confirmed
۳۸٬۰۸۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
=زندگی= | =زندگی= | ||
در مورد زندگی او اطلاعات دقیقی به‌دست نرسیده است. نسب وی به قبیله عرب اَزْد می‌رسید. پدرش شاذان بن خلیل از محدّثان امامیه به‌شمار می‌آمد<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۹ق /۱۹۵۹م.</ref>. ابن شاذان پس از تحصیل در [[عراق]] به [[نیشابور]] بازگشت. او در زمان حکومت [[عبدالله بن طاهر]] بر [[خراسان]] (۲۱۴- ۲۳۰ق) به دلیل [[تشیع]] از نیشابور [[تبعید]] شد<ref> | در مورد زندگی او اطلاعات دقیقی به‌دست نرسیده است. نسب وی به قبیله عرب اَزْد می‌رسید. پدرش شاذان بن خلیل از محدّثان امامیه به‌شمار می‌آمد<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۹ق /۱۹۵۹م.</ref>. ابن شاذان پس از تحصیل در [[عراق]] به [[نیشابور]] بازگشت. او در زمان حکومت [[عبدالله بن طاهر]] بر [[خراسان]] (۲۱۴- ۲۳۰ق) به دلیل [[تشیع]] از نیشابور [[تبعید]] شد<ref> نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۰۶.</ref>. روایتی از حضور او در بیهق در اواخر عمر گزارش داده است<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۹ -۵۴۰.</ref>. ابن شاذان سرانجام در اواخر ۲۵۹ق در بستر بیماری افتاد و در اوایل ۲۶۰ق درگذشت<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۳.</ref> مقبره وی در نیشابور است. | ||
=تحصیلات= | =تحصیلات= | ||
بنابر روایت [[کشّی]]، فضل مدتی پس از وفات [[هارون عباسی]] (۱۹۳ق) به همراه پدرش به بغداد آمد و در حالی‌که هنوز به بلوغ نرسیده بود، در قطیعة الربیع بغداد نزد اسماعیل بن عباد به آموختن [[قرآن]] پرداخت<ref> | بنابر روایت [[کشّی]]، فضل مدتی پس از وفات [[هارون عباسی]] (۱۹۳ق) به همراه پدرش به بغداد آمد و در حالی‌که هنوز به بلوغ نرسیده بود، در قطیعة الربیع بغداد نزد اسماعیل بن عباد به آموختن [[قرآن]] پرداخت<ref> نک: طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸، ۵۴۳.</ref>. ابن شاذان در بغداد از محمد بن ابی‌عمیر (د ۲۱۷ق) بهره برد و با حسن بن علی بن فضّال آشنا گردید<ref>نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱ -۵۹۲.</ref>. او سپس به کوفه رفت و در آنجا از حسن بن محبوب، احمد بن محمد بن ابی نصر، صفوان بن یحیی و نصر بن مزاحم منقری بهره جست<ref>نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱ -۵۹۲.</ref>. | ||
=ارتباط با ائمه(ع)= | =ارتباط با ائمه(ع)= | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
==امام هادی(ع)== | ==امام هادی(ع)== | ||
[[شیخ طوسی]] ابن شاذان را در شمار [[اصحاب]] [[امام هادی(ع)]] آورده است<ref> | [[شیخ طوسی]] ابن شاذان را در شمار [[اصحاب]] [[امام هادی(ع)]] آورده است<ref>نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱-۵۹۲.</ref>. با توجه به حضور ابن شاذان در عراق در ربع اول قرن ۳ق، احتمال روایت مستقیم او از [[امام جواد]] و امام هادی وجود دارد، اما اینکه در آثار ابن بابویه به احادیثی برمی‌خوریم که حکایت از استماع مستقیم ابن شاذان از [[امام رضا(ع)]] دارد، امری غریب است<ref> نک: نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ص۳۴؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۵، ۵۹۱-۵۹۲؛ ابن شاذان، مختصر اثبات الرجعة، ص۲۰۸، ۲۰۹، ۲۱۳؛ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۲۷۱ | ||
طوسی، الرجال، ۱۳۸۰ق، ص۴۲۰.</ref>. | |||
==امام حسن عسکری(ع)== | ==امام حسن عسکری(ع)== | ||
ابن شاذان، در زمان [[امام حسن عسکری(ع)]] از معتبرترین عالمان امامی خراسان به‌شمار می‌رفت. کشی از ارتباط دورادور او با آن حضرت خبر داده است<ref> | ابن شاذان، در زمان [[امام حسن عسکری(ع)]] از معتبرترین عالمان امامی خراسان به‌شمار می‌رفت. کشی از ارتباط دورادور او با آن حضرت خبر داده است<ref> نک: ابن بابویه، التوحید، ۱۳۸۷ق، ص۱۳۷، ۲۷۰؛ ابن بابویه، الخصال، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۵۸؛ ابن بابویه، عیون الاخبار، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص.۱۱۹</ref>. در مورد رابطه او با امام حسن عسکری(ع) روایات بر دو دسته است؛ در یک‌دسته سخنانی از آن‌حضرت در عتاب و سرزنش وی وارد شده<ref>بحرالعلوم، محمد مهدی، الرجال، تهران، ۱۳۶۳ق.</ref> و در برخی ترحم امام(ع) نسبت به وی و مدح او دیده می‌شود. | ||
=جایگاه علمی= | =جایگاه علمی= | ||
شیخ طوسی از وی به‌عنوان متکلمی جلیل‌القدر یاد کرده است<ref> | شیخ طوسی از وی به‌عنوان متکلمی جلیل‌القدر یاد کرده است<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۲-۵۴۳؛ قس: طوسی، الرجال، ۱۳۸۰ق، ص۴۳۴، که ابن شاذان را در شمار اصحاب آن حضرت آورده است.</ref>. | ||
'''فقه''' | '''فقه''' | ||
ابن شاذان به‌عنوان [[فقیه]] نیز شناخته می‌شد | ابن شاذان به‌عنوان [[فقیه]] نیز شناخته می‌شد<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۱، ۵۴۳.</ref>؛ اما اطلاعات باقی‌مانده از فقه او اندک است. بخشی از فقه ابن شاذان که مخالفت بارزی با نظرات مشهور امامیه ندارد، در کتاب العلل او قابل دسترسی است. ولی این کتاب تنها مباحث مربوط به عبادات را شامل می‌شود. | ||
چنان‌که از تلویح [[ابن بابویه]]<ref>طوسی، محمد، الرجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.</ref> و تصریح [[سید مرتضی]]<ref>طوسی، محمد، الغیبه، تهران، ۱۳۹۸ق.</ref> برمی‌آید، ابن شاذان به حجیت قیاس مُستَنبَطُ العلّه قائل بوده است<ref>طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه.</ref>. برخورد علت‌گرایانه او با احکام شرعی در سراسر العلل نیز مؤید این امر است. | چنان‌که از تلویح [[ابن بابویه]]<ref>طوسی، محمد، الرجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.</ref> و تصریح [[سید مرتضی]]<ref>طوسی، محمد، الغیبه، تهران، ۱۳۹۸ق.</ref> برمی‌آید، ابن شاذان به حجیت قیاس مُستَنبَطُ العلّه قائل بوده است<ref>طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانه مرتضویه.</ref>. برخورد علت‌گرایانه او با احکام شرعی در سراسر العلل نیز مؤید این امر است. | ||
| خط ۶۹: | خط ۷۲: | ||
ابن شاذان در سلسله اسناد بسیاری از احادیث امامیه قرار گرفته است؛ نجاشی به توثیق او تصریح کرده است<ref>علامه حلّی، حسن، مختلف الشیعه، ایران، ۱۳۲۴ق.</ref>. کشّی در مواضع بسیاری به نظرات و جرح و تعدیل‌های او درباره محدّثان استناد جسته است<ref>فیض کاشانی، محمد محسن، الاصول الاصلیه، به کوشش جلال‌الدین محدّث، تهران، ۱۳۴۹ش.</ref>. | ابن شاذان در سلسله اسناد بسیاری از احادیث امامیه قرار گرفته است؛ نجاشی به توثیق او تصریح کرده است<ref>علامه حلّی، حسن، مختلف الشیعه، ایران، ۱۳۲۴ق.</ref>. کشّی در مواضع بسیاری به نظرات و جرح و تعدیل‌های او درباره محدّثان استناد جسته است<ref>فیض کاشانی، محمد محسن، الاصول الاصلیه، به کوشش جلال‌الدین محدّث، تهران، ۱۳۴۹ش.</ref>. | ||
=عقاید= | |||
برپایه اطلاعات اندکی که در دست است، اساس تعالیم کلامی ابن شاذان، پس از شهادتین، اقرار به حجت [[خداوند]] و اقرار به ماجاء من عندالله است<ref></ref>. او به اساس رجعت قائل بود<ref>کلینی، محمد، الکافی، تهران، ۱۳۷۷ق.</ref> و در مسأله‌ای چون ازدواج [[عمر]] با [[ام کلثوم]] دختر [[امام علی(ع)]] معتقد بود که آن ام‌کلثوم دیگری بوده است<ref></ref>. | |||
'''اعتقاد به امامت''' | |||
کلیات عقیده او در باب [[امامت]] با عقاید [[امامیه]] تطابق دارد؛ زیرا او استحقاق امامت را به نص می‌داند و امام را واجب الاطاعه می‌شمرد<ref>قمی، حسن، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی قمی، به کوشش جلال‌الدین تهرانی، تهران، ۱۳۶۱ش.</ref> و وجود بیش از یک امام را در زمان واحد بر روی زمین، ناممکن می‌دانست<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۰-۵۴۱.</ref>. | |||
البته گفته شده که او در برخی مسائل امامت نظرات ویژه‌ای داشت. وی با این عقیده که امامان به باطن امور آگاهند و علم الهی لاینقطع به ایشان می‌رسد، موافق نبود و معتقد بود [[پیامبر(ص)]] [[دین]] را به‌طور کامل آورده و امامان پس از او، علم خود را از سرچشمه پیامبر(ص) فراگرفته‌اند<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸.</ref>. گفته شده ابن شاذان وصی [[ابراهیم(ع)]] را برتر از وصی ّ پیامبر(ص) می‌دانست و این به مفهوم تفضیل انبیا بر ائمه است<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸.</ref>؛ ولی یکی از هواداران معاصرش این سخن را اتهامی به وی دانسته است<ref> ابن شاذان، علل الشریعه، ص۱-۴.</ref>. | |||
'''اثبات امامت علی(ع)''' | |||
ابن شاذان در کتاب العلل<ref> سید مرتضی، الفصول المختاره، ج۱، ص۸۳-۸۵؛ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۹.</ref> و در مناظراتی که از وی نقل شده<ref> نک: طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۴۰، ۵۴۲؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref>، ادله خود بر اثبات امامت حضرت علی(ع) و نفی امامت [[شیخین]] و برخی دیگر از مسائل امامت را بیان کرده است. | |||
'''اقرار به "ما جاء من عندالله"''' | |||
اقرار به «ماجاء من عندالله» در کلام ابن شاذان از اعتبار خاصی برخوردار است. به‌عنوان مثال، براساس روایت کشی او آیات مربوط به استوای بر عرش را در مورد خداوند به‌همان معنای ظاهری آن گرفته و نوعی تجسیم را پذیرفته است؛ در عین حال صفات خداوند را برخلاف مفهوم عادی آن در مورد انسان‌ها دانسته و بر اینکه هیچ‌یک از مخلوقات با خداوند شباهتی ندارند، تأکید کرده است<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۹.</ref>. | |||
البته می‌توان در درک دقیق راویان از جزئیات سخن ابن شاذان تردید کرد، ولی نمی‌توان اساس انتساب این‌گونه مطالب را به وی مردود دانست، به‌خصوص اینکه ابن شاذان خود را خلف [[هشام بن حکم]]، [[یونس بن عبدالرحمان]] و [[سکاکی]] خوانده است<ref>برای تفصیل در این‌باره، نک: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref> بلکه باید در درک معنای تجسیم در عقیده او و اسلافش دقّت به خرج داد<ref> طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۱۶.</ref>. به‌طور کلی عقیده ابن شاذان در باب صفات الهی، آن‌گونه که نقل شده است، قرابت زیادی به عقاید سلفیان [[اهل‌سنت]] دارد. | |||
=پانویس= | =پانویس= | ||
{{پانویس| | {{پانویس|3}} | ||
[[رده:فقیهان شیعه]] | [[رده:فقیهان شیعه]] | ||