اصول کافی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'می رود' به 'می‌رود') |
جز (جایگزینی متن - 'می توان' به 'می‌توان') |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیرو تاریخ، [[روایات]] معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات [[صحاح سته]] است. کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: [[اصول دین]]«اصول کافی»، [[فروع دین]]«فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است. | این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیرو تاریخ، [[روایات]] معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات [[صحاح سته]] است. کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: [[اصول دین]]«اصول کافی»، [[فروع دین]]«فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است. | ||
کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از [[شیعیان]] تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایتها | کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از [[شیعیان]] تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایتها نمی‌توانستند مسایل و حقایق اسلامی را به طور دقیق و حقیقی تشیخص دهند. بنابر این این کتاب را با هدف گردآوری همه فنون دانش های دین تالیف کرد تا عمل به دستورات اهل بیت(ع) بر اساس آن برای شیعیان آسان گردد. و به دلیل همین جامعیت، نام آن را کافی نهاد؛ یعنی کفایت کننده از کتب دیگر. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیرو تاریخ، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات صحاح سته است. | این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیرو تاریخ، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات صحاح سته است. | ||
کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از شیعیان تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایتها | کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از شیعیان تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایتها نمی‌توانستند مسایل و حقایق اسلامی را به طور دقیق و حقیقی تشیخص دهند. بنابر این این کتاب را با هدف گردآوری همه فنون دانش های دین تالیف کرد تا عمل به دستورات اهل بیت(ع) بر اساس آن برای شیعیان آسان گردد. و به دلیل همین جامعیت، نام آن را کافی نهاد؛ یعنی کفایت کننده از کتب دیگر. | ||
کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: اصول دین«اصول کافی»، فروع دین«فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است. | کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: اصول دین«اصول کافی»، فروع دین«فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است. | ||
نسخهٔ ۱۴ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۱۹
| نام | الکافی |
|---|---|
| نویسنده | کلینی • محمد بن یعقوب |
| موضوع | احادیث ائمه معصوم |
| سبک | روایی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۵ جلد |
| پدیدآوران | درایتی • محمدحسین (اهتمام) |
| فوت نویسنده | ۳۲۹ ق |
الکافی یکی از مهمترین کتابهای حدیثی و نخستین کتاب از کتب اربعه شیعه است که توسط ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی (م 329 ق) نوشته شده است. کلینی که از برجسته ترین محدثان جهان اسلام اعم از شیعه و سنی به شمار می‌رود و لقب ثقه الاسلام گرفته است؛ برای تدوین و تالیف این کتاب ارزشمند و معتبر به شهرها و روستاهای مختلف مناطق جهان اسلام مثل خراسان، ایران، شام، عراق و عربستان مسافرت کرده و با دست یابی به کتابهای تالیف شده توسط شاگردان اهل بیت (ع) ـ که به اصول اربع مایه شهرت داشتند ـ به فراگیری حدیث و معارف اهل بیت (ع) پرداخت.
این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیرو تاریخ، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات صحاح سته است. کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: اصول دین«اصول کافی»، فروع دین«فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است.
کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از شیعیان تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایتها نمی‌توانستند مسایل و حقایق اسلامی را به طور دقیق و حقیقی تشیخص دهند. بنابر این این کتاب را با هدف گردآوری همه فنون دانش های دین تالیف کرد تا عمل به دستورات اهل بیت(ع) بر اساس آن برای شیعیان آسان گردد. و به دلیل همین جامعیت، نام آن را کافی نهاد؛ یعنی کفایت کننده از کتب دیگر.
معرفی کتاب
کتاب کافی یکی از مهمترین کتابهای حدیثی و نخستین کتاب از کتب اربعه و جوامع اولیه حدیث شیعه است که توسط ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی نوشته شده است. این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیرو تاریخ، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات صحاح سته است.
کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از شیعیان تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایتها نمی‌توانستند مسایل و حقایق اسلامی را به طور دقیق و حقیقی تشیخص دهند. بنابر این این کتاب را با هدف گردآوری همه فنون دانش های دین تالیف کرد تا عمل به دستورات اهل بیت(ع) بر اساس آن برای شیعیان آسان گردد. و به دلیل همین جامعیت، نام آن را کافی نهاد؛ یعنی کفایت کننده از کتب دیگر. کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: اصول دین«اصول کافی»، فروع دین«فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است.
کلینی هر مبحث کلی را با نام «کتاب» آورده و در هر یک از این کتابها چند عنوان مرتبط با موضوع به نام «باب» ذکر کرده است. او در ذیل همه ابواب کافی حدود شانزده هزار حدیث از چهارده معصوم(ع) ذکر کرده که همه آنها را به طور مسند آورده است.
عناوین اصلى اصول کافی
کتاب العقل والجهل که تنها یک باب دارد، مشتمل بر 36 روایت است. توصیه هاى امام کاظم علیه السلام به هشام، در این کتاب آمده است.
کتاب فضل العلم داراى ابواب پرشمارى است که مباحث برخى از آن ها عبارت اند از: «وجوب دانش پژوهى»، «آنان که از راه دانش نان مى خورند»، «صفت علم»، «فضیلتِ دانش و دانشوران»، «نگارش و فضیلت آن»، «صفت عالم»، «تقلید»، «حق عالم»، «بدعت و رأى و قیاس» «نهى از سخن بدون دانش»، «وجود همه نیازمندى هاى مردم در قرآن و سنت.
کتاب التوحید نیز به موضوعاتى چون: «حدوث عالم و پدید آورنده آن»، «پایین ترین درجات شناخت خدا»، «نهى از سخن گفتن در کیفیت او»، «باطل کردن نظریه دیدن خدا»، «صفات ذات خدا»، «اراده و دیگر صفات فعل خدا»، «معانى اسماء الهى»، «مشیت و اراده»، «سعادت و شقاوت»، «جبر و قدر و امر بین الامرین» پرداخته شده است.
کتاب الحجة که پس از ایمان و کفر، گسترده ترین بخش کتاب اصول کافى است، روایات زیادى در بیش از یکصد و سى باب، نقل شده که به سرفصل های آن به صورت کلى اشاره مى شود:
- نیاز به حجت
- طبقات انبیاى رسل، ائمه اطهار
- تفاوت میان رسول، نبى و محدث
- شناخت امام و لزوم اطاعت از او
- صفات ائمه (والیان امر، خازنان علم، نور الهى، ارکان زمین و..)
- عرضه اعمال بر ائمه
- ائمه، وارثان علم انبیا
- آنچه نزد ائمه است (علم کامل قرآن، کتب انبیا، صحیفه فاطمة، جفر، جامعه و..)
- دانش ائمه و افزونى جهات مختلف آن
- نصوص دالِ بر امامت یکایک ائمه دوازده گانه
- گزیده هایى از تاریخ زندگانى معصومان
- کتاب الایمان والکفر، گسترده ترین بخش اصول کافى و مشتمل بر بیش از دویست باب است. مباحث اصلى این کتاب عبارت اند از: «خلقت مؤمن و کافر»، «معنى اسلام و ایمان»، «صفات مؤمن و حقایق ایمان»، «اصول و فروع کفر»، «گناهان و آثار، درجات و انواع آن ها» و «انواع کفر.
- کتاب الدعاء در دو بخش تنظیم شده است: قسم اول در بیان فضیلت دعا و آداب آن است. در این بخش، ابتدا به «آثار دعا»، «تغییر قضاى الهى به وسیله دعا»، «شفاى همه دردها» و استجابت آن پرداخته شده، سپس آداب دعا همانند: «تقدم در دعا»، «رو به قبله نشستن و یاد خدا در هنگام دعا»، «دعاى پنهان»، «اوقات مناسب دعا» و «اجتماع افراد در دعا» تبیین شده است. در بخش دوم، متن برخى ادعیه و اذکار کوتاه که به صورت مطلق یا ویژه برخى از حالات است، گردآورى شده است. نظیر: دعا هنگام بیدار شدن و خروج از منزل، به دنبال نمازها، هنگام بیمارى ها، و یا هنگام قرائت قرآن.
- کتاب فضل القرآن در چهارده باب، فضیلت حاملان قرآن، و نیز فضیلت تعلم، حفظ، قرائت و ترتیل آن را تبیین کرده است. همچنین مقدار فضیلت خواندن قرآن در هر روز نیز در این کتاب معین شده است.
- در آخرین عنوان از بخش «اصول» کافى، (کتاب العشرة)، لزوم معاشرت، معاشرت نیک، معاشران خوب و بد و نیز برخى از آداب و وظایف معاشرت و روابط اجتماعى نظیر: سلام گفتن به یکدیگر، احترام بزرگسالان، احترام کریمان، رعایت امانت در جلسات، حق همسایه، حق همسر، نامه نگارى و... بررسى شده است.
عناوین اصلی فروع کافی
بخش دوم کتاب کافی که «فروع الکافی» نام دارد دربردارنده روایات مربوط به مسائل فقهى است. در این بخش عناوین زیر وجود دارد:
- کتاب الطهارة
- کتاب الحیض
- کتاب الجنائز
- کتاب الصلاة
- کتاب الزکاة والصدقه
- کتاب الصیام
- کتاب الحج
- کتاب الجهاد
- کتاب المعیشة
- کتاب النکاح
- کتاب العقیقه
- کتاب الطلاق
- کتاب العتق والتدبیر والمکاتبه
- کتاب الصید
- کتاب الذبائح
- کتاب الاطعمه
- کتاب الاشربة
- کتاب الزى والتجمل والمروة
- کتاب الدواجن
- کتاب الوصایا
- کتاب المواریث
- کتاب الحدود
- کتاب الدیات
- کتاب الشهادات
- کتاب القضا والاحکام
- کتاب الایمان والنذور والکفارات.
یادآورى مى شود، در فروع کافى برخى از عنوان ها که معمولاً در کتب فقهى به صورت مستقل آورده مى شوند به مناسبت، ضمن عنوان هاى یاد شده آمده اند. مثلاً اجاره، بیع، رهن، عاریه، ودیعه، و امثال آن، در عنوان المعیشة، امر به معروف، در عنوان الجهاد و نیز زیارت نامه ها در عنوان الحج آمده است. فروع کافى بزرگترین بخش کتاب کافى به حساب مى‌آید.
روضه الکافی
در سومین بخش از کتاب الکافى که به نام «روضه» شهرت دارد، روایات مربوط به موضوعات مختلف و متنوع، بدون هیچ ترتیب و نظم خاصى گردآورى شده است. براى نمونه، به برخى از موضوعات آن اشاره مى شود:
- تأویل و تفسیر برخى آیات قرآن مجید
- توصیه ها و اندرزهاى ائمه اطهار علیهم السلام
- رؤیا و انواع آن
- دردها و درمان ها
- کیفیت آفرینش جهان هستى و برخى از پدیده هاى آن
- تاریخ بعضى از پیامبران بزرگ
- فضیلت شیعه و وظایف آن
- برخى مسائل تاریخ صدر اسلام و زمان خلافت امیرمؤمنان
- مهدى علیه السلام و صفات او و نیز اصحاب و ویژگى هاى زمان حضور او
- تاریخ زندگى برخى اصحاب و اشخاص، نظیر ابوذر، ثمامة بن أثال، زید بن على، سلمان، جعفر بن ابى طالب.
بررسی استناد روضه به کلینی
درباره استناد تمام مجلدات کافی به کلینی هیچ یک از محققان تردیدی روا نداشته اند. در این میان تنها ملا خلیل قزوینی معتقد است که روضه از تألیفات ابن ادریس حلی است که اشتباهاً به کلینی منتسب شده است. این دیدگاه از نگاه حدیث شناسان مورد نقد قرار گرفته و دلایلی بر رد آن به شرح ذیل ارائه شده است:
- راویاتی که در آغاز سند کافی و از جمله روضه از آنان نام برده شده و کلینی مستقیما از آنان نقل می‌کند جزء طبقه هشتم یا نهم روایت اند و کلینی خود از طبقه نهم است. در حالی که ابن ادریس جزء طبقه پانزدهم است. چگونه ممکن است ابن ادریس که خود در طبقه پانزدهم است بدون واسطه از اشخاصی روایت کند که در طبقه هشتم، یا نهم اند.
- اساتید روایات روضه با اساتید روایات در اصول و فروع کافی یکسان است، که این امر نشان از یکی بودن مولف آنهاست.
- نجاشی و شیخ طوسی که سال‌ها پیش از ابن ادریس بوده اند، روضه را جزئی از کافی و تألیف کلینی دانسته است. اگر ادعای تالیف روضه از سوی ابن ادریس (م 598) صحیح باشد، چگونه ممکن است نجاشی و شیخ سال‌ها پیش از وجود و انتساب این کتاب مطلع باشند.
علت نام‌گذاری
در علت نام‌گذاری کتاب به کافی دو نکته بیان شده است:
- کلام خود کلینی در خطبه کتاب طهارت است که می‌گوید: این کتاب، برای همه فنون علم دین کافی است.
- نام کتاب برگرفته از کلامی است که به امام زمان(عج) نسبت داده شده که فرمود: این کتاب، برای شیعیان ما کافی است. این جمله زمانی صادر گشته که کافی بر امام(ع) عرضه شده و ایشان آن را تحسین کرده است (البته چنین حدیثی وجود ندارد و صرفاً یک ادعا است).
بعضی درباره کافی گفته‌اند که بر امام زمان(عج) عرضه شده و آن حضرت فرمود: «الکافی کاف لشیعتنا» یعنی کتاب کافی برای شیعه ما بس است، این مطلب صحت ندارد: علامه مجلسی می‌گوید: اینکه بعضی از گزاف گویان به طور یقین می‌گویند همه کتاب کافی بر امام قائم(عج) عرضه شده است چون کافی در بغداد شهر نمایندگان آن حضرت بوده است، بطلان سخن آنان بر هیچ عاقلی پوشیده نیست
میرزا حسین نوری آورده است: این شایعه که می‌گویند کافی را بر حضرت حجت(عج) عرضه شده و فرموده است: کافی برای شیعه ما کافی است اصلی ندارد و در تألیفات اصحاب ما از آن اثری نیست» وی از محدث استرآبادی نقل می‌کند که چنین حدیثی وجود ندارد.
ویژگی‌های کتاب کافی
- نویسنده این کتاب، دوران نواب اربعه و بخشى از زمان امام حسن عسکری علیه السلام را درک کرده است.
- نویسنده این کتاب، به جهت نزدیکى زمانى با نویسندگان اصول، توانسته روایاتى را با واسطه هاى کمتر نقل کند؛ از همین رو بخشى از روایات کافى با سه واسطه نقل شده است.
- داراى عناوینى کوتاه و گویا است که محتواى روایات باب را نشان مى دهد.
- روایات بدون دخل و تصرف نقل شده و توضیحات مصنف با روایت ها مشتبه نمى شود.
- مصنف سعى مى کند حدیث درست تر و روشن تر را، در اول باب قرار داده و سپس احادیث مبهم و مجمل را ذکر کند.
- یکی از امتیازات کافی این است که کلینی سلسله سند را تا به امام، در هر حدیث نقل می‌کند، و آن جا که صدر سند را حذف کرده است، جایی است که از کتاب دیگر نقل کرده و سلسله سند را به آن کتاب حواله می‌دهد. تمام سند حدیث در آن ذکر شده و از این جهت با تهذیب و استبصار و من لایحضره الفقیه متفاوت است.
- روایاتى را نقل مى کند که با عنوان باب سازگار است و از نقل احادیث معارض خوددارى کرده است.
- روایات را در غیر ابواب خود قرار نداده است.
- از تنظیم و تبویب دقیق و منطقى برخوردار است؛ از عقل و جهل و سپس علم و آن گاه توحید شروع مى کند؛ در واقع برخى از مباحث معرفت شناسى را در مرحله نخست قرار داده و سپس به مباحث توحید و امامت مى رسد، آنگاه روایات اخلاقى را نقل کرده تا به فروع و احکام مى رسد و در پایان جُنگى متنوع از احادیث را جمع نموده است.
- جامعیت کافى نسبت به مباحث عقیدتى، اخلاقى و فقهى از دیگر امتیازهاى آن است.
منبع
برگرفته از سایت بررسی کتاب الکافی و شیخ کلینی - مرکز تخصصی شیعه...