معتزله: تفاوت میان نسخه‌ها

[[مکتب اعتزال]] در اوایل قرن دوم هجری قمری توسط [[واصل بن عطا]](۱۳۱-۸۰)تاسیس شد.علت اعتزال را می توان به دلیل شیوع تفکرات افراطی [[اهل حدیث]] در [[اهل سنت]] و آسیب های آن دانست که موجب شد تا متفکران اهل سنت را به سمت مباحث عقلی و تاسیس این مکتب سوق دهد.

شکل گیری اولیه [[معتزله]] که خرد گرایی اساس بنای فکری آنان است، مربوط به دوره [[بنی امیه]] و در زمان حاکمیت [[عبد الملک مروان]]است که به سال های 65 تا 84 بر می گردد.از ویژگی های این مکتب، دفاع از قدرت، اراده و اختیار انسان بدون دخالت فاعل دیگر است.

[[معتزلیان]] از همان ابتدا به [[عدلیه]] یا [[اصحاب العدل]] مشهور شدند آن ها بندگان را نسبت به اعمال شان، فاعل مختار می دانستند و به همین دلیل به [[قَدَریه]] نیز مشهور شدند.یکی از اصول مورد بحث مسلمانان [[صدر اسلام]] اصلی به نام«[[منزلة بین المنزلتین]]» بود که معتزله آن را مطرح کردند. طرح این اصل به دنبال دو عقیده متضاد بود که قبلًا در [[جهان اسلام]] راجع به کفر و ایمان [[فسّاق]] پدید آمد. برای اولین بار [[خوارج]] این عقیده را اظهار کردند کسی که مرتکب [[گناه کبیره]] شود کافر شده است.گروه دیگری به وجود آمدند یا آن ها را سیاست ها به وجود آوردند که به نام [[مرجئه]] خوانده می شدند. مرجئه از لحاظ ارزش تأثیر گناه، در نقطه مقابل خوارج قرار داشتند. آن ها می گفتند اساس کار این است که انسان از نظر عقیده و ایمان که مربوط به قلب است مسلمان باشد؛ اگر ایمان که امر قلبی است درست باشد، مانعی ندارد که عمل انسان فاسد باشد؛ [[ایمان]]، کفّاره عمل بد است. مرجئه می گفتند فسق و گناه هر چند کبیره باشد، اما هیچ ضرری به ایمان نمی زند.  پس مرتکب کبیره مؤمن است نه کافر.اما معتزله عقیده میانه ای ابراز داشتند و گفتند مرتکب کبیره نه مؤمن است و نه کافر، بلکه برزخ میان آن دو است. معتزله نام این مرحله میانه را [[منزلة بین المنزلتین]] گذاشتند.<ref>با استفاده از مجموعه آثار [[مرتضی مطهری]]، ج 3 ص 76 و 77  انتشارات صدرا سال 1389 خورشیدی</ref>

معروف است اول شخصی که عقیده «منزلة بین المنزلتین» را ابراز کرد، واصل بن عطاء شاگرد [[حسن بصری]] بود. روزی واصل در محضر استادش نشسته بود که همین مسأله مورد اختلاف خوارج و مرجئه را پرسیدند. پیش از این که حسن بصری جوابی بدهد، واصل گفت به عقیده من [[اهل کبائر]] فاسق اند نه کافر. سپس از جمعیت جدا شد( بنا بر نقلی حسن بصری او را اخراج کرد) و در گوشه ای  به تبلیغ عقیده خود پرداخت. در این حال شاگرد و برادر زنش [[عمرو بن عبید]] نیز به او ملحق شد. اینجا بود که حسن گفت:اعتزل عنّا یعنی واصل از ما کناره گیری کرد و نیز مردم گفتند: اعتزلا قول الامّة یعنی واصل و عمرو بن عبید از قول همه امّت جدا شدند و قول سومی اختراع کردند. <ref>با استفاده از مجموعه آثار مرتضی مطهری، ج 3 ص 76 و 77 انتشارات صدرا سال 1389 خورشیدی</ref>و در نقلی دیگر نوشته اند که چون واصل بن عطا و شاگردان و پیروانش  پس از ابراز نظریه منزله بین المنزلتین از مجلس درس حسن بصرى فاصله گرفتند، به اين نام( معتزله) مشهور شدند. <ref>[[جعفر سبحانی]]، [[ملل و نحل]]، ج ۳، ص ۱۵۵- ۱۶۳.</ref> و باز آورده اند که طرح مباحث عقل گرایانه موجب شد تا واصل بن عطاء از حلقه درس  حسن بصری جدا شود( اعتزال جوید) و خود در کناری حلقه درسی دیگری تشکیل دهد به همین دلیل این مکتب را مکتب اعتزال(مکتبی که از جمعی جدا شده و عزلت جسته اند)نامیدند.<ref>ر ک، امالی، [[سید مرتضی]]، ج ۱، ص ۱۱۵.</ref>