سوره حج

نام	سوره حج
شماره سوره	۲۲
ترتیب نزول	۱۰۴
جزء	۱۷
مکی/مدنی	مدنی
تعداد آیات	۷۸
تعداد کلمات	۱۲۸۲
تعداد حروف	۵۳۱۵

سوره حجّ، بیست‌ودومین سوره قرآن کریم در ترتیب مصحف ، و یکصد و سومین سوره در ترتیب نزول می‌باشد. گرچه در مورد مکی یا مدنی بودن آن در میان مفسران اختلاف وجود دارد. این سوره به دلیل آنکه برخی از آیاتش در مورد حج است به این نام خوانده می‌شود. این سوره شامل چندین حکم فقهی حج مانند وجوب حج، احکام قربانی، حلال بودن گوشت حیوانات، وجوب طواف خانه خدا در حج و... است. برای قرائت این سوره ثوابی همانند پاداش حج‌گذار و عمره‌گذار نقل شده است.

حج

در لغت به معنى قصد پى در پى و در شريعت قصد خانه خداست براى انجام اعمال بخصوصي.

مفهوم کلی سوره

• دلايل منطقى آغازگر هستى ؛
• دلايل و شواهد فرجام هستى ؛
• آيين شكوه مند حج و فلسفه ى احكام آن ؛
• مراحل آفرينش انسان ؛
• سرگذشت عبرت آموز پيامبران الهى.

علت نام‌گذاری

«سوره حج»؛ تنها نام اين سوره «حجّ» است كه در اصل به معناى «قصد و آهنگ» است، ولى در اصطلاح به يكى از عبادت هاى اسلامى كه جزء فروع دين است گفته مى شود.

اهداف و آموزه‌ها

هدف هاى اساسى سوره حج عبارت اند از:

1. اشاراتى به مبدأ و قدرت مطلق خدا در دنيا و آخرت؛
2. اشاراتى به معاد و دلايل آن؛
3. بيان پاره اى از احكام و قوانين اسلامى براى مردم.

محتوا و موضوعات

از نظر محتوا مطالب سوره حج را به چند بخش مى توان تقسيم كرد:

2. آيات فراوانى كه در زمينه معاد و دلائل منطقى آن، و انذار مردم غافل از صحنه هاى قيامت، و مانند آن است كه از آغاز اين سوره شروع مى شود و بخش مهمى از آن را در بر مى گيرد؛
3. بخش قابل ملاحظه اى نيز از مبارزه با شرك و مشركان، سخن مى گويد و با توجه دادن به آيات پروردگار در عالم هستى انسانها را متوجه عظمت آفريدگار مى سازد؛
4. بخشى از اين سوره نيز مردم را به بررسى سرنوشت عبرت انگيز گذشتگان و عذابهاى دردناك الهى كه بر آنها نازل شد دعوت كرده، از جمله سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود، و قوم ابراهيم و قوم لوط، و قوم شعيب و موسى را يادآور مى شود؛
5. بخش ديگرى از آن پيرامون مساله حج و سابقه تاريخى آن از زمان ابراهيم(ع) و سپس مساله قربانى و طواف و مانند آن است؛
6. بخشى از آن هم پيرامون مبارزه در برابر ظالمان و پيكار با دشمنان مهاجم، است؛
7. و سرانجام قسمتى از آن پند و اندرزهايى است در زمينه هاى مختلف زندگى و تشويق به نماز و زكات و امر به معروف و نهى از منكر و توكل و توجه به خداوند.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابى بن كعب مي‌گويد:پيامبر(ص) فرمود: «هر كس سوره حج بخواند، ثواب حج و عمره تمام حج‌كنندگان و عمره‌كنندگان گذشته و آينده به او داده مى شود».

امام صادق(ص) فرمود: «هر كس سه روز يك بار اين سوره را بخواند، از سال خارج نمي‌شود ، مگر اينكه به زيارت خانه خدا برود و اگر در سفر بميرد، اهل بهشت خواهد بود».

محل و زمان نزول

• سوره حج بقول ابن عباس و عطا جز چند آيه اى از آن مكى است. حسن مى گويد: جز چند آيه اى از آن كه در سفر نازل شده، مدنى است. اين چند آيه را بعضى 6 و بعضى 4 آيه دانسته اند.
• سوره حج در اوائل هجرت نازل گشته است، علامه طباطبايی با در نظر گرفتن آنچه گفته شد ترجيح مى دهد كه در فاصله هجرت و جنگ «بدر» نازل شده باشد و نشان مى دهد كه در آن وقت مشركان داراى شوكت بوده اند.

فضای نزول

با توجه به اينکه سوره حج در اوايل هجرت پيامبر اسلام به مدينه نازل شده است خداوند متعال اين سوره را در جواب مشرکين مکه که مي‌گفتند ديگر مسلمانان را به مکه راه نخواهيم داد فرستاد تا مسلمانان هم به آمادگی لازم برای مقابله با آنان بپردازند و برای جنگ و جهاد آماده بشوند و نيز ترغيب مسلمانانی که هنوز در مکه بودند برای پيوستن به مهاجران مدينه، علاوه بر اينها با توجه به تشکيل شدن حکومت اسلامی پاره‌ای از احکام حج و قربانی و جهاد هم در اين سوره ذکر شده است.

ويژگی

1. سوره حج از سور مثانی می باشد مثانی سوره هايی هستند که بعد از سور مئين قرار گرفته اند و زير صد آيه دارند مانند اينکه سور مئين مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده اند.
3. سوره های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مريم و عنکبوت و روم و يس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهيم و ص و محمد و لقمان و زمر.
4. روايتى است كه از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.
5. از خصوصيات سوره حج دو سجده ای بودن آنست آيات هجده و هفتاد و هفت اين سوره دارای سجدۀ تلاوت می باشند.
7. اين سوره به نام يكى از اعمال عبادى كه از فروع دين است، نام‌گذارى شده و از سوره هايى است كه برخى مضامين آن متناسب با سوره هاى مكى و برخى احكام آن (مثل اجازۀ جنگ) متناسب با سوره هاى مدنى است؛ از اين رو برخى آن را سوره مشترك مكه و مدینه دانسته اند.

منبع

برگرفته از سایت معرفی سوره حج - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir