبور به گوشهگیری شدند، ولی با تالیف کتابها و رسالههای متعدد و ارزشمندی به زیدیه به عنوان یک مذهب سر وسامان بخشیدند. | شخصیتها و امامانی در میان زیدیه ظهور کردند که نقش بسیار مهمی در تدوین و احیای مجدد زیدیه به عنوان یک مذهب داشتند که در رأس همه قاسم بن ابراهیم، مشهور به [[قاسم رسّی]] (متوفای 246 ق)، و [[احمد بن عیسی بن زید]] (متوفای 247 ق)، قرار میگیرند. این شخصیتها اگرچه در مبارزات سیاسی خود موفقیتی کسب نکردند و مجبور به گوشهگیری شدند، ولی با تالیف کتابها و رسالههای متعدد و ارزشمندی به زیدیه به عنوان یک مذهب سر وسامان بخشیدند. | ||
خط ۵۷: | خط ۵۴: | ||
[[ادریس بن عبدالله]] پس از همکاری با حسین فخی و شکست قیام او، به [[مغرب دور]] گریخت. او در سال 172 ق، پس از دعوت و بیعت قبایل آن منطقه، دولتی مستقل از دستگاه خلافت عباسی در آن سامان تأسیس کرد. در مورد دعوت ادریس آوردهاند که او در یک مرحله داعی برادرش محمد نفس زکیه و در مرحله بعد داعی حسین فخی و در مرحله سوم داعی برادر دیگرش یحیی صاحب دیلم بود، و در نهایت وقتی خبر سرانجام کار یحیی به او رسید، دعوت به خود کرد و برای تاسیس دولت به «[[طنجه]]» رفت و پایه گذار اولین دولت زیدیه شد. | [[ادریس بن عبدالله]] پس از همکاری با حسین فخی و شکست قیام او، به [[مغرب دور]] گریخت. او در سال 172 ق، پس از دعوت و بیعت قبایل آن منطقه، دولتی مستقل از دستگاه خلافت عباسی در آن سامان تأسیس کرد. در مورد دعوت ادریس آوردهاند که او در یک مرحله داعی برادرش محمد نفس زکیه و در مرحله بعد داعی حسین فخی و در مرحله سوم داعی برادر دیگرش یحیی صاحب دیلم بود، و در نهایت وقتی خبر سرانجام کار یحیی به او رسید، دعوت به خود کرد و برای تاسیس دولت به «[[طنجه]]» رفت و پایه گذار اولین دولت زیدیه شد. | ||
در خصوص زندگی ادریس بن عبدالله و جانشینان او اطلاعات زیادی در اختیار نیست و منابع زیدیه نیز کمتر به آن پرداختهاند، ولی مسلّم است که ادریس پس از چند سال حکومت و احتمالاً در سال 177 ق، با دسیسه هارون الرشید مسموم شد و به شهادت رسید و پس از شهادتش، عدهای از فرزندان و نوادگان او [[دولت ادریسیان]] را تا بیش از دو قرن استمرار بخشیدند، و در مقطعی از قرن پنجم با کنار زدن امویان، بر اندلس نیز تسلط یافتند | در خصوص زندگی ادریس بن عبدالله و جانشینان او اطلاعات زیادی در اختیار نیست و منابع زیدیه نیز کمتر به آن پرداختهاند، ولی مسلّم است که ادریس پس از چند سال حکومت و احتمالاً در سال 177 ق، با دسیسه هارون الرشید مسموم شد و به شهادت رسید و پس از شهادتش، عدهای از فرزندان و نوادگان او [[دولت ادریسیان]] را تا بیش از دو قرن استمرار بخشیدند، و در مقطعی از قرن پنجم با کنار زدن امویان، بر اندلس نیز تسلط یافتند<ref>بخشی از کتابِ أخبار فخ، تألیف شخصیت زیدیه [[احمد بن سهل رازی]] (متوفای قرن چهارم)، به اخبار ادریس بن عبدالله اختصاص یافته است، ببینید: أخبار فخ و خبر یحیی بن عبدالله و أخیه إدریس بن عبدالله، صص54-67؛ برای اطلاع بیشتر از شرح حال ادریس بن عبدالله و دولت ادریسیان، علاوه بر منابع زیدیه ذکر شده در بخش معرفی امامان زیدیه در قرن سوم و دیگر منابع تاریخی همچون تاریخ الطبری، ج6، ص416؛ الکامل، ج4، ص13؛ مروج الذهب، ج3، ص326، ر. ک: کتاب الأدراسة حقائق جدیدة. | ||
</ref> | </ref>. | ||
== دولت طبرستان و دیلمان == | == دولت طبرستان و دیلمان == | ||
اولین حضور پیشوایان زیدیه در ایران به قرن دوم ق، و به قیام یحیی بن زید بن علی(علیهالسلام) در خراسان و پس از آن به نهضت یحیی بن عبدالله، برادر نفس زکیه، در منطقه [[دیلمان]] باز میگردد که هیچ یک موفقیت پایداری پدید نیاورد. | اولین حضور پیشوایان زیدیه در ایران به قرن دوم ق، و به قیام یحیی بن زید بن علی (علیهالسلام) در خراسان و پس از آن به نهضت یحیی بن عبدالله، برادر نفس زکیه، در منطقه [[دیلمان]] باز میگردد که هیچ یک موفقیت پایداری پدید نیاورد. | ||
درسال 250 ق، حسن بن زید بن محمد بن اسماعیل بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابیطالب(علیهالسلام)، معروف به داعی کبیر، با کمک مردم دیلم و [[طبرستان]] قیام کرد و اولین حکومت علویان زیدی را در شمال ایران تشکیل داد. این حکومت در طول چندین قرن با فراز و نشیبها و فاصلههای زمانی بسیار، تا قرن دهم هجری استمرار یافت. | درسال 250 ق، حسن بن زید بن محمد بن اسماعیل بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابیطالب (علیهالسلام)، معروف به داعی کبیر، با کمک مردم دیلم و [[طبرستان]] قیام کرد و اولین حکومت علویان زیدی را در شمال ایران تشکیل داد. این حکومت در طول چندین قرن با فراز و نشیبها و فاصلههای زمانی بسیار، تا قرن دهم هجری استمرار یافت. | ||
پس از وفات داعی کبیر در سال 270 ق، برادرش محمد بن زید که او نیز داعی خوانده میشد، جانشین او شد. محمد بن زید در سال 287 ق، در جنگ با [[سامانیان]] در [[گرگان]] کشته شد. <ref>شرح حال حسن بن زید و برادرش محمد بن زید را ببینید در: التاجی فی أخبار الدولة الدیلمیة، بخش منتشر شده در أخبار أئمة الزیدیة فی طبرستان و دیلمان و جیلان، صص19-23؛ تاریخ طبرستان، صص228-259؛ تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، صص201-214؛ التحف شرح الزلف، صص161-166. | پس از وفات داعی کبیر در سال 270 ق، برادرش محمد بن زید که او نیز داعی خوانده میشد، جانشین او شد. محمد بن زید در سال 287 ق، در جنگ با [[سامانیان]] در [[گرگان]] کشته شد. <ref>شرح حال حسن بن زید و برادرش محمد بن زید را ببینید در: التاجی فی أخبار الدولة الدیلمیة، بخش منتشر شده در أخبار أئمة الزیدیة فی طبرستان و دیلمان و جیلان، صص19-23؛ تاریخ طبرستان، صص228-259؛ تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، صص201-214؛ التحف شرح الزلف، صص161-166. | ||
خط ۶۹: | خط ۶۶: | ||
منابع زیدیه در امام دانستن این دو برادر هماهنگ نیستند و اغلب آنان را واجد شرایط این مقام نمیدانند و از آنان به عنوان امام یاد نمیکنند. <ref>برخی از منابع زیدیه به انتقاد صریح و تند از حسن و محمد بن زید نیز پرداختهاند و از آن جمله احمد بن موسی طبری (متوفای 340 ق) از هادی یحیی بن حسین (متوفای 298 ق) روایت میکند، که گفته است: «جایگاه حسن و محمد بن زید در نزد خدا همانند جایگاه سبکتکین و برادر اوست که نوکر حلقه به گوش بنیعباس بودند، بلکه این دو به دلیل خویشاوندی با پیامبر، جرمشان سنگینتر است.» المنیر، ص172. | منابع زیدیه در امام دانستن این دو برادر هماهنگ نیستند و اغلب آنان را واجد شرایط این مقام نمیدانند و از آنان به عنوان امام یاد نمیکنند. <ref>برخی از منابع زیدیه به انتقاد صریح و تند از حسن و محمد بن زید نیز پرداختهاند و از آن جمله احمد بن موسی طبری (متوفای 340 ق) از هادی یحیی بن حسین (متوفای 298 ق) روایت میکند، که گفته است: «جایگاه حسن و محمد بن زید در نزد خدا همانند جایگاه سبکتکین و برادر اوست که نوکر حلقه به گوش بنیعباس بودند، بلکه این دو به دلیل خویشاوندی با پیامبر، جرمشان سنگینتر است.» المنیر، ص172. | ||
</ref> | </ref> | ||
ولی زمانی که [[حسن اطروش]]، فرزند علی بن حسن بن علی بن عُمر بن زینالعابدین(علیهالسلام)، معروف به ناصر کبیر، در سالهای پایانی قرن سوم و اوایل قرن چهارم ق، در همین منطقه حکومت را به دست گرفت، همه زیدیه بر مقام امامت او اتفاق نظر داشتند و او را به عنوان یکی از بزرگترین امامان خود شناختند. ناصر اطروش پایههای حکومت شیعی را در شمال ایران تحکیم کرد و دشمنان شیعه را سرکوب نمود و در سال 304 ق، در آمل وفات یافت و در همان شهر که مرکز فرمانروایی او نیز بود، به خاک سپرده شد و تاکنون قبر او به عنوان مزار مورد توجه است | ولی زمانی که [[حسن اطروش]]، فرزند علی بن حسن بن علی بن عُمر بن زینالعابدین(علیهالسلام)، معروف به ناصر کبیر، در سالهای پایانی قرن سوم و اوایل قرن چهارم ق، در همین منطقه حکومت را به دست گرفت، همه زیدیه بر مقام امامت او اتفاق نظر داشتند و او را به عنوان یکی از بزرگترین امامان خود شناختند. ناصر اطروش پایههای حکومت شیعی را در شمال ایران تحکیم کرد و دشمنان شیعه را سرکوب نمود و در سال 304 ق، در آمل وفات یافت و در همان شهر که مرکز فرمانروایی او نیز بود، به خاک سپرده شد و تاکنون قبر او به عنوان مزار مورد توجه است<ref>شرح حال و اخبار ناصر کبیر را ببینید در: التاجی فی أخبار الدولة الدیلمیة، بخش منتشر شده در أخبار أئمة الزیدیة فی طبرستان و دیلمان و جیلان، صص23-33؛ تتمة المصابیح، المصابیح، صص602-607؛ الإفادة فی تاریخ الأئمة السادة، صص117-126؛ الحدائق الوردیة فی مناقب أئمة الزیدیة، ج2، صص55-79؛ مآثر الأبرار فی تفصیل مجملات جواهر الأخبار، ج2، صص620- 632؛ التحف شرح الزلف، صص184-187؛ تاریخ طبرستان، صص268-275.</ref>. | ||
پس از ناصر اطروش، فرزندان او با دیگر علویان و احیانا با خود بر سر حکومت درگیر شدند، ولی در میان جانشینان ناصر، حسن بن قاسم که از سرداران ناصر کبیر و از نوادگان امام حسن و معروف به داعی صغیر بود، موفقتر از دیگران حکومت زیدیه را رهبری کرد | پس از ناصر اطروش، فرزندان او با دیگر علویان و احیانا با خود بر سر حکومت درگیر شدند، ولی در میان جانشینان ناصر، حسن بن قاسم که از سرداران ناصر کبیر و از نوادگان امام حسن و معروف به داعی صغیر بود، موفقتر از دیگران حکومت زیدیه را رهبری کرد<ref>منابع زیدیه در امام دانستن حسن بن قاسم نیز اتفاق نظر ندارند و بسیاری از او در ردیف امامان زیدیه نام نمیبرند. شرح حال او ببینید در: الإفادة فی تاریخ الأئمة السادة، ص132؛ مآثر الأبرار فی تفصیل مجملات جواهر الأخبار، ج2، صص633- 634؛ التحف شرح الزلف، 188؛ تاریخ طبرستان، صص274-292؛ تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، صص221-223</ref>. | ||
پس از کشته شدن داعی صغیر در سال 316 ق، در آمل، حکومت زیدیه در شمال ایران به صورت منطقهای و پراکنده و احیاناً با درگیریهای داخلی و فترتهایی طولانی تا زمان بسط و گسترش حکومت صفویه بر همه مناطق ایران در قرن دهم، ادامه یافت. در این دوره، علاوه بر شخصیتهایی که از آنها نام بردیم، مهمترین امامان زیدیه که در این منطقه ظهور کردند عبارتاند از: | پس از کشته شدن داعی صغیر در سال 316 ق، در آمل، حکومت زیدیه در شمال ایران به صورت منطقهای و پراکنده و احیاناً با درگیریهای داخلی و فترتهایی طولانی تا زمان بسط و گسترش حکومت صفویه بر همه مناطق ایران در قرن دهم، ادامه یافت. در این دوره، علاوه بر شخصیتهایی که از آنها نام بردیم، مهمترین امامان زیدیه که در این منطقه ظهور کردند عبارتاند از: |