۱٬۷۳۸
ویرایش
Mollahashem (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Mollahashem (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
این پژوهش پس از مقدمه، در سه گفتار تنظیم شده است: گفتار اول به كلیات پرداخته و در آن چارچوب نظری بحث، تعاریف وحدت اسلامی و ناسیونالیسم ارائه شده است. گفتار دوم به تبیین ناسیونالیسم اختصاص یافته و به ملیگرایی بهعنوان یك باور سیاسی و ایدئولوژی از آغاز قرن16 میلادی پرداخته و تأثیر انقلاب كبیر فرانسه را در آن برجسته دانسته است. سپس انواع ناسیونالیسم چون: لیبرال، ضد استعماری، توتالیتر در دو بخش عمده مثبت و منفی تبیین شده است. در ادامه، بهمبانی ناسیونالیزم و تأثیرات آن در اجتماع و روابط بینالملل در قالب دو مكتب بركت و ملامت اشاره شده است. گفتار سوم به طرح دیدگاه اسلام در مورد ناسیونالیسم میپردازد، كه در ابتدا مفهوم «همگرایی» را در وحدت اسلامی و ملیگرایی، به شیوه مقایسهای تبیین میكند. اسلام با مبانی عمیق و تأكید بر اصالت تقوا، عدالت، كرامت و مشتركات انسانها، همگرایی را در سطح جهان تعقیب میكند كه با بسیاری از نحلههای ناسیونالیستی كه همگرایی را در سطح ملی میدانند، در تعامل نیست. اما دیدگاه اسلام با برخی از نحلههای ناسیونالیستی مثبت چون ضداستعمار، سیاسی و... تاحدودی سازگار است. شهید مطهری نیز به این امر اشاره میکند. در ادامه، نژادپرستی، رهبری و حقانیت در اسلام و ناسیونالیسم و دیدگاه مسلمانان در مورد ملیگرایی بررسی شده و با ذكر نتیجه، این مقاله پایان یافته است.<br> | این پژوهش پس از مقدمه، در سه گفتار تنظیم شده است: گفتار اول به كلیات پرداخته و در آن چارچوب نظری بحث، تعاریف وحدت اسلامی و ناسیونالیسم ارائه شده است. گفتار دوم به تبیین ناسیونالیسم اختصاص یافته و به ملیگرایی بهعنوان یك باور سیاسی و ایدئولوژی از آغاز قرن16 میلادی پرداخته و تأثیر انقلاب كبیر فرانسه را در آن برجسته دانسته است. سپس انواع ناسیونالیسم چون: لیبرال، ضد استعماری، توتالیتر در دو بخش عمده مثبت و منفی تبیین شده است. در ادامه، بهمبانی ناسیونالیزم و تأثیرات آن در اجتماع و روابط بینالملل در قالب دو مكتب بركت و ملامت اشاره شده است. گفتار سوم به طرح دیدگاه اسلام در مورد ناسیونالیسم میپردازد، كه در ابتدا مفهوم «همگرایی» را در وحدت اسلامی و ملیگرایی، به شیوه مقایسهای تبیین میكند. اسلام با مبانی عمیق و تأكید بر اصالت تقوا، عدالت، كرامت و مشتركات انسانها، همگرایی را در سطح جهان تعقیب میكند كه با بسیاری از نحلههای ناسیونالیستی كه همگرایی را در سطح ملی میدانند، در تعامل نیست. اما دیدگاه اسلام با برخی از نحلههای ناسیونالیستی مثبت چون ضداستعمار، سیاسی و... تاحدودی سازگار است. شهید مطهری نیز به این امر اشاره میکند. در ادامه، نژادپرستی، رهبری و حقانیت در اسلام و ناسیونالیسم و دیدگاه مسلمانان در مورد ملیگرایی بررسی شده و با ذكر نتیجه، این مقاله پایان یافته است.<br> | ||
كلید واژهها: دیدگاه اسلام، ملت، ملیگرایی، وحدت اسلامی، ایدئولوژی، همگرایی، غرب، پاناسلامیسم، روابط بینالملل. | كلید واژهها: دیدگاه اسلام، ملت، ملیگرایی، وحدت اسلامی، ایدئولوژی، همگرایی، غرب، پاناسلامیسم، روابط بینالملل. | ||
خط ۱۹۶: | خط ۱۸۴: | ||
===4/1ـ وحدت اسلامی از نگاه سنّت=== | ===4/1ـ وحدت اسلامی از نگاه سنّت=== | ||
====الف. پیامبر اکرم(ص)؛ ==== | ====الف. پیامبر اکرم(ص)؛ ==== | ||
سیره چهارده معصوم(علیهم السلام) محور وحدت جامعه اسلامی قلمداد شده است: «فَأَنْتُمْ أَهْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِینَ بِهِمْ تَمَّتِ النِّعْمَةُ وَ اجْتَمَعَتِ الْفُرْقَةُ وَائْتَلَفَتِ الْكَلِمَةُ؛ شما اهل بیت، اهلالله هستید که به برکت شما...اتحاد کلمه پدید آمده است.» | سیره چهارده معصوم(علیهم السلام) محور وحدت جامعه اسلامی قلمداد شده است: «فَأَنْتُمْ أَهْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِینَ بِهِمْ تَمَّتِ النِّعْمَةُ وَ اجْتَمَعَتِ الْفُرْقَةُ وَائْتَلَفَتِ الْكَلِمَةُ؛ شما اهل بیت، اهلالله هستید که به برکت شما...اتحاد کلمه پدید آمده است.» <ref>کلینی، 1367ش، ج1، ص446</ref>. پیامبر(ص) با ورود به مدینه, به اختلافات «اوس» و «خزرج» و تنازعات قبیلهای پایان داد، و با انجام عقد اخوت، به الفت قلبی سامان بخشید: «... و آخی رسول الله(ص) بین اصحابه من المهاجرین والانصار فقال: تأخوا فی الله اخوین اخوین ثم اخذ بید علی بن ابی طالب فقال هذا اخی؛ پیامبر(ص) فرمود: ...در راه خدا، دو به دو، عقد اخوت ببندید و خود، با علی(ع) موآخات نمود». <ref>ابن هشام، 1421ق، ج1، ص150</ref> «المسلمون اخوة لافضل لاحد علی احدٍ الا بالتقوی؛ مسلمانان با هم برادرند و هیچكس بر دیگری برتری ندارد جز به تقوا» <ref>متقی هندی، بیتا، ج1، ص149؛ نهجالفصاحه، ح3112</ref> | ||
====ب. امام علی(ع)؛==== | ====ب. امام علی(ع)؛==== | ||
1ـ تأكید بر نقش رسول اكرم(ص) در ایجاد وحدت بین مؤمنین؛ «قد صُرفَتْ نحوهُ أفئدةُ الابرار، و ثُنیت الیه أزِمّة الابصار...؛ ... خداوند بهوسیله او كینههای دیرینه را دفن كرد...دلها را با هم الفت داد...» <ref>صبحی صالح، ۱۴۱۲ق، ص141</ref>؛ 2ـ وحدت در پرتوی اخلاق؛ «خالطوا الناس مخالطةً اِن مِتُّم معها بَكوا علیكم، و اِن عِشتم حَنَّوا الیكم؛ با مردم به گونهای آمیزش كنید كه اگر مردید بر شما بگریند، و اگر ماندید، قلباً به شما بگروند.» <ref>پیشین، ص470</ref> | 1ـ تأكید بر نقش رسول اكرم(ص) در ایجاد وحدت بین مؤمنین؛ «قد صُرفَتْ نحوهُ أفئدةُ الابرار، و ثُنیت الیه أزِمّة الابصار...؛ ... خداوند بهوسیله او كینههای دیرینه را دفن كرد...دلها را با هم الفت داد...» <ref>صبحی صالح، ۱۴۱۲ق، ص141</ref>؛ 2ـ وحدت در پرتوی اخلاق؛ «خالطوا الناس مخالطةً اِن مِتُّم معها بَكوا علیكم، و اِن عِشتم حَنَّوا الیكم؛ با مردم به گونهای آمیزش كنید كه اگر مردید بر شما بگریند، و اگر ماندید، قلباً به شما بگروند.» <ref>پیشین، ص470</ref> | ||
خط ۲۰۲: | خط ۱۹۰: | ||
5-سیره عملی امام علی(ع)؛ «لقد علمتم أنی أحق الناس بها من غیری، و والله لاسلمن ما سلمت امور المسلمین، و...؛ ... من از دیگران شایستهتر به خلافت هستم، ولی...مخالفتی ندارم كه امور مسلمانان روبهراه باشد و تنها به من ستم شود...» <ref>پیشین، ص102</ref> عبدالمتعال صعیدی: نخستین اختلاف میان مسلمانان, اختلاف بر سر خلافت بود و علی(رض) با آنكه میدانست از دیگران به خلافت سزاوارتر است، ولی با ابوبكر و عمر و عثمان به مدارا رفتار كرد و به آنان كمك كرد، تا نمونه عالی مدارا و حافظ اتحاد، هنگام اختلاف رأی باشد.<ref>بیآزار شیرازی، 1377ش، ص 245</ref> | 5-سیره عملی امام علی(ع)؛ «لقد علمتم أنی أحق الناس بها من غیری، و والله لاسلمن ما سلمت امور المسلمین، و...؛ ... من از دیگران شایستهتر به خلافت هستم، ولی...مخالفتی ندارم كه امور مسلمانان روبهراه باشد و تنها به من ستم شود...» <ref>پیشین، ص102</ref> عبدالمتعال صعیدی: نخستین اختلاف میان مسلمانان, اختلاف بر سر خلافت بود و علی(رض) با آنكه میدانست از دیگران به خلافت سزاوارتر است، ولی با ابوبكر و عمر و عثمان به مدارا رفتار كرد و به آنان كمك كرد، تا نمونه عالی مدارا و حافظ اتحاد، هنگام اختلاف رأی باشد.<ref>بیآزار شیرازی، 1377ش، ص 245</ref> | ||
====ج. امام حسن(ع): ==== | ====ج. امام حسن(ع): ==== | ||
«من امیدوارم كه خیرخواهترین مردم باشم... باید آگاهی دهم كه اجتماع مسلمانان و جماعت آنان اگر چه مكروه شما باشد بهتر است از پراكندگی و تفرقه هر چند دو دستگی و جبههگیری خواست شما باشد». | «من امیدوارم كه خیرخواهترین مردم باشم... باید آگاهی دهم كه اجتماع مسلمانان و جماعت آنان اگر چه مكروه شما باشد بهتر است از پراكندگی و تفرقه هر چند دو دستگی و جبههگیری خواست شما باشد». <ref>قرشی، 1393ق، ج2، ص 276</ref> | ||
====د. امام صادق(ع): ==== | ====د. امام صادق(ع): ==== | ||
«مسلمان برادر مسلمان، راهنما و خیرخواه بوده و هرگز به او حیله، خیانت و ظلم و ستم روا نمیدارد». | «مسلمان برادر مسلمان، راهنما و خیرخواه بوده و هرگز به او حیله، خیانت و ظلم و ستم روا نمیدارد».<ref>مجلسی، 1404ق، ج74، ص 166</ref> «پیوسته خدا را در نظر داشته باشید و با هم برادران خوبی باشید... عطوفت و مهربانی به خرج بدهید، به دیدار و ملاقات هم بروید، و با این پیوندها و اتحادها، مکتب ما را زنده بدارید.» <ref>كلینی، پیشین، ج 2، ص 175</ref> | ||
==2ـ نژاد پرستی از دیدگاه اسلام== | ==2ـ نژاد پرستی از دیدگاه اسلام== | ||
الفـ قرآن؛ خداوند كریم برتری انسانها را در تقوا میداند، نه در نژاد و قومیت: « یا أَیهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ؛... شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یكدیگر شناسایی متقابل حاصل كنید، در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست...» | الفـ قرآن؛ خداوند كریم برتری انسانها را در تقوا میداند، نه در نژاد و قومیت: « یا أَیهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ؛... شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یكدیگر شناسایی متقابل حاصل كنید، در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست...» <ref>حجرات/13</ref> در قرآن بیشتر خطابها به عموم مردم است و فرقی نمیكند از كدام قوم، قبیله و ملت باشند.<ref>مطهری، 1359ش، ج 1، ص47</ref> | ||
بـ پیامبر اكرم(ص)؛ در حجة الوداع فرمود: «ای مردم! خدای شما یكی است، پدر همه شما یكی است، برترین شما نزد خدا، با تقواترین شما است (فیض کاشانی، بیتا، ج9، ص 18). «هیچ برتری برای عرب بر عجم نیست بلكه برتری به میزان تقوی است». در پاسخ نژادگرایی عرب فرمود: «خداوند ... تفاخر قومی و عشیرهای شما را از بین برد ... همانا بهترین شما نزد خدا با تقواترین شماست» (پیشین). | بـ پیامبر اكرم(ص)؛ در حجة الوداع فرمود: «ای مردم! خدای شما یكی است، پدر همه شما یكی است، برترین شما نزد خدا، با تقواترین شما است (فیض کاشانی، بیتا، ج9، ص 18). «هیچ برتری برای عرب بر عجم نیست بلكه برتری به میزان تقوی است». در پاسخ نژادگرایی عرب فرمود: «خداوند ... تفاخر قومی و عشیرهای شما را از بین برد ... همانا بهترین شما نزد خدا با تقواترین شماست» (پیشین). | ||
جـ امام علی(ع): «مهربانی با «مردم» را پوشش دل خویش قرار ده...، زیرا مردم دو دستهاند، دستهای برادر دینی تو و دستهای دیگر همانند تو در آفرینش میباشند» (دشتی، نامه 53). ایشان وحدت با حفظ حرمت و كرامت انسانها را نعمت الهی میداند. (معادیخواه، پیشین، ج 1، ص 87). خطاب اسلام به كل بشریت بوده، نظام اسلامی برای طبقه خاصی نیست، هدف نهایی اسلام استقرار «جامعه توحیدی» است؛ جامعهای كه محدودیتهای مرزهای جغرافیایی و نژادی و زبان و فرهنگ را فرو میریزد. | جـ امام علی(ع): «مهربانی با «مردم» را پوشش دل خویش قرار ده...، زیرا مردم دو دستهاند، دستهای برادر دینی تو و دستهای دیگر همانند تو در آفرینش میباشند» (دشتی، نامه 53). ایشان وحدت با حفظ حرمت و كرامت انسانها را نعمت الهی میداند. (معادیخواه، پیشین، ج 1، ص 87). خطاب اسلام به كل بشریت بوده، نظام اسلامی برای طبقه خاصی نیست، هدف نهایی اسلام استقرار «جامعه توحیدی» است؛ جامعهای كه محدودیتهای مرزهای جغرافیایی و نژادی و زبان و فرهنگ را فرو میریزد.<ref>نقوی، 1364ش، ص 100</ref> | ||
==3ـ ارزشها در اسلام و ناسیونالیسم== | ==3ـ ارزشها در اسلام و ناسیونالیسم== | ||
الفـ فرهنگ و سنن؛ علی(ع): «هیچ سنّت شایستهای را مَشكن كه معیار عمل بزرگان این امت بوده است و همبستگی و كار ملت بر محور آن سامان مییافته است و هیچ راه و رسم جدیدی ایجاد مكن كه به سنّتی از این سنّتها آسیب برساند.» | الفـ فرهنگ و سنن؛ علی(ع): «هیچ سنّت شایستهای را مَشكن كه معیار عمل بزرگان این امت بوده است و همبستگی و كار ملت بر محور آن سامان مییافته است و هیچ راه و رسم جدیدی ایجاد مكن كه به سنّتی از این سنّتها آسیب برساند.» <ref>معادی خواه، پیشین، ج 1، ص 85</ref> اما ارزشها در ناسیونالیسم میتواند با توجه به مبانی نظری آن با ارزشهای اسلامی متفاوت باشد، چون ارزشها در گرایشهای ناسیونالیستی، نسبی، قومی، نژادی و... بوده و بر اساس منافع آنان ارزیابی میشود. | ||
بـ حكومت و رهبری؛ حكومت نقش بنیادی در برقراری امنیت، نظم و اجرای قوانین بین مردم دارد. در جامعه اسلامی به ویژه در فرهنگ شیعی، حكومت جایگاه الهی داشته و امامت استمرار حكومت انبیاست. از این رو حفظ نظام از اهمّ واجبات بوده و رهبر محور و قطب حكومت میباشد. امام علی(ع) میفرماید: «واقعیت جز این نیست كه من قطب آسیابم...» | بـ حكومت و رهبری؛ حكومت نقش بنیادی در برقراری امنیت، نظم و اجرای قوانین بین مردم دارد. در جامعه اسلامی به ویژه در فرهنگ شیعی، حكومت جایگاه الهی داشته و امامت استمرار حكومت انبیاست. از این رو حفظ نظام از اهمّ واجبات بوده و رهبر محور و قطب حكومت میباشد. امام علی(ع) میفرماید: «واقعیت جز این نیست كه من قطب آسیابم...» <ref>پیشین، ص 91</ref> آن حضرت موقعیت زمامدار را همچون ریسمانی میداند، كه مهرهها را جمع كرده و ارتباط میبخشد.<ref>صبحی صالح، پیشین، ص203</ref>، از این رو در اسلام رهبری با موازین الهی و آسمانی، به نص خاص و عام، صورت میگیرد، كه این امر در ناسیونالیسم بر محور احساسات و عواطف و گاه به صورت كاریزماتیك و یا جمعی تعریف میشود، كه بشری و زمینی است. <br> | ||
جـ حقانیت؛ یكی از عوامل مهم ایجاد وحدت، حقانیت است. امام علی(ع) حقانیت را به عنوان محور همبستگی یاد مینماید: «واللّه یمیت القلب و یجلب الهم اجتماع هؤلاء القوم علی باطلهم و تفرقكم عن حقكم؛... این قوم بر باطل خویش متحد و همداستاناند و شما بر محور حقتان پراكندهاید» | |||
جـ حقانیت؛ یكی از عوامل مهم ایجاد وحدت، حقانیت است. امام علی(ع) حقانیت را به عنوان محور همبستگی یاد مینماید: «واللّه یمیت القلب و یجلب الهم اجتماع هؤلاء القوم علی باطلهم و تفرقكم عن حقكم؛... این قوم بر باطل خویش متحد و همداستاناند و شما بر محور حقتان پراكندهاید»<ref>ابن ابیالحدید، بیتا، ج1، ص309؛ صبحی صالح، پیشین، ص 70؛ معادیخواه، پیشین، ج1، ص 86</ref> ولی حقانیت به مفهوم اسلامی آن در ناسیونالیزم وجود ندارد، زیرا در ناسیونالیسم، بیشتر موارد درك همراه با احساسات و عواطف بهدور از بار عقلانی است. این امر رسیدن به حق و ادعای حقانیت را در ملیگرایی دچار مشكل جدی نموده است. | |||
==4ـ مسلمانان و ناسیونالیسم== | ==4ـ مسلمانان و ناسیونالیسم== | ||
الفـ پاناسلامیسم و نگاه واقعبینانه به ملیگرایی | الفـ پاناسلامیسم و نگاه واقعبینانه به ملیگرایی | ||
جنبش همسازگری اسلامی در سده 13هـ.ش/ 19م با عنوان «اتحاد اسلام» یا «پاناسلامیسم» (Pan Islamism) شناخته میشود. Pan در زبان لاتین به معنای «همه» یا «عموم» كه در ابتدای هر عقیدهای قرار گیرد، به معنای اتحاد همه وابستگان به آن عقیده یا جنبش سیاسی خواهد بود. | جنبش همسازگری اسلامی در سده 13هـ.ش/ 19م با عنوان «اتحاد اسلام» یا «پاناسلامیسم» (Pan Islamism) شناخته میشود. Pan در زبان لاتین به معنای «همه» یا «عموم» كه در ابتدای هر عقیدهای قرار گیرد، به معنای اتحاد همه وابستگان به آن عقیده یا جنبش سیاسی خواهد بود. <ref>موثقی، 1375ش، ج1، ص273</ref> پاناسلامیسم نخستینبار از جانب مخالفان وحدت اسلامی جعل شد <ref>برنارد، 1378ش، ص 455</ref>، ولی به كثرت استعمال، امروزه پذیرفته شده است.<ref>عنایت، 1352ش، ص 36</ref> جنبش اتحاد اسلام در پی برتری سیاسی بر سراسر جهان نبود، بلكه به دنبال رهایی جهان اسلام از سیطره استعماری اروپا و گسترش روسیه در كشورهای مسلمانان بود.<ref>شناوی، 1986م، ج3، ص1197</ref> در اواسط سده نوزدهم حكومت عثمانی در واكنش به جنگ تركیه با روسیه، سیاست خارجی پاناسلامیسم را مطرح كرد.<ref>ماتیل، پیشین، ج3، ص 1057</ref> پیش از ناسیولیسم اروپایی، پاناسلامیسم ایدئولوژی مسلط بر جهان اسلام بود. اندیشمندان مسلمان چون سید جمالالدین اسدآبادی، محمد اقبال، و... به تبلیغ نظر خود در پشتیبانی از اسلام میپرداختند، كه این امر به نام اتحاد اسلام موسوم شد. غربیها آن را ناسیونالیسم -اسلامی گویند. تجدید حیات دینی سید جمال مبدأ تحول سیاسی، اجتماعی و فكری مسلمانان گردید.<ref>مطهری، 1385ش، ج 24، ص 31</ref> | ||
بسیاری از علما و اندیشمندان اسلامی بر ناسازگاری اسلام با عقاید | بسیاری از علما و اندیشمندان اسلامی بر ناسازگاری اسلام با عقاید نژادپرستانه و ملی¬گرایانه تأكید کردهاند. امامخمینی(ره): «تمام مقصد ما مكتب ماست... آنهایی كه میخواهند ملیت را احیا كنند آنها مقابل اسلام ایستادهاند ...» <ref>خمینی، 1379ش، ج 13، ص 77</ref> شهید مطهری: «در صورتی كه ناسیونالیسم جنبه مثبت به خود گیرد از نظر اسلام مذموم نیست، ناسیونالیسم آنگاه محكوم است كه جنبه منفی به خود گیرد؛ یعنی افراد را تحت عنوان ملیتهای مختلف از یكدیگر جدا كند.» <ref>مطهری، 1359ش، ص62</ref> | ||
بـ تقلیدهای كور و ترویج ناسیونالیسم | بـ تقلیدهای كور و ترویج ناسیونالیسم | ||
ناسیونالیسم تقلید کورکورانه مغرضانهای بود، مانند دیگر آموزههای غربی چون دموکراسی، سکولاریسم، لیبرالیسم و... كه از غرب گرفته شده بود و در نهایت، موجب پدید آمدن کشورهای کوچک و ضعیف با دولتهای ملی وابسته به استعمار شد. پشتوانه منادیان اولی ملیگرایی در میان ممالک اسلامی، فرانسه، انگلیس؛ سپس آمریکا و روسیه بودند. بیداری ملی عرب (پانعربیسم) و قیام علیه خلافت عثمانی در اواسط قرن19 پدید آمد. از این زمان، انجمنهای سری برای ترویج قومیت عربی در بیروت، دمشق و ترکیه بر پایه افکار گاکولپ، یعنی تفکیک مذهب از شئون اجتماعی و سیاسی نهضت ملی ترک «پان تركیسم»، به منظور تبدیل خلافت ترکان عثمانی به دولت ملی شکل گرفت و بعد توسط «مصطفی کمال» اقتباس شد. در سال 1924 به طور رسمی الغای خلافت عثمانی توسط مجلس ملی ترکیه اعلام شد. | ناسیونالیسم تقلید کورکورانه مغرضانهای بود، مانند دیگر آموزههای غربی چون دموکراسی، سکولاریسم، لیبرالیسم و... كه از غرب گرفته شده بود و در نهایت، موجب پدید آمدن کشورهای کوچک و ضعیف با دولتهای ملی وابسته به استعمار شد. پشتوانه منادیان اولی ملیگرایی در میان ممالک اسلامی، فرانسه، انگلیس؛ سپس آمریکا و روسیه بودند. بیداری ملی عرب (پانعربیسم) و قیام علیه خلافت عثمانی در اواسط قرن19 پدید آمد. از این زمان، انجمنهای سری برای ترویج قومیت عربی در بیروت، دمشق و ترکیه بر پایه افکار گاکولپ، یعنی تفکیک مذهب از شئون اجتماعی و سیاسی نهضت ملی ترک «پان تركیسم»، به منظور تبدیل خلافت ترکان عثمانی به دولت ملی شکل گرفت و بعد توسط «مصطفی کمال» اقتباس شد. در سال 1924 به طور رسمی الغای خلافت عثمانی توسط مجلس ملی ترکیه اعلام شد.<ref>ماتیل، پیشین، ص 1058</ref> رشد ناسیونالیسم عرب كه اسلام را بیشتر به چشم عنصری از عربیت مینگرد، ایده وحدت كلی جهان اسلام را ضعیف كرده است. | ||
=نتیجهگیری= | =نتیجهگیری= |
ویرایش