مدرسه فیضیه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۷: خط ۳۷:


مدرسه فیضیه در شمال صحن عتیق آستانه [[حضرت معصومه]] قرار دارد و با توجه به کتیبه سردر ایوان جنوبی آن، به شاه طهماسب صفوی منسوب است. بنای فعلی آن در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق.، توسط فتحعلی شاه ساخته شد. در سال‌های دهه ۱۳۷۰ شمسی، زیر زمینی در وسط این مدرسه ساخته و کتابخانه آن نیز به صورت کلی تجدید بنا شد و توسعه یافت. این مدرسه به دلیل هم‌جواری با [[مسجد اعظم]] و [[مدرسه دارالشفاء]] به نوعی، کانون مرکزی حوزه علمیه قم به شمار می‌رود و بخشی از مهم‌ترین درس‌های حوزه قم و نیز اجتماعات حوزوی در این مدرسه برقرار می‌شود.
مدرسه فیضیه در شمال صحن عتیق آستانه [[حضرت معصومه]] قرار دارد و با توجه به کتیبه سردر ایوان جنوبی آن، به شاه طهماسب صفوی منسوب است. بنای فعلی آن در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق.، توسط فتحعلی شاه ساخته شد. در سال‌های دهه ۱۳۷۰ شمسی، زیر زمینی در وسط این مدرسه ساخته و کتابخانه آن نیز به صورت کلی تجدید بنا شد و توسعه یافت. این مدرسه به دلیل هم‌جواری با [[مسجد اعظم]] و [[مدرسه دارالشفاء]] به نوعی، کانون مرکزی حوزه علمیه قم به شمار می‌رود و بخشی از مهم‌ترین درس‌های حوزه قم و نیز اجتماعات حوزوی در این مدرسه برقرار می‌شود.
=علت نامگذاری مدرسه فیضیه قم=
گفته شده نامگذاری این مدرسه به نام فیضیه به جهت این بوده که [[فیض کاشانی]] که از علمای بزرگ دوره صفویه و داماد ملاصدرای شیرازی بود <ref>خوانساری، ص۱۸</ref> مدتی در این مدرسه تدریس می‌کرده و این مدرسه، محل تدریس یا محل اقامت دائمی وی در مدت اقامتش در شهر قم بوده است. به همین جهت، این مدرسه در بین مردم به نام مدرسه فیض معروف شد.
برخی نیز معتقدند که این نام از زمان تجدید بنای مدرسه در دوره [[قاجار]] و به پیشنهاد علمای این دوره رایج شد. این احتمال با توجه به اینکه خاندان فیض در دوره قاجار ریاست شرعی شهر قم را برعهده داشتند. <ref>احمد باقری، م ص۲۲ ـ ۱۳؛ محمد شریف رازی، ج۱، ص۳۹</ref> برجسته‌تر می‌شود.


=سابقه=
=سابقه=

نسخهٔ ‏۲۷ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۲۹

Ambox clock.svg


نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۰:۲۹، ۲۷ دسامبر ۲۰۲۱؛


مدرسه فیضیه
نام مدرسه فیضیه
تأسیس دوره صفویه
کاربری آموزشی•خوابگاهی
وقایع مرتبط واقعه فیضیه•سخنرانی امام خمینی (۱۳۴۲ش)
سبک معماری اسلامی
مکان قم

مدرسه فِیضیّه، از مدارس مشهور حوزه علمیه در شهر قم که در کنار حرم حضرت معصومه(س) قرار دارد. قبل از توسعه حوزه علمیه قم و در سال‌های دهه ۱۳۲۰ تا ۱۳۶۰ شمسی این مدرسه کانون اجتماع طلاب و استادان حوزه قم به شمار می‌آمد. عالمان و مجتهدان بسیاری ساکن این مدرسه بوده و در آن تحصیل و یا تدریس داشتند.این مدرسه از سوی ماموران امنیتی نظام سلطنتی پهلوی مورد حمله قرار گرفت. سخنرانی معروف آیت الله خمینی در ۱۳ خرداد سال ۱۳۴۲ که منجر به قیام ۱۵ خرداد شد در همین مدرسه بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز برخی از دیدارها و سخنرانی های ایشان در صحن این مدرسه برگزار می‌شد.

مدرسه فیضیه در شمال صحن عتیق آستانه حضرت معصومه قرار دارد و با توجه به کتیبه سردر ایوان جنوبی آن، به شاه طهماسب صفوی منسوب است. بنای فعلی آن در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق.، توسط فتحعلی شاه ساخته شد. در سال‌های دهه ۱۳۷۰ شمسی، زیر زمینی در وسط این مدرسه ساخته و کتابخانه آن نیز به صورت کلی تجدید بنا شد و توسعه یافت. این مدرسه به دلیل هم‌جواری با مسجد اعظم و مدرسه دارالشفاء به نوعی، کانون مرکزی حوزه علمیه قم به شمار می‌رود و بخشی از مهم‌ترین درس‌های حوزه قم و نیز اجتماعات حوزوی در این مدرسه برقرار می‌شود.

علت نامگذاری مدرسه فیضیه قم

گفته شده نامگذاری این مدرسه به نام فیضیه به جهت این بوده که فیض کاشانی که از علمای بزرگ دوره صفویه و داماد ملاصدرای شیرازی بود [۱] مدتی در این مدرسه تدریس می‌کرده و این مدرسه، محل تدریس یا محل اقامت دائمی وی در مدت اقامتش در شهر قم بوده است. به همین جهت، این مدرسه در بین مردم به نام مدرسه فیض معروف شد.

برخی نیز معتقدند که این نام از زمان تجدید بنای مدرسه در دوره قاجار و به پیشنهاد علمای این دوره رایج شد. این احتمال با توجه به اینکه خاندان فیض در دوره قاجار ریاست شرعی شهر قم را برعهده داشتند. [۲] برجسته‌تر می‌شود.

سابقه

مدرسه فیضیه و مدرسه دارالشفاء از جمله مدارس مهم علمی شهر قم است که در دوره صفویه تاسیس شد. البته تاسیس مدرسه فیضیه، قبل از مدرسه دارالشفا بوده است و به واسطه مجاورت با حرم حضرت معصومه، مزیت خاصی یافته است.

چنانکه از کتیبه سردر ایوان جنوبی مدرسه که به طرف صحن باز می‌شود نمایان می‌شود، این مدرسه از بناهای شاه طهماسب اول است. در این کتیبه آمده است:

«‌قد اتفق بناء هذه العماره الشریفه والعتبه السنیه والسده العلیه الفاطمیه فی زمان دولة سلطان اعاظم السلاطین برهان اکارم خلف الخواقین خلیفة الانبیاء والمرسلین والائمه الطاهرین المعصومین شید مبانی الشریعه المصطفویه مؤسس اساس المله المرتضویه رافع الویه العدل والاحسان ابوالمظفر شاه طهماسب بهادر خان… بسعایة تعاوة اکابر السادات والنقباء الاشراف الامیر شرف الدین اسحق تاج الشرف الموسوی فی سنة «‌۹۳۴ ». [۳]

بنابر نظر منابع معتبر تاریخی بنای اولیه مدرسه، با نام مدرسه آستانه مربوط به قرن ششم هجری بوده و تا اواخر قرن یازدهم با همین نام مشهور بوده است و در اسناد باز مانده از همان قرن ذکر شده است. سپس در دوره صفوی تجدید بنا شد و در همین دوران به نام فیضیه شناخته شد [۴] و در نیمه نخست قرن سیزدهم بنای مدرسه فیضیه جایگزین مدرسه آستانه شد. [۵]

بنای فعلی مدرسه، مربوط به دوره فتحعلی شاه است که در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ هجری بنیاد شده و بنای سابق را خراب کرده و مدرسه را توسعه داد.

این بنا، ۷۵ ذرع [۶] طول و ۵۰ ذرع عرض داشته و دارای چهل اتاق در طبقه پائین و چهار ایوان بلند و ۱۲ غرفه سپهرنشان و حوض مربع به اندازه دوازده ذرع در دوازده ذرع بوده است. [۷]

سیر تحول بنای جدید

بنای اولیه مدرسه مربوط به دوران صفوی است. در این زمان مدرسه از صحن عتیق آستانه حضرت معصومه (س) جدا بود و یک گذر بین آنها وجود داشت که در نقشه‌های جهان گردان آن عصر مانند شاردن و اولئاریوس دیده می‌شود. در زمان حکومت فتحعلی شاه قسمت‌های مختلف مدرسه بازسازی شد و توسعه یافت. در این زمان ابتدا سدی بر رودخانۀ مجاور مدرسه احداث گردید و قسمتی از زمین‌های به دست آمده از این طریق به مدرسه و بقیه به سه ساختمان شاهی تخصیص داده شد. در این توسعه، صحن تا ورودی صحن عتیق آستانۀ حضرت معصومه (س) گسترش یافت و سردر ورودی آن به صورت ایوان جنوبی مدرسه درآمد. این سردر توسط سیدتاج الدین ­الشرف موسوی در سال ۹۳۹ق بنا شده بود.

مدرسه یک بار در سال ۱۲۵۵ق توسط حاجی علی محمد، عموی میرزا علی اکبر فیض مؤلف تاریخ قم مرمت شد. بنا به نقل این مؤلف در زمان این تعمیر، حجره‌ها و صحن مدرسه تا سال ۱۳۴۱ق یک طبقه بود و تنها در دو طرف هر یک از سه ایوان شرقی، غربی، و شمالی، چهار حجره در طبقۀ دوم وجود داشت.

پس از آن توسط آیت الله میرزا محمد فیض در طبقۀ دوم قسمت‌های شمالی و شرقی مدرسه حجره سازی شد و در سال ۱۳۰۱ش آیت الله حاج شیخ عبد الکریم حائری حجره‌های دیگر قسمت‌ها را کامل کرد. در پشت ایوان غربی، شاه نشینِ پُر تزیینی قرار داشت که محل قرار گرفتن و جلوس پادشاهان قاجار بود.

در سال ۱۳۵۱ق نخستین کتابخانۀ عمومی شهر توسط آیت الله حائری در این شاه نشین تأسیس شد.

در سال ۱۳۷۰ق آیت الله بروجردی در کمرگاه ایوان غربی یک طبقۀ دوم ایجاد کرد که به مخزن کتابخانه اختصاص داده شد و دو سالن بزرگ مطالعه به جای آشپزخانه شاهی ایجاد شد. [۸]

پانویس

  1. خوانساری، ص۱۸
  2. احمد باقری، م ص۲۲ ـ ۱۳؛ محمد شریف رازی، ج۱، ص۳۹
  3. محمد حسین ناصر الشریعه، ص۱۵۵
  4. مدرسی طباطبایی، ص۱۲۷
  5. حسن زنده دل و دستیاران، ص۵۷
  6. هر ذرع معادل ۱۰۴ سانتی متر است
  7. همان، ص۱۵۶
  8. گنجینۀ آثار قم، نقل از دانشنامه تاریخ معماری ایران شهر، مدخل مدرسه فیضیه