احمد بن محمد بن یحیی عطار قمی

محمد بن یحیی عطار قمی
نام کامل	احمد بن محمد بن یحیی عطار قمی
نام‌های دیگر	ابوعلی
اطلاعات شخصی
محل تولد	قم
محل درگذشت	بغداد
دین	اسلام، شیعه
استادان	ابوجعفر محمد بن یحیی عطار عبدالله بن جعفر حمیری سعد بن عبدالله اشعری
شاگردان	هارون بن موسی تلعکبری حسین بن عبیدالله غضائری ابوالعباس احمد بن علی بن نوح سیرافی محمد بن محمد بن نعمان مفید علی بن احمد بن ابی جید قمی محمد بن علی بن شاذان قزوینی ابن عیاش جوهری
فعالیت‌ها	فقیه، محدث شیعی

احمد بن محمد بن یحیی عطار قمی، فقیه و محدث شیعه است. وی در محضر بزرگان و مشایخ قم جلوس نمود و از چهره‏‌های قم در فقه و حدیث به‌‏شمار آمد.

معرفی اجمالی

احمد بن محمد بن یحیی عطار قمی، فقیه و محدث شیعی. ظاهراً در قم تولد یافت اما زمان آن روشن نیست. کهن‏‌ترین استاد او در اواخر سده سوم (حدود 297ق) وفات یافت، پس وی در آن زمان حداقل دوران جوانی (20 سالگی) خود را می‏‌گذرانده است، بنابراین تولد او تقریباً در 277 هجری روی داده است. در‌باره وفات او «شیخ تلعکبری» (م385ق) در 356هجری در بغداد از او حدیث شنیده و اجازه نقل تمام روایاتش را از او گرفته است. بنابراین وی تا این تاریخ حیات داشته است.

وی در قم نشو و نما پیدا کرد و مانند پدرش به کار عطاری اشتغال داشت. در سنین نوجوانی تحصیلات خود را آغاز کرد و در محضر بسیاری از بزرگان و مشایخ قم جلوس نمود و از چهره‏‌های قم در فقه و حدیث به‌‏شمار آمد. پدرش «ابوجعفر محمد بن یحیی عطار» از بزرگان حدیث در قم و ری بود و شیخ کلینی (م329ق) از دست ‏پروردگان پدر اوست. وی بیشترین بهره‌‏ها را از پدرش برد. از استادان دیگر او در قم «عبدالله بن جعفر حمیری» (م.ب297ق) و «سعد بن عبدالله اشعری» (م300ق) هستند. وی پس از تحصیلاتش در قم عازم شهرهای کوفه، بصره و بویژه بغداد شد و اندوخته‏‌های خویش را در آن‌جا منتشر ساخت. از معاصران او احمد بن محمد بن ولید قمی (م343ق) است که هر دو از اساتید شیخ مفید (م413ق) بوده‌‏اند. وی در بغداد مجلس درسی به راه انداخت و شاگردان سرشناسی چون «هارون بن موسی تلعکبری» (م385ق)، «حسین بن عبیدالله غضائری» (م411ق)، «ابوالعباس احمد بن علی بن نوح سیرافی» (م410ق)، «محمد بن محمد بن نعمان مفید» (م413ق)، «علی بن احمد بن ابی جید قمی» (استاد شیخ طوسی)، «محمد بن علی بن شاذان قزوینی» (استاد نجاشی) و «ابن عیاش جوهری» (م401ق) در درس او حضور داشتند.

در منابع کهن رجالی اگرچه به صحت یا عدم صحت احادیث او تصریح نشده است، اما سوابق علمی او به ویژه شاگردان سرشناسی که وی تربیت نموده و نسبت به آنها دارای مقام اجازه بوده، کاشف از آن است که روایات او قابل استناد و از ارزش حدیثی برخوردار هستند. وی گرچه از نظر علمی هیچ‌گاه به اندازه پدرش، کسب اعتبار نکرده بود، اما بسیاری از صاحب نظران احادیث او را به دیده قبول انگاشته و شخصیت علمی او را ستوده‌‏اند. ابن‌‏داود با این‌که شخصیت او را «ناشناخته» دانسته ولی نام او را در قسم اول رجال خود که مخصوص راویان مورد اعتماد است، ذکر نموده است. وی دارای اثر تألیفی نبوده است زیرا نجاشی و طوسی در فهرست خود، بسیاری از گزارشات را از طریق ابن‏‌نوح سیرافی و دیگران از او نقل می‏‌کنند اما در‌باره خود او شرح‏ حال مستقلی ارائه نمی‌‏دهند. این موضوع نشان می‌‏دهد که وی دارای کتاب یا رساله‏‌ای نبوده است.

استادان

از اساتید معروف وی می‌توان:

1. پدرش ابوجعفر محمد بن یحیی عطار؛
2. عبدالله بن جعفر حمیری؛
3. همچنین سعد بن عبدالله اشعری را نام‌برد.

شاگردان

شاگردان سرشناسی که وی تربیت نموده ازجمله:

1. هارون بن موسی تلعکبری؛
2. حسین بن عبیدالله غضائری؛
3. ابوالعباس احمد بن علی بن نوح سیرافی؛
4. محمد بن محمد بن نعمان مفید؛
5. علی بن احمد بن ابی جید قمی؛
6. محمد بن علی بن شاذان قزوینی؛
7. ابن عیاش جوهری.

منابع

• رجال نجاشی، ص59 زیر شماره‌‏های 136 و137؛
• رجال طوسی، ص410 شماره 5955؛
• رجال ابن داود، ص45 شماره 136؛
• جامع الرواه، ج1ص71؛
• تنقیح المقال(حجری)، ج1صص95 و96، شماره 549؛
• معجم رجال الحدیث، ج3ص120 شماره‏‌های 931 و932.