حرکت اسلامی ازبکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
(صفحه‌ای تازه حاوی « <div class="wikiInfo"> پرونده:حرکت اسلامی ازبکستان.jpg|بندانگشتی|چپ|حرکت اسلامی ازبکس...» ایجاد کرد)
(بدون تفاوت)

نسخهٔ ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۱۰

حرکت اسلامی ازبکستان
نام حزب حرکت اسلامی ازبکستان
تاریخ تاسیس 1998م
موسس حزب نمنگانی و یولداشوف
رهبران ابو عثمان عادل،عثمان غازی،عزیز یولداشف و ابوذر عزام
اهداف و مبانی هدف نخستین گروه که جنبش اسلامی ازبکستان بر اساس آن شکل گرفت یک هدف ملی بود. نمنگانی به دنبال سرنگونی دولت اسلام کریموف بود. به نظر می رسد در دروان رهبری او و علی رغم همکاری با سازمان های بین المللی همچون القاعده خط مشی اصلی گروه همچنان بر محو اهداف ملی باقی ماند و حرکت اسلامی ازبکستان به منظور آزادی عمل برای اقدام علیه دولت اسلام کریموف تصمیم به حضور در افغانستان و همکاری با طالبان و القاعده گرفته است.در دوره رهبری یولداشوف که از ابتدای شکل گیری جنبش مسئول امور عقیدتی آن بود، حرکت اسلامی ازبکستان به سمت آرمان القاعده پیش رفت.

حرکت اسلامی ازبکستاندارای جایگاه و اهمیت در مجموعه تشکلات موسوم به «جهادی» است که این مطلب به خوبی از سخن منسوب به اسامه بن لادن که آنها را جزء ضروری و انکار ناپذیر جهاد معرفی کرده است روشن می گردد. گفتنی است گرچه از سال 2001 م به این سو و در پی فروپاشی پایگاه القاعده در افغانستان قدرت و نفوذ حرکت اسلامی ازبکستان به شکل محسوسی کاسته شد لکن این گروه هرگز به طور کامل متلاشی نشد بلکه توانست با ایجاد پیوند های جدید در سختترین شرایط حیات خود را تداوم دهد و حتی در سال 2021 م همچنان به عنوان یک تهدید به حساب می آید.

رهبران گروه

جریان ها بر محور رهبران خود شکل می گیرند و دچار تحول و تکامل یا ضعف و انحطاط می شوند بنابراین شناخت رهبران یک گروه نخستین قدم در شناخت یک گروه و جریان است. به همین منظور پیش از پرداختن به تاریخچه شکل گیری و تطورات گروه، توضیح مختصری در خصوص سرکردگان و «رهبران حرکت اسلامی ازبکستان» مذکور ارائه می شود.:

جمعه نمنگانی

موسس و نخستین رهبر گروه که با جذب منابع مالی مهم و نیز به لطف ارتباطات و رهبری کاریزماتیکش توانست گروه تازه تاسیس خود را خیلی زود به جنبش قدرتمندی تبدیل کند که تهدیدی جدی برای دشمنانش به شمار می آمد. با این وجود حمله آمریکا به افغانستان، مانعی بر سر راه قدرت گرفتن نمنگانی ایجاد کرد و او در سال 2001 در افغانستان کشته شد.

طاهر یولداشف

دومین رهبر و فرمانده گروه که از سال 2001 م و در پی مرگ نمنگانی جانشین او گردید و تا 27 اکتبر 2009 م که در حمله هواپیماهای آمریکایی مجروح و کشته شد رهبری جنبش را برعهده داشت. البته پیش از سال 2001 م نیز او همکار و معاون نمنگانی در امر مدیریت و رهبری گروه بود و مسئولیت امور عقیدتی و سیاسی به وی سپرده شده بود. ارتباط او و نمنگانی به سالهای 1990م و قبل از تاسیس جنبش باز می گردد. در حقیقت در آن سالها وی و حزبش از جمله افراد و جریان های مؤثر بر نمنگانی بودند، گرچه ویژگی های فردی نمنگانی سبب شد او بعدا در جایگاه برتر رهبری و فرماندهی قرار گیرد.

ابو عثمان عادل

وی که پس از کشته شدن یولداشف، جانشین او شده بود در 29 آوریل 2012م در حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی در میرامشاه ، واقع در وزیرستان شمالی کشته شد.

عثمان غازی

دوران رهبری غازی (آوریل 2012 م- دسامبر 2015م) از حساس ترین و پر حرف و حدیث ترین دوران تاریخی حرکت اسلامی ازبکستان است. او که متولد سال 1970م بود در جریان عملیات های سال1990م مورد توجه مسئولین دولتی ازبکستان قرار گرفت و به دلیل عضویت در گروه های مخالف دولت و چاپ مقالات با مضامین جهادی، توسط دستگاه اطلاعاتی ازبکستان دستگیر شد لکن در جریان بازجویی موفق به فرار از زندان و سپس فرار از کشور گردید. اتفاقی که به گفته برخی تحلیل گران، با توجه به حساسیت بالای دستگاه اطلاعاتی ازبکستان نسبت به اسلام گرایان رادیکال، بسیار شک برانگیز است و احتمال جذب او توسط سرویس اطلاعاتی را مطرح می کند. کشته شدن رهبران حرکت اسلامی ازبکستان بعد از پیوستن او به این گروه و مواضع و اقدامات حرکت اسلامی ازبکستان در دوران رهبری او که آن را از یک هم پیمان طالبان به دشمن آن تبدیل کرد احتمال ارتباطات او با نیروهای منیتی را تقویت می کند. زندگی توأم با آرامش همسر او در تاشکند در کنار آزار و اذیت های مداوم سرویس اطلاعاتی ازبکستان برای خانواده مبارزان به عنوان شاهد دیگری بر همکاری غازی با سرویس جاسوسی ازبکستان تلقی شده است. برخی دستگاه های اطلاعاتی کشور های منطقه نیز ارتباط غازی و دستگاه اطلاعتی تاشکند را تایید کرده اند. بالاخره در دسامبر 2015م طالبان افغانستان با انتشار خبری اعلام کرد که افراد ملا اختر منصور، عثمان غازی رهبر حرکت اسلامی ازبکستان را در حالیکه با لباس زنانه در حال فرار بوده است شناسایی کرده و به قتل رسانده اند.

عزیز یولداشف

فرزند طاهر یولداشوف فرمانده سابق گروه که تا سال 2020 لااقل رهبری بخشی از نیروهای حرکت اسلامی ازبکستان را برعهده داشته است. او در 12 نوامبر 2020 در ولایت فاریاب افغانستان کشته شد.

ابوذر عزام

ابوذر البرمی معروف به ابوذر عزام مفتی گروه در سالهای اخیر بوده است. وی به داعش پیوست لکن پس از مدتی با انتشار فیلمی از این گروه جدا شد.

تاریخچه پیدایش «حرکت اسلامی ازبکستان»

خواستگاه شکل گیری؛ حزب عدالت

شرایط ازبکستانِ تازه استقلال یافته از شوروی، زمینه ساز شکل گیری جریان هایی گردید که کمتر از یک دهه بعد به تشکیل «حرکت اسلامی ازبکستان» ختم شدند.

حذف خدمات رایگانِ دولت کمونیستی و در پی آن ایجاد مشکلات اقتصادی و معیشتی، قدرت گرفتن گرایشات و جریان های دینی و برخورد های سرکوبگرانه دولت «اسلام کریموف» از مهمترین خصوصیات این دوران است. در چنین اوضاعی که نابرابری های اجتماعی در کنار بیکاری و مشکلات اقتصادی اقشار متوسط و ضعیف را تحت فشار قرار داده بود برخی گروه های متسلفین در «فرغانه» که به طور سنتی یکی از اسلامی ترین مناطق آسیای مرکزی است نفوذ کرده و با شعار های انقلابی و داعیه اصلاح اوضاع، شروع به جذب جوانان به خود می کنند. در بستر این اوضاع و تحت تأثیر مولفه های موجود، طاهر یولداشف در سال 1990(1991) حزب «عدالت» را با رویکرد سیاسی- مذهبی و تا حدی نظامی تأسیس می کند.

حزب عدالت اقتدار مدنی را در نمنگان به دست گرفته و به سرعت از طریق تحمیل شریعت، درجه ای از نظم و امنیت را برقرار و تلاش می کند دامنه فعالیت های خود را از دره فرغانه تا تاشکند امتداد دهد. این حزب که در ابتدا توسط رئیس جمهور جدید کریموف تحمل می شد، از او خواست که قوانین شریعت را در سراسر ازبکستان اجرا کند.

در سال 1992م متسلفین با دیگر مخالفان دولت از جمله اپوزوسیون دموکرات و اسلام گرایان معتدلِ «حزب رنسانس اسلامی ازبکستان» متحد شده و تلاش می کنند دولت اسلام کریموف را وادار به مذاکره کنند. لکن سیاست های سرکوبگرانه و خشن کریموف باعث افزایش تنش و درگیری و از کنترل خارج شدن دره فرغانه می شود. کریموف در سال بعد موفق می شود همه گروه های مخالف خود را سرکوب کند و در جریان این سرکوب برخی از جهادیست ها زندانی می شوند و بقیه از جمله نمنگانی و چند واسطه میان او و تاجران سعودی به تاجیکستان فرار می کنند تا مرحله جدیدی در روند افراطیزه شده آنها آغاز شود.

فرار به تاجیکستان؛ کاتالیزور افراط گرایی

خرده جریانی که آرمانش در مذاکره با دولت ازبکستان و سهم خواهی سیاسی از آن خلاصه می شد، با پا گذاشتن به تاجیکستان که خود کانون درگیریهای داخلی بود می رفت تا از یک حرکت ملی به یک حرکت منطقه ای تبدیل شود. نمنگانی به لطف توانایی اش در جذب و سازماندهی نیروها خیلی زود حلقه ای حدودا 200 نفره را به دور خود جمع و در دره طویلدره یک پایگاه نظامی برای خود برپا می کند.

در این سالها یولداشف، یار دیرین نمنگانی، تاجیکستان را ترک کرده و همچون بسیاری دیگر از اسلام گرایان به پاکستان رفته و در مدارس جمعیت علماء پاکستان تحصیل می کند. او همچنین در سفرهایی به کشور های مختلف خاورمیانه به دنبال جذب حمایت کشورهای خارجی از جمله پاکستان، عربستان، ترکیه و امارات است. گفته می شود او در جریان این سفرها موفق به جذب حمایت های مالی از سرویس اطلاعاتی پاکستان می شود و در سالهای 1995- 1998 در پیشاور با گروه های افغان ها وعرب افغان ارتباط می گیرد، با شخص اسامه بن لادن ملاقات می کند و از جمعیت علماء پاکستان کمک مالی دریافت می کند.

نمنگانی نیز با معترضان داخلی تاجیک هم پیمان شده و در جنگ داخلی تاجیکستان ورود می کند . این نبرد تجربه خوبی برای او بود و وی را در مقیاس یک فرمانده موفق مطرح ساخت. او حتی توانست در چند نوبت کنترل شهر طویلدره را به مدت کوتاهی در دست بگیرد.

تأسیس «حزب اسلامی ازبکستان»

در سال 1997م دولت ازبکستان کنترلش بر مرزها را تشدید می کند و با اسلام گرایان درگیر می شود از سوی دیگر توافق دولت تاجیکستان و معترضان و خاتمه یافتن جنگ داخلی بیش از پیش نمنگانی را در مضیقه قرار داده و او را مجبور به عقب نشینی به پایگاه خود در دره «طویلدره» می کند تا جایی که به ناچار به کشاورزی رو می آورد، گرچه همچنان تلاش دارد قدرت نظامی خود را حفظ کند.

در این شرایط نمنگانی تصمیم می گیرد به سوی طالبان که یکسال است تصرف کابل را در دست گرفته و تشکیل حکومت داده متمایل شود. نزدیک شدن به طالبان کم کم باعث می شود او از همپیمان سابق خود «حزب رنسانی اسلامی ازبکستان» که بر اساس منطق نژادی گاه از احمد شاه مسعود و اتحاد شمال در مقابل طالبان حمایت می کند فاصله بگیرد.

در چنین شرایطی در نهایت در سال 1998م نمنگانی و یولداشوف تصمیم می گیرند گروه جدیدی را به نام «حرکت اسلامی ازبکستان» تأسیس کنند. آنها هدف خود را تلاش و مبارزه برای سرنگونی دولت«اسلام کریموف» در ازبکستان اعلام می کنند. در حالیکه به دلیل تدابیر شدید امنیتی دولت کرمویف امکان حضور در ازبکستان را نداشتند و همچنان در پایگاه نظامی خود در خاک تاجیکستان مستقر بودند.

افغانستان؛ سکوی پرش و پرتگاه

گروه جدید نمنگانی اقدامات ایذائی و عملیات های نظامی خود را از سال 1999م در مناطق مرزی کشور های منطقه آغاز کرده و حتی عملیات ناکامی را برای ترور کریموف طراحی و اجرا می کنند. اقدامات خشونت آمیز «حرکت اسلامی ازبکستان» فشار های بین المللی و منطقه ای بر دولت تاجیکستان را برای اخراج این گروه از دره طویلدره افزایش می دهد و بالاخره در نوامبر 1999م و با پادرمیانی «نهضت اسلامی تاجیکستان» برای راضی کردن نمنگانی به خروج از تاجیکستان وی و یارانش به افغانستان تحت حاکمیت طالبان کوچک کرده و در مزار شریف ساکن می شوند.

بدون شک ورود به افغانستان مهمترین مرحله حیات گروه «حرکت اسلامی ازبکستان» است. زیرا اتحاد جدیدی را با القاعده و طالبان شکل داد تا هم به هدف خود برای مبارزه علیه دولت ازبکستان ادامه دهد و هم در زمین طالبان و القاعده بازی کند. یولداشوف و نمنگانی به طور مرتب ملاقات هایی با رهبران القاعده و طالبان داشته و از آنها کمک های مالی قابل توجه و تسلیحاتی دریافت می کرده اند.

حرکت اسلامی ازبکستان که دیگر نه تنها از فشار دولت ها آسوده شده بود بلکه از حمایت های دولت طالبان نیز برخوردار بود به یک گروه قدرتمند و مجهز متشکل از 5000 جنگجو تبدیل شد. همین امر باعث می شد نمنگانی مجددا به فکر اجرای عملیات هایی در مناطق مرزی کشورهای منطقه بیافتد.

روزهای خوش نمنگانی و یارانش در افغانستان، دولت مستعجلی بود که چندان دیر نپایید و دو سال بعد با حمله آمریکا به افغانستان پایگاه این گروه که همپیمان طالبان و القاعده بود در هم کوبیده شد. نمنگانی کشته شد و گروه او که اکنون تحت امر طاهر یولداشوف بود بعد از شرکت در نبرد آناکوندا در شاهی کوتی افغانستان و تحمل خساراتی به مناطق قبایلی پاکستان گریخت.

حرکت اسلامی ازبکستان بعد از سقوط طالبان

با سقوط طالبان دوره ضعف، ویرانی و پراکندگی حرکت اسلامی ازبکستان آغاز و گروه از درون و بیرون با مشکلات و چالش هایی مواجه شد . فقدان رهبری کاریزماتیک نمنگانی، سبب تاثیر گذاری بیشتر این شرایط بر گروه می گردید. یولداشوف هرگز نتوانست همانند نمنگانی تعلق و وابستگی یارانش به گروه را تضمین کند. بنابراین بخشی از نیروهای جنبش از آن جدا شده و احتمالا برای سپری کردن باقی عمر در فضای آرام و به دور از جنگ و تفنگ به کشور های همسایه کوچ کردند و تنها یک گروه چند صد نفری پیرامون یولداشوف باقی ماندند. البته همین جمع اندک انسجام و همبستگی درونی لازم را نداشتند و برخی اختلافات از جمله نسبت به نحوه مدیریت یولداشوف وحدت گروه را تهدید می کرد. این اختلافات منجر شد بخشی از اعضای گروه که روحیات تندتری داشتند و خواهان تداوم خط مشی نمنگانی بودند گروه جدیدی را در سال 2002به نام اتحادیه جهاد اسلامی پایه گذاری کنند. این گروه تند رو تر از حرکت اسلامی ازبکستان بوده و بسیاری از عملیات های نظامی که به حرکت اسلامی ازبکستان نسبت داده می شود در حقیقت کار این گروه است.

پیوند با تحریک طالبان و شبکه حقانی

در این شرایط نابسامانی و سر در گمی، بخشی از نیروهای حرکت اسلامی ازبکستان نیز پیوندهایی را با بیت الله محسود برقرار می کنند و زمانی که محسود در سال 2007م تحریک طالبان پاکستان (TTP) را تشکیل داد، از نزدیک با او همکاری می کنند. آنها حملات مشترکی را علیه دولت پاکستان انجام داده و در نهایت یک واحد نظامی به نام انصار الاسیر ایجاد کردند که هدف آن آزادی زندانیان اسلامگرای شبه نظامی بود که در زندان های پاکستان نگهداری می شدند.

پس از کشته شدن یولداشف در اوت 2009م ابوعثمان عادل، رهبر جدید جنبش اسلامی ازبکستان گروه را به پایگاه های حقانی در میرعلی و میرانشاه در وزیرستان شمالی منتقل کرد، و بدین طریق روابط نزدیکی نیز میان حرکت اسلامی ازبکستان و شبکه حقانی ایجاد شد.

بازگشت به افغانستان

پاکستان مکان مناسبی برای حرکت اسلامی ازبکستان نبود زیرا ازبک ها از یک سو تحت فشار و حملات ارتش پاکستان بودند و از سوی دیگر تنش هایی میان آنها و مردم محلی به وجود می آمد. ازبک‌ها توسط مولوی نظیر، رهبر محلی طالبان به بی‌احترامی به آداب و رسوم محلی، کشتن اعضای قبیله و درگیر شدن در دشمنی‌های محلی متهم شدند. در ادامه این تنش ها بالاخره در اوایل سال 2007م، جنگی بین جنگجویان مولوی نظیر و ازبک ها درگرفت که صدها قربانی از هر دو طرف برجای گذاشت و در نتیجه «حرکت اسلامی ازبکستان» از بیشتر مناطق وزیرستان جنوبی اخراج شد. به همین دلیل از سال 2007م اعضای گروه به تدریج شروع به مراجعت به افغانستان کردند و از سال 2010م، حضور خود در شمال افغانستان را گسترش دادند، به ویژه در مناطق ازبک نشین استان تخار و مناطق اطراف آن. فرماندهان گروه در این مناطق با دولت سایه طالبان ادغام شده و در مناطقی که حضور دولت افغانستان ضعیف بود، قدرت خود را اعمال کردند.

فاصله گرفتن از طالبان و پیوستن به داعش

طالبان گرچه به نیروهای «حرکت اسلامی ازبکستان» اجازه داد در آن مناطقی از افغانستان که تحت نفوذ آنها بود فعالیت کنند لکن از همکاری با آنها خودداری کرد. بنابراین آنها که از همکاری طالبان ناامید شده بودند، در سالهای 2014 -2015 تصمیم گرفتند به‌سمت شمال افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی حرکت کنند.

در این سالها داعش به تازگی در عراق و سوریه سر برآورده است. بر اساس منابع خبری دولتی افغانستان عثمان غازی که از سال 2012م و بعد از مرگ ابوعثمان عادل رهبری گروه را در دست گرفته بود در دسامبر 2014م از داعش حمایت کرد گرچه همچنان روابط خود با با طالبان را حفظ می کرد. برخی روابط میان داعش و ازبک ها شکل گرفت و بالاخره در مارس 2015م یک گروه از جنگجویان حرکت اسلامی ازبکستان در شمال افغانستان به رهبری سعدلا اورجنجی با انتشار فیلمی اعلام می کنند که دیگر تحت امر ملا عمر نیستند و با ابوبکر بغدادی بیعت کرده اند. در ژوئیه نیز فیلمی از شیخ محمد علی رهبر معنوی گروه منتشر شد که نشان می داد او هم با ابوبکر بغدادی بیعت کرده است. در نهایت عثمان غازی رهبر گروه در اوت همان سال در فیلمی همراه با یارانش ضمن اعلام بیعت با بغدادی به «ولایت خراسان داعش » می پیوندد. با این وجود در سال بعد برخی از این نیرو ها از جمله ابوذر عزام (مفتی گروه) از داعش جدا می شوند و سعی در بازسازی روابط دیرینه خود با طالبان در زیر پرچم حرکت اسلامی ازبکستان می کنند.

پیوستن عثمان غازی و یارانش به داعش عملا آنها را در تنش وتقابل با طالبان قرار داد، مواجهه ای که به قیمت جان او تمام شد. بعد از بیعت با داعش نیروهای تحت امر غازی در حالیکه با ملا اختر منصور توافق کرده بودند که در میانه ماه سپتامبر 2014م ولایت زابل را تخلیه کنند با زیر پا گذاشتن توافق در نزدیکی گروه «مولی داد الله» یکی از فرماندهان طالبان که مشروعیت رهبری ملا اختر منصور بعد از ملا عمر را زیر سؤال برده و از طالبان جدا شده بود مستقر شدند و حتی در فوریه 2015م با توقف یک اتوبوس 31 شیعه هزاره را به گروگان گرفتند.

در نوامبر 2015م ملااختر منصور که تصمیم به پاکسازی مناطق مختلف از وجود عناصر داعش گرفته بود در ابتدا به شهرستان خاک سفید ولایت فراه و سپس به ولایت زابل حمله می کند. در عملیات گروه طالبان، تعداد از مسافران هزاره نیز از دست ازبک‌ها آزاد شدند ولی متأسفانه 7 نفر از آن‌ها به‌صورت فجیعی به شهادت رسیدند. همچنین تعداد زیادی از ازبک‌ها اسیر یا کشته می شوند مابقی ناچارا به سمت شمال افغانستان کوچ می کنند.

سرنوشت حرکت اسلامی ازبکستان بعد از مرگ غازی و اینکه بعد از وی چه کسی به رهبری گروه منصوب شد چندان مشخص نیست. حتی اینکه این گروه به کلی در داعش ادغام و منحل شده یا توأم با عضویت داعش تمامیت خود را به عنوان یک جریان حفظ کرده است به طور دقیق معلوم نیست. عدم تعیین رهبر جدید شاید قرینه ای بر استحاله گروه در «ولایت خراسان داعش» باشد. گرچه به نظر می رسد عزیز یولداوشوف فرزند طاهر یولداشوف با جدا کردن خود از خط مشی کلی گروه رهبری بخشی از مبارزان را به برعهده گرفته و با نام حرکت اسلامی ازبکستان فعالیت می کرده است. او در 13 نوامبر 2020م در ولایت فاریاب افغانستان توسط نیروهای دولتی کشته شد.

اقدامات و عملیات ها

حرکت اسلامی ازبکستان به عنوان یک گروه با اقدامات خشونت آمیز پرتعداد و مدام شناخته می شود. از آغاز پیدایش این گروه عملیات های بسیاری توسط انجام، یا به آنها نسبت داده شده است.

عملیات های انجام شده:

آگوست 1999م: حمله به خاک قرقیزستان و گروگان گرفتن 4 زمین شناس ژاپنی و 8 سرباز قرقیز

آگوست 2000م حمله به قرقیزستان و به گروان گرفتن 4 کوهنور آمریکایی که مدتی بعد موفق به فرار می شوند.

ژوئیه 2001م حمله به بادکند(قرقیزستان) و سرخان دریا(ازبکستان)

دسامبر 2002م انفجار در بیشکک

می 2003م حمله به اوش (قرقیزستان) با 8 کشته.

2004م طراحی حمله به سفارت آمریکا و اسرائیل

2004م بمب گذاری در تاشکند با نزدیک به 50 کشته

2000م5 حمله به اندیجان که البته یولداشوف با بیان اینکه ما هیچ گاه پشت سر زنان و بچه ها مخفی نمی شویم دست داشتن گروهش در آن را انکار کرد.

به گفته مقامات تاجیکستان در 28 سپتامبر 2006م چند تن از نیروهای حرکت اسلامی ازبکستان به هواداران امامعلی رحمانوف رئیس جمهور تاجیکستان حمله و دو نفر را مجروح کردند.

جنبش اسلامی ازبکستان و طالبان متهم به بمب گذاری 28 می 2011م در تالقان افغانستان هستند که در آن یک فرمانده ارشد پلیس ملی افغانستان، جنرال محمد داوود داود کشته و والی تخار و یک ژنرال آلمانی زخمی شدند.

دسامبر 2011م حمله به مراسم تشییع جنازه یک مقام دولتی افغانستان در تخار که منجر به کشته شدن 19 نفر از جمله الحاج مطلب بیگ، نماینده پارلمان و رئیس سابق پلیس تخار شد.

آوریل 2012م، حمله مشترک با تحریک طالبان پاکستان به زندان بانو در استان خیبر پختونخوا پاکستان که در جریان آن نزدیک به 400 زندانی از جمله عدنان رشید که در سال 2003م به اتهام شرکت در سوء قصد علیه پرویز مشرف، رئیس جمهور وقت پاکستان محکوم شده بود ، آزاد شدند.

15 دسامبر 2013م، حمله به فرودگاه پیشاور که منجر به کشته شدن 4 نفر شد.

ژوئن 2014م حمله به فرودگاه جناح در کراچی پاکستان، با کشته شدن حدود سی نفر.

فوریه 2105م حمله به اتوبوس شیعیان هزاره و به گروگان گرفتن 31 مسافر. در آوریل ویدئویی منتشر کردند که مبازران گروه یکی از مسافران را در مقابل دوربین سر می برد.

ژوئن 2016م حمله به فرودگاه استانبول

دسامبر 2016م حمله به یک کلوپ شبانه در استانبول.

حمله به مترو سنپترزبورگ

2017م حمله با کامیون در نیویورک با 8 کشته.

منابع مالی

حرکت اسلامی ازبکستان از راه های مختلف هزینه لازم برای اقدامات خود را تآمین کرده است. کمک های مالی تاجران سعودی از قدیمی ترین این منابع است که حتی قبل از ایجاد جنبش، نمنگانی از آن بهره مند بوده است. به هنگام فرار از ازبکستان به تاجیکستان حلقه ای 30 نفره از اطرافیان او را همراهی می کردند که برخی از آنها واسطه های میان او و تاجران سعودی بودند.همچنین در سال 2000 توانست 15 میلیون دلار از منابع خارجی کمک دریافت کند که به نظر می رسد همه یا بخش عمده ای از این کمک ها از سوی سرمایه داران سعودی بوده است. علاوه بر این در سال 2008م، تعدادی مرد در شرق فرانسه، هلند و آلمان به اتهام جمع آوری کمک های مالی برای جنبش اسلامی ازبکستان بین سال های 2003م و 2008م دستگیر شدند که اکثر انها در سال 2013م در ددگاه محکوم شدند.

جذب کمک های گروه ها و نهاد های مختلف هم یکی دیگر از راه های تامین منابع مالی این گروه بوده است. یولداشوف در سالهای دهه 1990م در سفرهای مختلف به کشور های خاورمیانه به دنبال جذب کمک های مالی بوده است. گرچه از میزان موفقیت او در این امر اطلاعات دقیقی در دسترس نیست لکن گزارش هایی وجود دارد که او توانسته است کمک های را از جمعیت علمای پاکستان و سرویس اطلاعاتی ارتش این کشور دریافت کند. همچنین پیوند میان این گروه با طالبان و افغانستان موجب سرازیر شدن کمک های مالی و تجهیزاتی به سوی آن شد. از جمله کمک 20 میلیون دلاری اسامه بن لادن به این گروه در سال 2000م.

در مدت کوتاهی نمنگانی به روز آوردن به کشاورزی بخشی از هزینه های خود را از این طریق تامین می کرد. او با خریداری چند مزرعه و کامیون به بازار محصولات کشاورزی ورود می کند.

گروگان گیری نیز در برخی دوره ها برای این گروه درآمدهایی در پی داشته است. اولین عملیات نظامی این گروه به گروگان گرفتن چند نفر تبعه ژاپن ختم می شود که در عوض دریافت 2 تا 6 میلیون دلار باج نمنگانی حاضر به آزاد کردن آنها می شود.

یکی از راه های تامین مالی که همواره به گروه های افراطی نسبت داده می شود فعالیت در بازار قاچاق خصوصا قاچاق مواد مخدر است. حرکت اسلامی ازبکستان نیز از این نسبت استثنا نشده است. مجله Critique Eurasie ادعا کرده که این گروه در فعالیت های مجرمانه سازمان یافته مانند کنترل و تسهیل قاچاق مواد مخدر دخالت دارد. همچنین گفته شده است در سالهای حضور در طویلدره نمنگانی و یارانش واسطه قاچاق هروئین از افغانستان بوده اند. به گفته رالف موچکه در اینترپل 60 درصد صادرات تریاک افغانستان از آسیای مرکزی عبور می کند و نمنگانی و افرادش 60 درصد این بازار را کنترل می کرده اند.

نیروی انسانی

گرچه حرکت اسلامی ازبکستان اصالتا یک گروه قومی ازبک بود لکن اتباع افغانستان، تاجیکستان، چین(ایغورها)، ترکمنستان، کشورهای عربی، پاکستان، چچن، قرقیزستان، قزاقستان و حتی اتباع کشور های غربی هم در آن حضور داشته اند. حتی تعدادی از رهبرن و فرماندهان عالی رتبه گروه نیز غیر ازبک بوده اند مانند عباس منصور فرمانده قرقیز، و ابوذر البرمی معروف به ابوذر عزام که اهل میانمار و مفتی گروه بوده است. در واقع تجربه حضور در افغانستان گروه را بین المللی تر کرد. طالبان مدیریت نیروهای ایغور و پاکستانی را به حرکت اسلامی ازبکستان سپرد تا عضویت این افراد در طالبان مانع مذاکرات و ارتباطات دیپلماتیک با چین و پاکستان نشود.

تعداد نیروهای گروه مذکور هم به حسب چالش ها و شرایط متغیر بوده است. بر اساس گزارش های مختلف مبارزان گروه از 500 نفر تا 5000 نفر در نوسان بوده است.

اهداف و آرمان ها

اهداف و آرامن های گروه در مسیر حوادث و تحولات دچار تحول شده است. هدف نخستین گروه که جنبش اسلامی ازبکستان بر اساس آن شکل گرفت یک هدف ملی بود. نمنگانی به دنبال سرنگونی دولت اسلام کریموف بود. به نظر می رسد در دروان رهبری او و علی رغم همکاری با سازمان های بین المللی همچون القاعده خط مشی اصلی گروه همچنان بر محو اهداف ملی باقی ماند و حرکت اسلامی ازبکستان به منظور آزادی عمل برای اقدام علیه دولت اسلام کریموف تصمیم به حضور در افغانستان و همکاری با طالبان و القاعده گرفته است.

در دوره رهبری یولداشوف که از ابتدای شکل گیری جنبش مسئول امور عقیدتی آن بود، حرکت اسلامی ازبکستان به سمت آرمان القاعده پیش رفت. وی در یک سخنرانی در سال 2007م گفته بود: روزگاری ما فقط بر علیه کریمف می جنگیدیم ولی دیگر فقط او دشمن ما نیست. ما علیه همه دشمنان اسلام می جنگیم. همین خط سیر در دوره های بعد با جدیت بیشتری پیگیری شد و گروه را به یک تهدید بین المللی تبدیل کرد[۱].

پانویس