حماسه مردم آمل 1360

حماسۀ مردم آمل 1360
نام رویداد	حماسۀ مردم آمل 1360
تاریخ رویداد	1360 ش
روز رویداد	6 بهمن‌ماه

حماسۀ مردم آمل 1360

تاریخچه حضور نیروهای کمونیست در ایران

پس از شهریور سال ۱۳۲۰ ش، سه گرایش عمده: ملی، چپ و مارکسیستی و اسلامی در عرصه‌ سیاسی اجتماعی ایران ظاهر شد. سابقه‌ گرایش چپ و سوسیالیستی در ایران به روزگار مشروطه باز می‌گردد که توأم با تندروی و افراط بود. تشکیل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی به عنوان حزب مادر احزاب چپ در سراسر دنیا، به ویژه در دوران جنگ سرد، بر اهمیت و حساسیت موضوع افزود. حزب توده‌ ایران قدیمی‌ترین تشکل وابسته به اتحاد جماهیر شوروی بود که همواره نقش خائنانه‌ای را ایفا کرده است. ورود چین کمونیست به عرصه جهانی نیز توجه گروه‌هایی را به خود جلب و انشعاباتی را در گروه‌های مارکسیستی ایجاد کرد. تباین ذاتی مرام کمونیستی با هویت‌ اسلامی مردم ایران موجب شد تا دایره‌ نفوذ آن از عده‌ای تحصیل‌کرده تجاوز نکند. یکی از گروه‌های کمونیستی، «اتحادیه‌ کمونیست‌های ایران» بود که سابقه‌ تشکیل آن در آمریکا به قبل از انقلاب باز می‌گردد . اعضای اتحادیه‌ کمونیست‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشتند و بی‌آنکه پایگاه مردمی داشته باشند، خود را قیم و پیشرو مردم شمردند و بر آن شدند تا در مقابل انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی قد علم کنند و با قیام فوری، آن را براندازند. بدین منظور آمل انتخاب شد تا به تصرف آن و به زعم آنها با پیوستن مردم، حرکت آزادی‌بخش آغاز شود.

زمان و مکان

در بهمن ماه 1360 نیروهای کمونیست و چپ‌گرا طی برنامه‌ریزی‌های از قبل انجام شده با تصور همراهی مردم آمل با آن‌ها به این شهر حمله و آن راتصرف کردند. مردم آمل در روز ششم بهمن با حضور در خیابان‌ها و سنگربندی مقابل منازل در برابر نیروهای کمونیست ایستادگی و آن‌ها را از شهر بیرون کردند.

حضور مردم در صحنه

با آغاز صبح ششم بهمن، حماسه‌ مردم آمل شكل گرفت و صدها نیروی داوطلب مردمی با روی آوردن به مقر سپاه و گرفتن اسلحه، به مقابله سربداران جنگل رفتند. سنگربندی‌ها آغاز شد. از زن و مرد و پیر و جوان همگی با آوردن شن و گونی اقدام به سنگرسازی و نبرد سنگر به سنگر كردند تا آنجا كه آمل لقب «هزار سنگر» گرفت. رفته رفته به تعداد نیروهای ضد شورش كه از روستاهای اطراف می‌آمدند و از مردمان وفادار به امام و انقلاب اسلامی بودند، افزوده می‌شد. البته در شب حادثه هم، از مردم آمل هر كس كه خود را به‌خاطر صدای تیراندازی به سپاه و بسیج رسانده بود، دستگیر، اسیر و یا شهید شده بود.

ساماندهی نیروهای مردمی

سازماندهی و ساماندهی نیروهای مردمی از ساعت 7 صبح آغاز شد و تا 8 صبح به‌پایان رسید. هرچند نهادهایی چون سپاه و بسیج به خاطر نو‌پایی این نهادها تجربه‌ لازم را نداشتند، ولی شور و اشتیاق بسیار بالا برای مقابله با ضدانقلاب، جایگزین هر نارسایی شد. حمله مردم حزب‌اللهی به ضدانقلاب در دو محور اساسی، یعنی در همان مناطقی كه دشمن تمركز داشت، صورت گرفت. در ادامه‌ حضور مردم، واحدهای كوچك‌تری از كوچه و خیابان‌ها به راه افتادند و خود را به مناطق درگیری رساندند.

برخی از نهادهای انتظامی چون كمیته‌ انقلاب اسلامی، شهربانی و ژاندارمری در بخش‌هایی از شهر مانع ورود مردم به صحنه‌ درگیری می‌شدند تا بدان‌ها آسیبی وارد نشود، اما مردم در چند بخش اساسی ایفای نقش كردند: كمك در ایجاد سنگر و مواضع دفاعی؛ تلاش برای دستگیری دشمن؛ درگیری مسلحانه و جنگ تن به تن با دشمن؛ كشف محل استقرار دشمن؛ تخلیه‌ شهدا و كمك به مجروحین.

یكی از ابتكارات جالب نیروهای بسیجی در نبرد با دشمن این بود كه پشت یك وانت نیسان سنگر درست كرده بودند و وانت با دنده عقب به سمت دشمن حركت می‌كرد؛ نیروهای بسیجی پشت سنگرهای ساخته شده در وانت به سمت دشمن تیراندازی می‌كردند و راننده هم از تیراندازی دشمن در امان بود.

نقش مردم در این درگیری غیرقابل تصور بود، به‌طوری كه در ساعات اولیه‌ این نبرد دلاورانه، مردم تمام سطح شهر را پوشانده بودند و از خارج شهر با سرعت تمام وانت وانت شن و ماسه به داخل شهر می‌آوردند: «در حین درگیری شدید در حدود ساعت یازده بود كه وانت‌هایی كه كیسه‌ی شن حمل می‌كردند، از جاده رد شدند. ما ابتدا ایست دادیم كه آنها توجه نكردند. یك بار به یك وانت به منظور ترساندن آنها شلیك كردیم كه فرار كردند. یكی دو بار هم وانت‌ها را گرفتیم و گونی آنها را خالی كردیم»

ولی تعداد وانت‌ها آنقدر زیاد بود كه محافظان جاده، كاری نمی‌توانستند بكنند. جنگ و گریز مردم و نیروهای انتظامی منجر به كشته شدن و دستگیری عده‌ای از مهاجمین شد و در همان روز سه‌شنبه، 6/11/60، دشمن تمام مواضع خود را از دست داد. در ساعت 4 بعد از ظهر دشمن شروع به عقب‌نشینی كرد و در دو باغ حاشیه شهر موضع گرفت:

«بعد از عقب‌نشینی، وارد یك باغ بزرگ شدیم. در همان موقع صدای الله‌اكبر و صدای جمعیت زیادی از درون باغ ‌آمد. بچه‌ها فهمیدند كه باغ در محاصره است و از هر طرف كه بخواهیم برویم به آن‌ها بر می‌خوریم. در آنجا بچه‌ها تیراندازی هوایی كردند، چون امكان داشت همدیگر را بزنیم».

افرادی كه در برخی از محلات مانند رضوانیه مستقر بودند تا شاید مردم در روشنی روز به آن‌ها بپیوندند، نومیدانه به جنگل برگشتند: «من تا ظهر در همان محله ماندم و با شدت گرفتن درگیری در پیرامون محله و تنگ‌شدن حلقه‌ محاصره، جزو اولین گروهی بودم كه به طرف جنگل برگشتیم».

در واقع پس از یورش بی‌امان مردم و كشته شدن 34 نفر از گروه سربداران، به‌ویژه كشته شدن كاك اسماعیل، مسئول كمیته‌ نظامی، گروه به طرف جنگل عقب‌نشینی كرد.

در این حماسه‌ جاودان، از مردم قهرمان آمل 40 شهید و 120 نفر زخمی شدند.

پیوند به بیرون

• کتاب‌هایی که از حماسه 6 بهمن آمل سخن می‌گویند/ از مهمات غیرقانونی در جنگل تا عبور از رودخانه با طناب.