منبر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B1-2 برگرفته از سایت معنی منبر لغت‌نامه دهخداhttps://www.vajehyab.com] | [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B1-2 برگرفته از سایت معنی منبر لغت‌نامه دهخداhttps://www.vajehyab.com] | ||
[https://www.hawzahnews.com/news/362825/%D9%86%DB%8C%D9%85-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B1-%DB%B1 برگرفته از سایت نیم نگاهی به کارکردها و جایگاه منبر (۱) - خبرگزاری حوزهhttps://www.hawzahnews.com] | |||
=پانویس= | =پانویس= | ||
نسخهٔ ۲۳ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۴۵
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۸:۴۵، ۲۳ اوت ۲۰۲۲؛
منبرساده‌ترین و در دسترس ترین رسانه اسلام، منبر است که آن هم جایگاهش در اصلی‌ترین مرکز اسلامی یعنی مسجد می باشد.
پیامبر اسلام(ص) پیش از ساخت مسجد بر مکان های بلند می ایستاد و مردم را مخاطب قرار می داد. رفته رفته با ساخت مسجد، منبر به عنوان ابزاری ساده برای برقراری این ارتباط و ابلاغ پیام جدید، در کنار محراب مساجد بنا شد.
در طول تاریخ اسلام، در کنار نمازهایی که در مساجد اقامه می شد. منبر نیز در نقش رسانه برای آموزش معارف اسلامی و بیان مسائل جاری روز مطرح شد. پند و اندرزی که بر روی منبر توسط شخصیت های معنوی و با نفوذ اسلامی ایراد می گردید، دل ها را زنده و غفلت زدگان را بیدار می کرد.
امروزه نیز گرچه وسایل و ابزارهای نوین و رسانه های جمعی جهت تبلیغ دین، گسترش چشمگیری یافته، ولی با این همه منبر به عنوان یک رسانه تبلیغی قدرتمند و مقدّس نقش خود را حفظ کرده است.
معنا و مفهوم
منبر کرسى مانندى پایه دار که واعظ و خطیب بر بالاى آن نشسته خطبه خواند و موعظه کند. کرسى چند پله براى وعّاظ و مذکّران است. اهل منبر، روضه‌خوان و خطیب و واعظ است[۱]. منبر، آنچه بر بالاى آن مى‌روند،براى وعظ و خطبه.ریشه‌اش از«نبر»به معناى رفعت و بالایى است و به منبر،منبر گفته‌اند،بخاطر ارتفاعش[۲]. منبر،انواع گوناگون دارد:چوبى،آهنى،سنگى با پله‌هاى متفاوت از نظر تعداد.
منبر بعنوان جایى که خطبا و ائمۀ جمعه از فراز آن به القاء خطبه و ایراد سخن مى‌پرداخته‌اند.از صدر اسلام وجود داشته و اغلب،در سیطرۀ حکومت‌ها و خلافت‌ها بوده و وسیلۀ ترویج یک فکر محسوب مى‌شده است.
اولین منبر
علامه مجلسی در مورد اولین منبر در تاریخ اسلام می نویسد: «وقتی حضرت رسول(ص) به مدینه هجرت نمود و مسجد نبوی را بنا کرد، در کنار محراب مسجد، درخت خرمایی خشک و کهنه بود و هرگاه حضرت خطبه می خواند بر آن درخت تکیه می کرد. یکی از مسلمانان پیشنهاد کرد: یا رسول اللّه! رخصت ده که برای شما منبری بسازم که در وقت خطبه بر آن قرار گیری؛ و چون اجازه یافت برای حضرت منبری سه پایه ساخت. اول مرتبه که آن حضرت بر روی منبر رفت؛ آن درخت همانند ناله ای که ناقه در مفارقت فرزند خود کند، ناله نمود. پس حضرت از منبر به زیر آمد و درخت را نوازش کرد تا ساکت شد. حضرت فرمود: اگر من او را نوازش نمی کردم تا قیامت ناله می کرد[۳].»
ستون حنانه
پس از ساخت منبر ستونی که پیامبراکرم(ص) هنگام ایراد سخنرانی به آن تکیه می‌کرد، ناله‌ای سر داد که نشان از ناراحتی او از فراق رسول‌خدا(ص) بوده است. در منابع آمده است: «ستونی که پیامبر(ص) به آن تکیه می‌کرد صداى ناله‌ای سر داد، به طورى که تمام مسجد به لرزه در آمد. پیامبر(ص) از منبر پایین آمد و خود را به ستون چسباند. ستون آرام گرفت، پیامبر(ص) فرمود: سوگند به کسى که جان من در دست اوست اگر خود را به او نمی‌رساندم، تا روز قیامت همچنان بانگ اندوه او ادامه داشت. سپس امر فرمود که آن را دفن نمودند[۴].» این ستون به ستون حنانه شهرت یافته است.
ابن عمر هم مى‌گوید که پیامبر(ص) هنگام سخنرانى و ایراد خطبه به پایه‌اى که تنه درخت خرمائى بود، تکیه می‌داد و چون منبر آماده شد و حضرت براى خطبه به آن سو رفتند آن ستون نالید تا آن که پیامبر بازگشت و به آن دست کشید[۵]. شیخ مفید ناله این ستون را به عنوان یکی از معجزات آن حضرت دانسته است[۶].
زمان ساختن منبر
از طبری نقل شده که منبر پیامبر(ص) در سال هفتم هجری ساخته شده است و «هم در این سال منبر پیامبر(ص) که از آن جا براى کسان سخن مى‌کرد، ساخته شد که دو پله و جایى براى نشستن داشت. به قولى منبر به سال هشتم ساخته شد؛ اما درست، همان سال هفتم است[۷].» در نقلی دیگر هم آمده است: «منبر پیامبراکرم(ص) در سال هشتم و به نقلی هفتم هجری ساخته شد[۸].» منبر رسول‌خدا(ص) روز جمعه، اوایل سال هشتم هجرى به مسجد آورده شد[۹].
قداست منبر
رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) از همان صدر اسلام تلاش نمودند تا این رسانۀ سنّتی، قداست خود را حفظ کند. گرچه در برهه ای از زمان ها، نااهلان به این کرسی مقدّس تکیه زده اند، ولی همچنان منبر بر قداست خود باقی مانده است.
خلیفه دوم در اولین روزهای خلافتش بر بالای منبر پیامبر اکرم(ص) رفته و در مورد آیۀ شریفه: «النَّبیُّ اَولی بِالمُؤمِنینَ مِن اَنفُسِهِم»[۱۰] برای مردم صحبت می کرد. امام حسین(ع) که در گوشه ای از مسجد نشسته بود، با شنیدن سخنان تناقض آمیز خلیفه از جایش بلند شد و با لحنی معترضانه فرمود:
«انْزِلْ ... عَنْ مِنْبَرِ أَبِی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، لَا مِنْبَرِ أَبِیکَ[۱۱]؛ از منبر پدرم رسول خدا(ص) فرود آی این منبر پدر تو نیست».
عمربن خطاب گفت: راست می گویی. بلی! این منبر پدر توست، نه منبر پدر من! بعد امام(ع) با استدلال های محکم سخنان او را پاسخ داد. تا اینکه خلیفه دوم با خشم و ناراحتی تمام از منبر پایین آمد و با گروهی از یارانش به منزل امیرمؤمنان علی(ع) رفت و خطاب به آن حضرت گفت: ای اباالحسن! امروز از فرزندت حسین چه چیزها که ندیدم! او در مسجد رسول الله با صدای بلند با ما سخن می گوید و اوباش و اهل مدینه را بر من می شوراند[۱۲].
طبق برخی از روایات یکی از نشانه هایی که قبل از ظهور هویدا می شود، خدشه دار شدن قداست منبر است. رسول خدا(ص) به سلمان فارسی فرمود: «یَا سَلْمَانُ! فَعِنْدَهَا ... وَ قُعُودُ الصِّبْیَانِ عَلَی الْمَنَابِرِ[۱۳]؛ سلمان! هنگام ظهور [یکی از نشانه های آن این است که] بچه های نابالغ بر منبرها می نشینند[۱۴].»
کارکردهای منبر
مهم ترین کارکردهای منبر در جامعه اسلامی را می توان در دو محور دانست:
- رسانه ای بانفوذ برای رساندن مسائل جهان اسلام؛
- ابزاری مطمئن برای تبلیغ دین و آموزش معارف اسلامی.
جایگاه اهل منبر
اهل منبر در فرهنگ اسلامی منزلت خاصی دارند. پیامبر اکرم(ص) در این خصوص می فرماید: «أَ لَا أُحَدِّثُکُمْ عَنْ أَقْوَامٍ لَیْسُوا بِأَنْبِیَاءَ وَ لَا شُهَدَاءَ یَغْبِطُهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ الْأَنْبِیَاءُ وَ الشُّهَدَاءُ بِمَنَازِلِهِمْ مِنَ اللَّهِ عَلَی مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ[۱۵]؛ آیا به شما خبر دهم از گروه هایی که از پیامبران و شهیدان نبوده، ولی در روز رستاخیز پیامبران و شهیدان به جایگاه های ایشان در پیشگاه الهی که بر منابری از نور است، غبطه می خورند؟»
گفته شد: ای رسول خدا ایشان کیستند؟. حضرت فرمود: «هُمُ الَّذِینَ یُحَبِّبُونَ عِبَادَ اللَّهِ إِلَی اللَّهِ وَ یُحَبِّبُونَ اللَّهَ إِلَی عِبَادِهِ؛ آنها کسانی هستند که بندگان خدا را نزد خدا محبوب می کنند و خدا را نزد بندگانش محبوب می گردانند.
اصحاب گفتند: محبت خدا بر دل بندگان افکندن را فهمیدیم، ولی ندانستیم بندگان را چگونه محبوب خداوند قرار می‌دهند؟.
آن حضرت(ص)فرمود: «یَأْمُرُونَهُمْ بِمَا یُحِبُّ اللَّهُ وَ یَنْهَونَهُمْ عَمَّا یَکْرَهُ اللَّهُ فَإِذَا أَطَاعُوهُمْ أَحَبَّهُمُ اللَّهُ[۱۶]؛ بندگان را به آنچه خداوند دوست دارد، فرمان می دهند و از آنچه ناخوشایند اوست باز می‌دارند و هر گاه از آنان اطاعت کنند خداوند ایشان را دوست می دارد.
منابع
برگرفته از سایت معنی منبر لغت‌نامه دهخداhttps://www.vajehyab.com
برگرفته از سایت نیم نگاهی به کارکردها و جایگاه منبر (۱) - خبرگزاری حوزهhttps://www.hawzahnews.com
پانویس
- ↑ لغت‌نامه،دهخدا.
- ↑ مجمع البحرین.
- ↑ حیوة القلوب، محمد باقر مجلسی، نشر سرور، قم، 1384ش، ج3، ص521.
- ↑ بیهقی، پیشین، ص196.
- ↑ همان، ص195.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، اسلامیه بی تا، ج1، ص343 به ستونی که در محل تنه این درخت ساخته شد ستون حنانه گفتند این ستون امروزه موجود است.
- ↑ طبری محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، 1375، ج3، ص 1156.
- ↑ مقریزی، پیشین، ج10 ، ص95.
- ↑ یوسفی غروی، پیشین، ج4، ص 125.
- ↑ سوره احزاب/آیه 6.
- ↑ بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، مؤسسة الوفا، بیروت1403ق، ج30، ص47.
- ↑ همان، ص48.
- ↑ تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی، دارالکتاب، قم، 1404ق، چاپ سوم، ج2، ص304.
- ↑ . معنای حدیث این است که: [متأسفانه] کسانی مدیریت منبر را به عهده می گیرند که از نظر سن، دوره نوجوانی را می گذرانند و افراد مسنّ و با تجربه از منبرها محروم می شوند. امّا معنای دیگر این است که: [متأسفانه] کسانی مشغول تبلیغ دین می شوند که شرایط منبر را نداشته و از نظر علمی و فکری و معنوی بالغ نشده اند.
- ↑ مشکاة الأنوار ج1 ص136
- ↑ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، طبع قدیم، قم، 1375ش، چاپ اول، ج1، ص12.