شیخ حر عاملی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۳۴: خط ۱۳۴:


18. علامه مولا محمد كاشانی مقیم [[قم]]
18. علامه مولا محمد كاشانی مقیم [[قم]]
=شاگردان حرعاملی=
شيخ حر تنها مرد تتبع، تحقيق و نگارش نبود بلكه در تدريس و تربيت شاگردان از مردان موفق زمان خود به شمار مي‌رفت. محل تدريس او در [[مشهد مقدس]]، صحن [[حضرت ثامن الائمه]] بود. گرچه به درستي از عدد شاگردان شيخ اطلاعي در دست نيست، از مكان و گفتار هم عصران شيخ اينچنين به نظر مي‌آيد كه درس شيخ يكي از باشكوه‌ترين كلاسهاي درس در عصر وي بوده است . از شمار بسيار شاگردان و آنان كه از شيخ حر روايت نقل كرده‌‌اند مي‌توان به افراد ذيل اشاره كرد:
1. شیخ مصطفی بن عبد الواحد بن سیار حوبز.
2. شیخ محمد رضا فرزند شیخ مصطفی.
3. شیخ حسن فرزند دیگر شیخ مصطفی.
4. سید محمد بن محمد باقر حسینی اعرجی مختاری نائینی.
5. سید محمد بن محمد بدیع رضوی مشهدی.
6. مولی محمدفاضل بن محمد مهدی مشهدی.
7. سید محمد بن علی بن محیی الدین موسوی عاملی.
8. مولی محمدصالح بن محمد باقر قزوینی مشهور به روغنی.
9. مولی محمدتقی بن عبد الوهاب استرآبادی مشهدی.
10. مولی محمدتقی دهخوارقانی قزوینی.
11. سید محمد بن احمد حسینی گیلانی. <ref> اثبات الهداة، ج۱، ص، ۱۰ - ۱۲</ref>


=پانویس=
=پانویس=

نسخهٔ ‏۶ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۲۳


شیخ حر عاملی
نام شیخ حر عاملی
نام کامل محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین
لقب شیخ حُرّ عاملی
زادگاه لبنان • جبل عامل
محل زندگی سوریه • عراق • ایران
نام پدر شیخ حسن بن علی عاملی
استادان صاحب معالم و فرزند شهید ثانی • شیخ حسین ظهیری • آقا حسین خوانساری • سید هاشم توبلی بحرانی • مولی محمد کاشی • و...
شاگردان سید محمد موسوی عاملی • سید محمد حسینی أعرجی • سید نورالدین جزایری • و...
آثار وسائل الشیعه • الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة • الصحیفة الثانیة من أدعیة علی بن الحسین علیه‌السلام • اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، امل الآمل و...
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی قاضی القضات • شیخ الاسلام
درگذشت ۲۱ رمضان ۱۱۰۴ ق
آرامگاه ایران • مشهد • حرم امام رضا(ع)

محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین محدث بزرگ و فقیه دانشمند، صاحب تألیفات ارزش‌مند و گران‌بها، شیخ الاسلام و زعیم شیعه، در شب جمعه 8 رجب سال 1033 ق در روستاى مشغره در منطقه جبل عامل لبنان، در خانواده‌اى مذهبى، اهل علم و علاقه‌مند به خاندان رسول خدا(ص) به دنیا آمد.

شیخ در مکتب اساتید بزرگی همچون فیض کاشانی پرورش یافته است. وی صاحب کتاب وسائل الشیعه، یکی از ارزشمندترین کتب مرجع حدیثی شیعه می‌باشد که همچنان مرجع استنباط علما و مجتهدان است. شیخ حر در فقه مسلک اخباریان را داشت ولی اخباری معتدل بود.

زندگی نامه شیخ حر عاملی

محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین، معروف به شیخ حر عاملی در شب جمعه 8 رجب سال 1033 هجری در خانواده‌ای اهل علم و علاقه‌مند به خاندان رسول خدا(ص) در روستای مشغر، یكی از بخش‌های منطقه جبل عامل (جبح) [۱] دیده به جهان گشود. [۲] منطقه جبل عامل به دست ابوذر غفارى شیعه شد و توسط آن سردار بزرگ اسلام با اهل بیت رسول خدا (ص) اجمعین آشنا گشت. وی از ابتدا مورد تعلیم و تربیت پدر و عموی خویش قرار گرفت و پس از آن در نزد اساتید بزرگی به علم‌آموزی پرداخت.

جبل عامل زادگاه شخصیت‌های برجسته‌ای از عالمان شیعه همچون محقق ثانی، شهید اول، شهید ثانی [۳] و شیخ بهایی است که تشیع آن ریشه در تبعید ابوذر دارد. شیخ حر عاملی در کتاب «امل الامل» دراین‌باره می‌نویسد: [۴] «هنگامی که در زمان عثمان ابوذر به شام تبعید شد و مدتی در آنجا ماند گروه زیادی در آن سامان شیعه شدند. سپس معاویه او را به روستاها تبعید کرد و او به جبل عامل آمد و از آن روز مردم به تشیع رو آوردند.» گذشته از این، قاضی نورالله شوشتری می‌افزود: «...هیچ قریه‌ای از آن نیست که جمعی از فقها و فضلای امامیه در آنجا نباشند.» [۵]

نسب شیخ حر عاملی مشغری با 36 واسطه به حر بن یزید ریاحی شهید و آزادمرد حادثه کربلا می‌رسد.

آیت‌الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی (ره) در سجع البلابل درباره خانواده مادر شیخ می‌نویسد: «مادر بزرگوار حر عاملی دختر علامه شیخ عبدالسلام فرزند حراست که دختری فاضل و ادیب بود.»

شیخ حر درباره پدربزرگ مادری خود می‌نویسد: «او دانشمندی عظیم الشان و بلندپایه و زاهدی عابد و پارسا و فقیهی حدیث دان و مورد اعتماد بود که زهد و عبادت هیچ کس به او نمی‌رسد. او در فقه و ادبیات عرب استادی زبردست بود.» [۶]

گذشته از زهد و پارسایی پدربزرگ مادری‌اش شیخ حر از پدربزرگ پدری خود نیز شهادت را چون سر سلسله این خاندان حر بن یزید بن ریاحی به ارث برده بود. شهید شیخ علی فرزند محمد حر عاملی مشغری پدربزرگ شیخ حر عاملی است.

شیخ حسن (پدر شیخ حر عاملی) شیخ حر درباره ویژگیهای پدر عالم خود می‌نویسد: «او دانشمندی فاضل و زبردست و ماهر و شایسته و ادیب و فقیه و مورد اعتماد بود. وی حافظ قرآن و آشنا به رشته‌های علوم عربی و فقه و ادب بود. مردم در مسائل فقهی به ویژه مسائل ارث به او مراجعه می‌کردند.» [۷]

برادر کوچک‌تر حر، احمد بن حسن، از عالمان امامی بود و به تاریخ‌نگاری علاقه خاص داشت. وی کتابی در تفسیر قرآن، دو اثر تاریخی، حاشیه‌ای بر المختصر النافع و چند اثر دیگر تألیف کرده است. کتاب الدُّرالمَسْلوک فی أخبار الأنبیاء و الأوصیاء و الخلفاء و الملوک او تاریخ عمومی است که درآن به ذکر حوادث تا سال 1086 ق، پرداخته و در پایان، اطلاعاتی درباره خود، مانند سفر به عتبات در 1070 ق، سفر حج در 1071 ق و مجاورت در مشهد در 1086 ق، ذکر کرده است. وی در این بخش از کتاب خود اشاره کرده که در 1084ق، که وی در مشهد سکونت گزیده بود، زلزله‌ای رخ داد که به ویرانی گنبد حرم و دو مناره مسجدجامع انجامید و به فرمان شاه‌سلیمان صفوی، بار دیگر بناهای ویران شده، بازسازی شد. وی بعد از درگذشت برادرش، شیخ حرّ، شیخ‌الاسلام مشهد شد. در 1115 ق، شاه‌سلطان حسین او را به اصفهان فراخواند.

دیگر برادر حرّعاملی، شیخ زین‌العابدین، نیز از عالمان امامی بوده و شعر نیز می‌سروده است. شرحی با عنوان المناسک المَرویة فی شرح الإثنَیْ عشریة الحَجّیة بر رساله حج شیخ‌بهایی و اثری در تاریخ به زبان فارسی نوشته است. وی در هنگام بازگشت از سفر حج، در 1078 ق، در صنعا درگذشت. دیگر برادر حرّ، شیخ‌علی، نیز عالمی فاضل بود که نزد پدرش و شیخ‌حرّ تحصیل کرد. وی در 1078ق، درگذشت.

شیخ‌حرّ چهار پسر به نامهای محمدرضا، حسن، احمد، محمود و دختری داشت که به امّ سید صالح مشهور بود و همسر شاگرد حرّعاملی، سیدمحمد بن ابراهیم شرف‌الدین، (نیای مادری سید حسن صدر ) بود. از محمدرضا، همچون پدرش، به عنوان فقیه و محدثی اخباری یاد شده است. از جمله آثار او تدوین مجموعه‌ای از اشعار شیخ‌بهایی بوده است.

شیخ حر تحصیلاتش را در زادگاهش مشغری و نزد پدر، عمو و جمعی دیگر از عالمان آن دیار آغاز کرد. در جبع نیز نزد عمو و زین الدین محمد(نوه صاحب معالم) و تعدادی از مشایخ آن دیار تحصیلات خود را ادامه داد. وی تا 40 سالگی در منطقه جبل عامل زندگی میکرد و در این مدت دوبار به سفر حج مشرف گردید.

شیخ حر در سال 1073 ق، برای زیارت ائمه معصوم (ع) به عراق رفت و از آنجا برای زیارت امام رضا (ع) عازم مشهد مقدس گشت و در آنجا ساکن شد. در سالهای 1087 و 1088 ق، نیز دوبار به زیارت حج و ائمه معصومین در عراق مشرف شد و بعد از آن به اصفهان رفت و به دیدار عالمان بزرگ اصفهان مانند علامه مجلسی نایل آمد. وی در آن سفر به علامه مجلسی اجازه روایت داد و علامه نیز به شیخ حر اجازه روایت داد. در همین سفر، منصب قاضی‌القضاتی و شیخ‌الاسلامی خراسان، از سوی شاه سلیمان صفوی به او رسید، گرچه از پذیرش آن خودداری می‌کرد. شیخ حر عاملی بعد از آن به مشهد مقدس بازگشت.

اساتید شیخ حُر عاملى

شیخ حُر عاملى در وطن خود جبل عامل در طول زندگی خود نزد اساتید بزرگى به فراگیرى علوم آل محمد (ص) پرداخت و از آنان بهره‏هاى فراوانى برد كه اثر مهمى در رشد و نمو او داشت و او را آماده ساخت تا عالمى بزرگ و مجتهدى نام آور گردد.که برخی از آنها عبارت‌اند از:

1. پدرش حسن بن علی (متوفای ۱۰۶۲ هجری)

2. عمویش شیخ محمد بن علی حُر (متوفای ۱۰۸۱ هجری)

3. جد مادری، شیخ عبد السلام بن محمد حُر.

4. دایی پدرش شیخ علی بن محمود عاملی.

5. شیخ زین الدین، صاحب معالم و فرزند شهید ثانی.

6. شیخ حسین ظهیری.

7. سید حسن حسینی عاملی.

8. شیخ عبد الله حرفوشی.

9. سید میرزا جزایری نجفی.

10. شیخ علی نوه شهید ثانی.

11. علامه شیخ حسین فرزند حسن بن ظهیرالدین عاملی ظهیری.

12. علامه مجلسی كه مشهورترین و بزرگترین استادان شیخ حُرّ عاملی بوده و غواص دریاهای اخبار و احادیث شمرده می‌شود. شیخ حُرّ در موارد زیادی در كتاب امل الآمل تصریح كرده كه از مرحوم مجلسی حدیث نقل كرده است.

13. فیض كاشانی كه زینت فقهای حدیث شناس و الگوی سالكان است. تصریح به نام وی را به خط برخی از شاگردان او دیده‌ام.

14. علامه مولی محمدطاهر فرزند محمدحسن شیرازی نجفی، نویسنده كتاب های مشهور مثل حجه الاسلام در شرح تهذیب الاحكام و حكمه العارفین و فوائد الدینیه در حكماء صوفیه و غیر این ها. شیخ حر به شاگردی نزد این استاد در كتاب امل الآمل تصریح كرده است.

15. علامه محقق آقا حسین خوانساری، شارح كتاب دروس.

16. علامه سید هاشم بحرانی، صاحب تفسیر البرهان.

17. مولی محمد کاشی [۸]

18. علامه مولا محمد كاشانی مقیم قم

شاگردان حرعاملی

شيخ حر تنها مرد تتبع، تحقيق و نگارش نبود بلكه در تدريس و تربيت شاگردان از مردان موفق زمان خود به شمار مي‌رفت. محل تدريس او در مشهد مقدس، صحن حضرت ثامن الائمه بود. گرچه به درستي از عدد شاگردان شيخ اطلاعي در دست نيست، از مكان و گفتار هم عصران شيخ اينچنين به نظر مي‌آيد كه درس شيخ يكي از باشكوه‌ترين كلاسهاي درس در عصر وي بوده است . از شمار بسيار شاگردان و آنان كه از شيخ حر روايت نقل كرده‌‌اند مي‌توان به افراد ذيل اشاره كرد:

1. شیخ مصطفی بن عبد الواحد بن سیار حوبز.

2. شیخ محمد رضا فرزند شیخ مصطفی.

3. شیخ حسن فرزند دیگر شیخ مصطفی.

4. سید محمد بن محمد باقر حسینی اعرجی مختاری نائینی.

5. سید محمد بن محمد بدیع رضوی مشهدی.

6. مولی محمدفاضل بن محمد مهدی مشهدی.

7. سید محمد بن علی بن محیی الدین موسوی عاملی.

8. مولی محمدصالح بن محمد باقر قزوینی مشهور به روغنی.

9. مولی محمدتقی بن عبد الوهاب استرآبادی مشهدی.

10. مولی محمدتقی دهخوارقانی قزوینی.

11. سید محمد بن احمد حسینی گیلانی. [۹]

پانویس

  1. سایت تخصصی امیرالمومنین علیه السلام
  2. حموی بغدادی، یاقوت، معجم‌البلدان، 5/134
  3. اعیان الشیعه، ج1، ص199
  4. اعیان الشیعه، ج1،ص 13
  5. مجالس المؤمنین، ج 1، ص 177
  6. امل الآمل، ج 1، ص 107
  7. امل الآمل، ج 5، ص 65
  8. بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۱۰۴ - ۱۰۹
  9. اثبات الهداة، ج۱، ص، ۱۰ - ۱۲