افزودن پیوند

    کاربر:Hoosinrasooli/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    خط ۱: خط ۱:
    '''صیحه'''، یکی دیگر از نشانه‌های حتمی ظهور، صیحه آسمانی است. ندایی از آسمان که به حقانیت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) گواهی خواهد داد و دل‌های مؤمنان را مهیای ظهور و قیام مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه) خواهد نمود. بانگی بلند که نام مبارک قائم (عجل الله تعالی فرجه) را به گوش همه جهانیان در شرق و غرب خواهد رسانید و همگان آن را به زبان خود خواهند شنید.  
    {{جعبه اطلاعات شهر
    | عنوان = استان آذربایجان شرقی
    | تصویر = استان آذربایجان شرقی-1.jpg
    | نام = استان آذربایجان شرقی
    | کشور = ایران
    | تاریخ تأسیس =
    | استان = آذربایجان شرقی
    | تعداد جمعیت = ۴۰۴۰۴۰۰ نفر
    | پراکندگی دینی = {{فهرست جعبه افقی |[[مذهب شیعه|شیعه]] |[[اهل سنت و جماعت|سنی]] اقلیت‌های مذهبی }}
    | ویژگی خاص =
    }}
    '''استان آذربایجان شرقی'''، در گوشه شمال غربی فلات ایران قرار گرفته است. حدود شمالی این استان را رود ارس با جمهوری‌های آذربایجان،  ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطـور و آب‌های دریاچة ارومیه حدود غربی با استان آذربایجان غربی است و در جنوب کشیدگی رشته کوه‌ها، دره‌ها، جلگه‌ها و دشت‌ها موجب پیوستگی توپوگرافیک استان با آذربایجان غربی و زنجان شده است. در شرق نیز دره و رودخانه دره رود، کوه‌های سبلان، چهل‌مند و گردنه صائین این خطه را از استان اردبیل جدا می‌کند.
    ریشه‌ی نام این استان را در واژه‌ی آذر یا همان آتش دانسته‌اند که تحمل زمستان‌های طاقت‌فرسای منطقه بی‌حضورش ناممکن است.
    سرزمینی که به پایمردی‌های مبارزانی چون ستارخان و باقرخان، به تدبیر زنان هنرمند، به طبیعت استوار و باصلابت و به خوردنی‌های خوش‌مزه و رنگارنگ شناخته شده است.


    == معانی صیحه ==
    == تاریخچه آذربایجان بعد از اسلام ==
    صیحه، در لغت به معنى «صداى عظیمى» است، که معمولاً از دهان انسان یا حیوانى بیرون مى آید، ولى اختصاص به آن ندارد، بلکه، هر گونه صداى عظیم را شامل مى شود.
    آذربايجان در دوره اسلامي يكي از مهمترين ايالات ايران محسوب مي شد و از زمان زوال ساسانيان تا امروز مركز حوادث بسياري بوده و نقش بزرگي در جريان تاريخ داشته است.
    در آیات قرآن، مى خوانیم: چند قوم گنهکار به وسیله صیحه آسمانى مجازات شدند، یکى همین قوم «ثمود» بودند و دیگر قوم «لوط»<ref>حجر، آیه 73.</ref>. و دیگر قوم «شعیب»<ref>هود، آیه 94.</ref>.
    از آیات دیگر قرآن در مورد قوم ثمود استفاده مى شود که، مجازات آنها به وسیله صاعقه بود: «فَإِنْ أَعْرَضُوا فَقُلْ أَنْذَرْتُکُمْ صاعِقَةً مِثْلَ صاعِقَةِ عاد وَ ثَمُود»<ref>فصلت، آیه 13.</ref>. و این نشان مى دهد که منظور از «صیحه» صداى وحشتناک صاعقه است.
    آیا صداى وحشت انگیز صاعقه مى تواند جمعیتى را نابود کند؟
    جواب این سؤال مسلماً مثبت است; زیرا مى دانیم امواج صوتى از حد معینى که بگذرد، مى تواند شیشه ها را بشکند، حتى بعضى از عمارت ها را ویران کند و ارگانیسم درون بدن انسان را از کار بیندازد.
    این را شنیده ایم: به هنگامى که هواپیماها دیوار صوتى را مى شکنند (و با سرعتى بیشتر از سرعت امواج صوت، حرکت مى کنند) افرادى بى هوش به روى زمین مى افتند، یا زنانى سقط جنین مى کنند و یا تمام شیشه هاى عمارت هائى که در آن منطقه قرار دارند مى شکند.
    طبیعى است، اگر شدت امواج صوت، از این هم بیشتر شود، به آسانى ممکن است اختلالات کشنده اى در اعصاب و رگ هاى مغزى و حرکات قلب تولید کند و سبب مرگ انسان ها شود.
    طبق آیات قرآن، پایان این جهان نیز با یک صیحه همگانى خواهد بود، مى فرماید: ما یَنْظُرُونَ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ: «جز این انتظار نمى کشند که یک صیحه عظیم آسمانى آنها را فراگیرد در حالى که مشغول در امور دنیا هستند»<ref>یس، آیه 49.</ref>.
    همان گونه که رستاخیز نیز با صیحه بیدارکننده اى آغاز مى شود، مى فرماید: إِنْ کانَتْ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ جَمیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُون: «صیحه واحدى بیش نیست ناگهان همگى نزد ما احضار مى شوید»<ref>یس، آیه 53.</ref>.


    == نشانه حتمی ظهور ==
    با حمله مغولان و با ورود هلاکوخان ، آذربایجان مرکز شاهنشاهی مغولان از خراسان تا شام شد. پس از مغولان و خاندان ترکان قره قیونلوها و آق قیونلوها بر این منطقه تسلط یافتندو بعد شاه اسماعیل اول تبریز را پایتخت ایران اعلام کرد . بعد ها در دوره قاجار و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بخشی از آذربایجان طی عهد نامه های به روسیه واگذار شد. از نام های دیگر این سرزمین ایرانویچ ،آذرگشسب و آتورپادگان است . بعد از فتحعلی شاه ، شهر تبریز ولیعهد نشین شد و احمد شاه و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و بالاخره محمدعلی شاه دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند. رضاخان در سال 1300 شمسی سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در سال 1320 شمسی، نیروهای شوروی وارد ولایات شمالی ایران از جمله آذربایجان شدند. این نیروها در اردیبهشت ماه 1325 شمسی به دنبال طرح مسئله آذربایجان در سازمان ملل متحد، آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان در جریان ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 شمسی مبارزه را علیه استعمار انگلیس آغاز کردند و سرانجام با پیروزی ، انگلیس شکست خورد.
    طبق حدیث معتبر از امام صادق علیه السلام که درباره نشانه‌های حتمی پیش از قیام قائم عجل الله روایت شده، صیحه آسمانی در کنار چهار علامت دیگر از نشانه‌های حتمی ظهور است.« قبل قیام القائم خمس علامات محتومات، الیمانی و السفیانی و الصیحه و قتل النفس الزکیه و الخسف بالبیداء »؛ پیش از قیام قائم ۵ نشانه خواهد بود که همگی از علامات محتوم است، یمانی و سفیانی و صیحه آسمانی و قتل نفس زکیه و خسف بیداء<ref>الشیخ الصدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۶۵۰، ح۷.</ref>.


    در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام این موضوع دوباره مورد تأکید قرار گرفته و بر حتمیت وقوع صیحه به همراه نشانه‌های دیگر مهر تأیید زده شده است: « النداء من المحتوم و السفیانی من المحتوم و الیمانی من المحتوم و قتل النفس الزکیه من المحتوم و کف یطلع من السماء من المحتوم قال و فزعه فی شهر رمضان توقظ النائم و تفزع الیقظان و تخرج الفتاه من خدرها »؛ ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی است و خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی است و خروج یمانی از نشانه‌های حتمی است و کشته شدن نفس زکیه نیز از نشانه‌های حتمی است و دستی که از آسمان آشکار می‌شود از نشانه‌های حتمی است و صدایی که در ماه رمضان خوابیده را بیدار کند و بیدار را بترساند و دختران پرده نشین را بیرون کشاند<ref>نعمانی، الغیبه، ۲۵۲، ح۱۱</ref>.
    == نام های قدیمی ==
    * نام های پیشین آذربایجان شرقی آتروپاتگان، آذربایگان، آذرآبادگان و آذربادگان می باشد.
    * نام های قدیمی تبریز نیز تَورَز، تَوِرِژ، تورِش و دَرورژ است.


    با توجه به این احادیث و البته روایات متعدد دیگری که در این زمینه آمده است، یقیناً صیحه آسمانی یکی از علامات حتمی قبل از ظهور حضرت ولیعصر عجل الله خواهد بود که با فاصله زمانی اندکی از ظهور به وقوع خواهد پیوست و نام مهدی علیه السلام را بر دل‌ها و زبان‌ها خواهد نشاند.
    == سیر تحولات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ==
    خطه آذربایجان از كهن ترین تمدن‌های ایرانی بوده و جایگاه استواری در تمدن باستانی ایران دارد. تبریز مركز تاریخی این خطه، شهری است كهن كه اولین نشانه های تاریخی آن به هشت قرن قبل از میلاد مسیح مربوط می شود جایی كه در كتیبه سارگن دوم پادشاه آشوری از فتح آن یاد می شود. به روایت تاریخ، آذربایجان در زمان های بسیار دور مسكونی بوده و از فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و


    == پانویس ==
    صنعتی چشمگیری (به لحاظ واقع شدن بر سر راه جاده ابریشم) برخوردار بوده است، به گونه‌ای كه دانشمندان باستان شناس، بافت قدیمی ترین فرش بافته شده (فرش پازیرك) را به این منطقه نسبت می دهند.
    {{پانویس}}


    == منابع ==
    همچنین براساس مشاهدات و نوشته جهانگردان و سیاحان معتبری چون یاقوت حموی، ماركوپلو، ابن بطوطه و ... شهر تبریز دارای بازارهای متعدد بوده و مصنوعات تولیدی آن به اقصی نقاط جهان صادر می شده است. رونق بازار تبریز و اقتصاد جاری در شهر در طول قرون گذشته، شهر را به جولانگاه تجارت و عرضه و تقاضای بین المللی درآورده و از قبال آن مردمی غنی، ثروتمند و قدرتمند داشت. از نظر فرهنگی نیز علاوه بر صنعت چاپ، كتب خارجی نخستین بار در این شهر به فارسی برگردانده شده و فن ترجمه در این شهر پا گرفته است.
    [https://www.makarem.ir/main.aspx?reader=1&lid=0&mid=20968&catid=6509&pid=61877 برگرفته از سایت www.makarem.ir]
     
    '''خروج سفیانی'''
    [[پرونده:خروج سفیانی.jpg|بی‌قاب|چپ]]
     
    '''خروج سفیانی''' در بسیاری از منابع [[مذهب شیعه|شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] یکی از نشانه‌های [[ظهور]] معرفی شده است. در اینکه منظور از سفیانی شخص معینی از [[ابوسفیان|آل ابوسفیان]] است یا اینکه منحصر به شخصی معین نبوده و برای اشاره به برنامه‌های او از این تعبیر استفاده شده، در روایات، دلالت هایی بر هر دو معنا می‌توان یافت. ظهور سفیانی برای خنثی کردن تلاش‌های انقلابی [[حجت بن حسن (مهدی)|حضرت ولیعصر(عجل الله فرجه الشریف)]]، اندکی قبل از زمان ظهور امری مسلم است. تفاوت آن با [[دجال]] در این است که دجال مأموریت اخلال در انقلاب حضرت را با حیله و تزویر دنبال می کند اما سفیانی با تخریب و سلطه.
     
    == نام و نسب سفیانی ==
    بر اساس بررسی‌های جامعی که بر روی روایات ظهور انجام شده نام اصلی سفیانی عثمان و نام پدر او عنبسه می باشد. البته در برخی از روایات نام پدر او «عیینه» ذکر شده است. به دلایل فراوانی نقل قول‌ها و روایاتی که در این زمینه آمده است نام‌های دیگری هم برای سفیانی ذکر شده است. از آن جمله؛ حرب بن عنبسه، ابو عتبه، معاویه بن عتبه، عروه بن محمد، عنبسه بن هند، عبدالله بن یزید و عنبسه بن مره است. البته در روایات مشهور اهل سنت نام او عبدالله بن یزید است و نسب او هم به یزید بن معاویه بن ابی سفیان باز می‌گردد.
     
    در برخی روایات نیز، لقب «صخری» به او داده‌اند یعنی منسوب به صخر، پدر ابو سفیان. برخی روایات نیز از  او با نام خرناس یاد کرده‌اند. در اینکه نسب سفیانی به ابوسفیان برمی‌گردد شکی نیست اما اینکه از نسل کدام یک از فرزندان ابوسفیان است، نقل قول‌های متفاوتی شده است. برخی او را از نسل یزید می‌دانند و برخی از نسل عتبه بن ابوسفیان و برخی دیگر نیز از نسل خالد بن یزید بن ابوسفیان. نسب سفیانی از سمت مادر نیز به کلبیان می‌رسد<ref>ازشناسی علائم حتمی ظهور، سید بن طاووس، التشریف بالمنن، ص۲۹۶،ب۷۹</ref>.
     
    == ویژگی‌ها و خصوصیات ==
    برای نیل به حقیقت و پرهیز از هرگونه اقدام به وقت گذاری برای ظهور و ایجاد شک و شبهه، ویژگی‌های ظاهری و رفتاری سفیانی در روایات به خوبی توصیف شده است. بر اساس روایات، او دارای پوستی سفید متمایل به سرخ است. چشمان زاغ و رنگی دارد. موهای او زرد است، صورتش آبله دارد و به عبارت دیگر صورتی ناصاف دارد. چهارشانه است، طبع خونریز و پلیدی دارد.
     
    از قسمتی از شهر دمشق (پایتخت سوریه کنونی) که به سرزمین یابس (سرزمین خشک و بی‌آب و علف) معروف است قیام خود را آغاز می‌کند. در برخی از روایات از او با عنوان مسلمان تازه مسیحی شده ( مستبصر)، یاد کرده‌اند چنانچه شیخ طوسی علیه رحمه، این گونه توصیف نموده است که: «سفیانی در حالی که رهبری قومی را بر عهده دارد به مانند شخص نصرانی و صلیب در گردن از جانب بلاد روم می‌آید<ref>بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۸۲</ref>.» در رذالت و سفاک بودن سفیانی همین بس که امام صادق علیه السلام در توصیف او فرموده است: «اگر سفیانی را ببینید، پلیدترین مردم را دیده‌اید.»
     
    == تفاوت سفیانی و دجال ==
    تفاوتی که «سفیانی» با «دجّال» دارد شاید بیشتر در این است که دجّال از طریق حیله و تزویر و فریب، برنامه های شیطانی خود را پیاده می کند، امّا سفیانی از طریق استفاده از قدرت تخریبی وسیع خود این کار را انجام می دهد؛ همان گونه که در اخبار آمده است که او نقاط آبادی از روی زمین را زیر پرچم خود قرار خواهد داد<ref>بحارالانوار، ج 52، ص 26.</ref>. که نظیر آن را در حکومت ابوسفیان و معاویه و یزید در تاریخ خوانده ایم.
    هیچ مانعی ندارد که سفیانی آخر زمان که در برابر مصلح بزرگ جهانی «مهدی» قیام می کند از نواده های ابوسفیان باشد و شجره نامه و نسبش به او منتهی گردد، همانطور که در اخبار آمده است؛ ولی مهمتر از مسأله نسب این است که برنامه های او و صفات و مشخّصات و تلاشها و کوششهایش همه مانند ابوسفیان است و روشی همسان او دارد.
    این «سفیانی» مانند همه ابوسفیان ها و همه سفیانی های دیگر، سرانجام در برابر جنبش انقلاب جهانی مهدی(علیه السلام) به زانو در خواهد آمد و تلاش ها و کوشش ها و نقشه هایش نقش بر آب خواهد شد.
    از همه مهم تر آن است که باید مردم «دجّال ها» و «سفیانی ها» را بشناسانند. این سفیانی ها گذشته از نشانه هایی که قبلا گفتیم نشانه دیگری نیز دارند که نمونه اش در تاریخ اسلام به روشنی دیده می شود و آن این که: صلحا و شایستگان را از صحنه اجتماع کنار می زنند و افراد ناصالح و مطرود را به جای آنها قرار می دهند.
    «بیت المال» را ـ چنانکه در حکومت دودمان ابوسفیان آمده ـ میان حواشی و طرفداران خود تقسیم می کنند؛ طرفدار انواع تبعیض ها، تحمیق ها و پراکندگی ها هستند و با این مشخّصات می توان آنها را شناخت و شناساند<ref>کتاب حکومت جهانی مهدی، آيت الله العظمی ناصر مكارم شيرازی، انتشارات نسل جوان‏، قم، 1390ش، نوبت هشتم، ص 180.</ref>.
     
    == خسف بیدا ==
    واژه «خسف» ، به معنای فرورفتن و پنهان شدن است و «بيداء» نام سرزمينی بين مكه و مدينه است.
    لشكر سفيانی به مدينه رفته و مدت سه شبانه‌روز دست به تاراج و غارت می‌زنند و آنگاه متوجه مكه می‌گردند و چون به سرزمين «بيداء» كه جائی است ما بين مكّه و مدينه رسيدند، خداوند جبرئيل را می‌فرستد و می‌فرمايد برو و آنها را نابود كن، جبرئيل هم می‌آيد و با پای خود ضربتی به زمين می‌زند و خداوند به وسيلۀ آن ضربت آنها را به زمين فرومی‌برد، و كسی از آنها باقی نمی‌ماند مگر دو نفر از قبيله جهينه<ref>درسنامه مهدویت ج ۲ خدا مراد سلیمان ص۹۳</ref>. بنام بشير و نذير، كه بشير به مكّه می‌رود و حضرت قائم عليه السّلام را به هلاكت لشكريان سفيانی بشارت می‌دهد و نذير كه بطرف شام می‌رود و جريان هلاكت لشكريان را به سفيانی خبر می‌دهد<ref> زمینه سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج) ج ۱ اسدالله هاشمی شهیدی ص۷۱</ref>.
     
    و اين است آن وحشتی كه خدای تعالی در قرآن كريم فرموده است:
    اگر آنان را مشاهده كنی كه دچار وحشت شده‌‏اند و رهایی ندارند و از مكان نزدیك گرفتار می‏شوند<ref>آیه ۵۱/سبأ</ref>.


    رسول اكرم (صلّی اللّه عليه و اله و سلم) در اين‌باره فرمود:
    نخستین دایره المعارف در دنیای اسلام و مسیحیت، اولین كتابخانه عمومی، نخستین سینما و تئاتر، فن عكاسی، فرش نوین، نخستین رمان، ادبیات كودكان، روزنامه نگاری ملی، شعر نو و نقد ادبی در این شهر پاگرفته و ره آورد مردمان پیشگام این دیار بوده است.
    گروهی از شام به سوی او برانگيخته می‌شوند؛ چون به منطقه بيداء می‌رسند، به زمين فروبرده می‌شوند<ref>درسنامه مهدویت ج ۲ خدا مراد سلیمان ص۹۳</ref>.»


    == سرانجام سفیانی ==
    در زمینه علم و دانش نوین، فرزندان این خطه، طلایه‌داران پزشكی مدرن، كشاورزی مكانیزه، هوانوردی، راه و ساختمان سازی، ایجاد ضراب خانه، ایجاد نخستین كارخانه ها، نخستین شهرداری، تجارت نوین (نخستین اتاق بازرگانی)، نخستین شركت سهامی عام و بالاخره نخستین مرکز خدمات سرمایه گذاری می باشند.
    چون خبر خروج مهدی به سمت مکه به فرمانده اعزامی سفیانی می رسد، لشکری را در پی او روانه می کند؛ ولی به او نمی رسند و مهدی همچون موسی بن عمران، بیمناک و مراقب وارد مکّه می شود. سپس فرمانده لشکر اعزامی سفیانی، وارد بَیدا (بیابان میان مدینه و مکّه) می شود و منادی ای از آسمان، ندا می دهد: «ای بَیدا! این قوم را هلاک کن» و همگی در زمین فرو می روند و جز سه تن از آنها نمی توانند بگریزند، و خداوند، سر و صورت این سه تن را ـ که از قبیله کلب هستند ـ ، وارونه می کند<ref> الغیبة، نعمانی: ص ۲۷۹ ح ۶۷.</ref>.
    امام باقر(ع) در حدیثی، سرنوشت سفیانی را این گونه توصیف فرموده است:


    مهدی، سفیانی را زیر درختی که در حیره است و شاخه هایش دراز و تا به زمین رسیده است، شکست می دهد.<ref>بحار الأنوار: ج ۵۲ ص ۳۸۶ ح ۱۹۹.</ref>. <ref> ر.ک: دانش نامه امام مهدی(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: ج ۷ ص ۶۵ ـ ۱۳۵.</ref>.
    == معرفی استان ==
    استان آذربايجان شرقی به لحاظ طبيعی و تاريخی از مناطق پررونق و با اهميت ايران بوده و همواره از نظر سياسي، فرهنگي و اقتصادي نقش موثر و ارزشمندي را در ايران ايفا كرده است. شرايط آب و هوايی و فراوانی آب؛ آذربايجان شرقی را به منطقه ای مناسب و مستعد برای كشاورزی و زراعت تبديل كرده و روحيه خستگي ناپذير و پرتلاش مردم؛ صنعت و بازرگاني اين خطه را رونق داده است. وضعيت خاص زمين شناسی و توپوگرافی منطقه؛ باعث به وجود آمدن کوهستان های آتشفشانی سهند و سبلان، غارها، دره ها، دشت ها و گردنه های متعدد شده كه هر يك با چشم اندازهای زيبا و ارتفاعاتی چون کيامکی و بزغوش جاذب دوست داران و علاقه مندان طبيعت است. سابقه کهن فرهنگی و تاريخی استان آذربايجان شرقي؛ سبب به وجود آمدن آثار تاريخي از باستان تا معاصر در تمام دسته بندي هاي تاريخي، معماري، فرهنگي و اجتماعي شده و در مجموع اين منطقه را به يكي از ديدني ترين استان هاي ايران تبديل نموده است. آذربايجان شرقي در زمينه هاي بازرگاني، كشاورزي، صنعتي و دام داري از رونق بالايي برخوردار بوده و از نظر جاذبه هاي اجتماعي چون: جلوه هاي زندگي عشايري، جشن ها و آيين هاي محلي، غذاها و آداب و رسوم سنتي، جاذبه هاي فرهنگي چون: موسيقي خاص و منحصر به فرد، صنايع دستي هنرمندانه و كم نظير و لباس هاي محلي بسيار زيبا، ديدني و جذاب است. شهر تبريز كه يكي از مهم ترين و با اهميت ترين شهرهاي ايران در همه زمينه هاست. به عنوان مركز اين استان؛ اهميت آن را چندين برابر نموده و جاذبه هاي گردشگري زيادي را در خود جاي داده است. استان آذربایجان شرقی دارای ۱۸ شهرستان اصلی با نامهای اهر، آذرشهر، اسکو، بستان آباد، بناب، جلفا، سراب، چاراویماق، عجب شیر، شبستر، کلیبر، مراغه، مرند، ملکان، میانه، ورزقان، هریس، هشترود می باشد.


    == پانویس ==
    == جغرافیای سیاسی ==
    استان آذربایجان شرقی با ۴۵٬۴۸۱ کیلومتر مربع مساحت، حدود ۲٫۸ درصد از وسعت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. این استان در شمال غرب کشور و بین مدارهای ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۲۶ دقیقهٔ عرض شمالی و نصف‌النهارهای ۴۵ درجه و ۵ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقهٔ طول شرقی جای گرفته‌است. رود ارس حدود شمالی آن را با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطور و آبهای دریاچه ارومیه حدود غربی آن با استان آذربایجان غربی است.


    == منابع ==
    استان آذربایجان شرقی ۲۰۰ کیلومتر با جمهوری آذربایجان و ۳۵ کیلومتر با ارمنستان در حالی از سمت شمال مرز مشترک دارد که تنها استان ایران است که با ارمنستان همسایه است. این استان همچنین ۴۲۰ کیلومتر با استان آذربایجان غربی از سمت غرب و جنوب غرب، ۴۰۰ کیلومتر با استان اردبیل از سمت شرق و ۱۴۵ کیلومتر با استان زنجان از سمت جنوب هم‌مرز است.
    * [https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/320989/%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%a7%d9%86%db%8c%d8%8c-%d9%86%d8%b4%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%b8%d9%87%d9%88%d8%b1-%d9%85%d9%87%d8%af%db%8c(%d8%b9%d8%ac) برگرفته از سایت]
    * [https://hadith.net/post/59063/%D8%B3-%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C/ برگرفته از سایت]
    * [https://mahdaviat.ir/giam-sofyani-az-alaem-zohor/ برگرفته از سایت]
    * [https://www.jahannews.com/analysis/422675/%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7 برگرفته از سایت]


    == استان سیستان و بلوچستان ==
    == آب و هوا ==
    استان سیستان و بلوچستان در شرق جنوب شرقی ایران واقع است. این استان با حدود ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومتر مربع وسعت، بیش از ۱۱ درصد وسعت این کشور را دربرمی‌گیرد. سیستان شامل زابل و شهرهای اطرافش است و بلوچستان دربرگیرنده بقیه شهرها از زاهدان تا چابهار می‌باشد.
    استان آذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع می‌باشد به‌طوری‌که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا می‌باشد که مردم این شهرها دمای ۴۵ + درجه بالای صفر را تجربه کرده‌اند و همچنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای ۴۶ – درجه زیر صفر می‌باشد. میانگین بارندگی سالیانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر می‌باشد


    سیستان و بلوچستان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشورهای پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است به ویژه بندر چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران و آسانترین و بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد است.
    == جمعیت ==
    بر پایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت استان آذربایجان شرقی در این سال بالغ بر ۳٬۹۰۹٬۶۵۲ نفر بوده که نزدیک ۵ درصد از جمعیت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. برهمین اساس، ۱٬۹۸۹٬۴۰۰ نفر مرد و ۱٬۹۰۲٬۲۵۲ نفر زن در قالب ۱٬۲۲۳٬۰۲۸ خانوار ساکن این استان بوده‌اند. جمعیت استان در مقایسه با سال ۱۳۹۰ نزدیک به ۴/۸۹ درصد افزایش یافته‌است.


    مردم استان سیستان و بلوچستان از قومیتهای بلوچ و سیستانی می‌باشد که بلوچ ها به زبان بلوچی با لهجه های متفاوت و اغلب با مذهب تسنن و سیستانی ها به گویش پارسی سیستانی صحبت می کنند و عموماً پیرو مذهب تشیع اند. این استان بیشتر آب و هوای گرم و خشک دارد اما در عین حال از تنوع آب و هوایی و اقلیمی ویژه‌ای برخوردار است و مناطق کوهستانی، جنگلی و باتلاقی نیز در این استان پهناور به چشم می‌خورد.
    == نژاد، زبان و مذهب ==
    آذری ها، اصیل ترین افراد ایرانی هستند که سه تا چهار هزار سال پیش به این سرزمین مهاجرت کرده اند. این عده به دو دسته پارت و ماد تقسیم شدند، که در قسمت های مختلف ایران ساکن شدند از آن جمله مادها که در آذربایجان سکونت گزیدند. زبان مردم آذربایجان، ترکی آذربایجان بوده و این زبان در اثر گذشت زمان در مسیر تکامل خود به واسطه ارتباط نزدیک با دیگر اقوام ساکن ایران زمین از قبیل فارس ها، اعراب، ارامنه، گرجیها، کردها و دیگر اقوام از نظر لغوی و دستوری بسیار گسترده‌تر گردیده است. زبان کنونی مردم تبریز آذری می باشد.


    زاهدان مرکز این استان است که از طریق راه‌آهن با میرجاوه پاکستان ارتباط دارد و از سوی کرمان هم به راه‌آهن سراسری ایران متصل است. به زودی قرار است خط راه‌آهنی از سوی چابهار به مشهد و از آنجا به کشورهای آسیای میانه کشیده شود که این خط آهن نقش مهمی را در توسعهٔ این استان و خاور ایران ایفا خواهد کرد.
    دین های رایج در آذربایجان از ابتدا تاکنون آئین های اولیه آریایی ها (دیوپرستی و مهرپرستی)، زرتشتی، یهودی، مسیحیت و اسلام بوده اند. از نظر مذهب، 98 درصد مردم استان مسلمان و دارای مذهب شیعه جعفری می‌باشند و اقلیتی از مسیحیان که اکثراً ارمنی و گریگوری مذهبند در تبریز زندگی می‌کنند.


    استان سیستان و بلوچستان با داشتن موقعیت راهبردی بازرگانی و ترانزیتی و دارا بودن کشاورزی و باغبانی (به ویژه میوه‌های استوایی و گرمسیری) و همچنین جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی و نیز صنعت در حال رشد از توانایی و ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای توسعه و آبادانی برخوردار است
    == دیدنی‌های استان ==
    === تبریز ===
    جنگل ارسباران، بازارفرش تبریز، خانه علی مسیو، پارک ملی کنتال، خانه مشروطه، کلیسای کاتولیک ها، روستای صخره ای کندوان، کویر قوم تپه تبریز، پارک کوهستانی عون بن علی، بازار بزرگ تبریز، مسجد کبود یا مسجد جهانشاه، ارگ تبریز یا علیشاه، مقبره الشعرا یا قبرستان سرخاب، پارک ایل گلی یا شاه گلی، روستای کندوان و کلیسای استانفوس مقدس.


    == دلیل نامگذاری ==
    === مراغه ===
    آبشار گورداغ، گنبد کبود، بازارمراغه، رصدخانه مراغه، پل سرچشمه روستای مردق و مقبره آقالار.


    سیستان که صورت تغییر یافته سجستان یا سکستان است به معنای سرزمین قوم سکا است و بلوچستان نیز محل سکونت قوم بلوچ است.
    === مرند ===
    آبشار پیربالا، کاروانسرای شاه عباسی پیام مرند، طاق و قلعه هلاکو، مسجد پیر بالا مزار همسر حضرت نوح، کلیسای هوانس مقدس، روستای تاریخی اویندین، آتشکده مانداگارنا، روستای ییلاقی دوگیجان و غار دوگیجان.


    == پیش از اسلام ==
    === میانه ===
    امامزاده اسماعیل، پل دختر یا قیزکورپوسی، پل شهر چای، قلعه دختر، مسجد سنگی ترک، منطقه باستانی کاغذ کنان، پل پردلیس، آبشار بلوکان و قلعه سنگی.


    سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان از دو ناحیه شمال و جنوب تشکیل شده‌است. سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را در برمی گیرد، در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که «اهورامزدا» آفریده. همچنین زادگاه رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فردوسی می‌باشد. تاریخ نگاران سیستان را به گرشاسب، یکی از نوادگان کیومرث نسبت داده‌اند. نام سیستان از نام اقوام آریایی «سکا» اخذ شده‌است. «سکاها» در حدود سال ۱۲۸ قبل از میلاد، سیستان را به تصرف خود در آورده و در پهنه آن استقرار یافته‌اند.
    === چاراویماق ===
    قلعه نادری، چشمه اسرار آمیز پیرسقا، چشمه آب معدنی روستای ایستی سو، چشمه آبگرم منشگه، چشمه های آبگرم حمام، غار طبیعی و صخره ای دلیک بولاغ، تپه باستانی شهردل (شره دل) و صخره های باستانی اوچ قیزلار.


    «نیمروز» نام دیگر سیستان است. همچنین بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره‌ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند. زمانی سیستان جزو متعلقات دولت ساسانی به شمار می‌آمد که به دست اردشیر بابکان فتح شد و در سال ۲۳ هجری قمری، مسلمانان عرب این سرزمین را فتح کردند.
    === سراب ===
    دریاچه گول یوردی بزقوش، پل گاو دوش آباد اوغان، سنگ نوشته اورارتی قیرخ قیزلار، موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان، چهارطاق ساسانی آغمیون، آبشار اسب فروشان، دشت سراب، چشمه الله حق، آبگرم نرمه، آبگرم قینرجه و آبگرم جلده باخان.


    اولین فرمانروای معروف ایرانی این سرزمین بعد از اسلام، «یعقوب لیث» صفاری بود. همچنین یعقوب لیث صفاری پس از شکست اعراب زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی کشور اعلام کرد بعد از صفاریان، سامانیان، غزنویان و سلجوقیان نیز هر یک، مدتی در این سرزمین فرمان رانده‌اند.
    === بستان آباد ===
    تالاب قوری گل، غار آغ بولاغ، کوه بزقوش، پارک صبا بستان آباد، چشمه قونسورسو، تالاب الیترگول، پل سعید آباد یا پل شیخ و مجتمع آبگرم بستان آباد.


    سر زمین سیستان دارای مکان‌های باستانی ودیدنی فراوانیست مانند کوه خواجه که نام دیگر آن به زبان پهلوی (اوشیدا) است و به معنای کوه ابدی است. این کوه تنها بلندی دشت سیستان است و مورد تقدس زرتشتیان هم قرار دارد زیرا آنان بر این باورند که پیامبر دین زرتشت از آنجا ظهور می‌کند. کوه خواجه از سه سلسله زمانی در خود آثاری بجا دارد از سه سلسله اشکانیان ساسانیان و حکومت‌های اسلامی بعد از آن.
    === اهر ===
    تالاب یوسفلو، تالاب خرمالو، منطقه حفاظت شده هوراند، قلعه نودوز، روستای اشتبین، جنگل ارسباران، منطقه حفاظت شه یاری قاری، منطقه حفاظت شده ارسباران و منطقه حفاظت شده هوراند.


    سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد، به اسم مکا «مکه» مشهور بوده که یونانی‌ها آن را «گدروزیا» نامیده اند. در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان باتلاق بسیار وجود داشت و «اراینا» یا «ایرینا» در زبان سانسکریت به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این کلمه با کلمه «مکا» کلمه‌ای پدید آمد که به مرور زمان به مکران تبدیل شد. کلمه بلوچستان نیز از زمانی به این سرزمین اطلاق شد که بلوچ‌ها در آن سکونت کردند.
    === شبستر ===
    منطقه حفاظت شده میشو‌ داغ، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه، مسجد تسوج، کلیسای سهرول، گنبد نمکی منور، منطقه شکار ممنوع میشو داغ، کلیسای موجومبار، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه و آبشار سرکند دیزج.


    در فرهنگ معین درباره قوم بلوچ آمده است:«قومی ایرانی، صحرانشین و دلیر ساکن بلوچستان، طوایف خارجی کمتر در آن ناحیه نفوذ کرده و ایشان در برابر بیگانگان مقاومت نموده‌اند. آنان لهجه خاصی دارند که به بلوچی معروف است در تپه‌های بلوچستان آثاری به دست آمده است که تاریخ این سرزمین را به سه هزار سال پیش از میلاد می‌رساند.
    === ورزقان ===
    کاروانسرای عباسی، منطقه چیچکلی، کتیبه سیقندل، قلعه جوشین، منطقه گردشگری حماملو، روستای آستمال، گنبد الله الله، آغجاقالا یا قیزقالاسی و قلعه جوشین.


    آنچه مسلم است، کورش هنگام لشکرکشی به هند، مکران را نیز تصرف کرد. فردوسی در شاهنامه، ازگردان بلوچ سخن گفته است یکی از وقایع مهم بلوچستان، عبور اسکندر مقدونی از این سرزمین در هنگام بازگشت از هندوستان است که در جریان آن در اثر وجود ریگ‌های روان، بیابان‌های خشک و بی‌‌آب و سرسختی مردمان این سرزمین‌، اکثر قوای خویش را از دست داد .
    === هریس ===
    منطقه گردشگری ساپلاق، بقعه شیخ‌ اسحاق و آبشار شیران.


    در زمان خلافت خلیفه دوم، این سرزمین به وسیله عرب‌ها فتح و یکی از سرداران عرب به عنوان حاکم آن منصوب شد، ولی در اثر مخالفت‌ها و جنگ‌های مردم بلوچستان با وی، سرانجام این سرزمین را ترک کرد در سال سی‌صد و چهار هجری قمری، سرزمین بلوچستان به وسیله دیلمیان فتح گردید.
    === هشترود ===
    تالاب یانیق، روستای آتش‌ بیگ، رودخانه آیدوغموش‌ چای، تالاب قوشاگلی، تالاب ذولبین، بقعه بایزید بسطامی، غار آق بلاغ و چشمه پیرسقا.


    در زمان حکومت سلجوقیان در کرمان، منطقه بلوچستان نیز توسط آنها اشغال و تابع کرمان شد بعد از حکومت نادر، بلوچستان اسماً جزو ایران بود، اما حکومت مرکزی تسلط کاملی بر آن نداشت.
    === کلیبر ===
    قلعه بابک، پارک جنگلی مکیدی، منطقه حفاظت شده آینالو، قلعه فرخی، عمارت طومانیانس، آبگرم موتاللیق، قلعه بابک، پل شاه عباس و پل خدا آفرین.


    == پس از اسلام ==


    از زمان ساسانیان به بعد این سرزمین همواره جزیی از ایران محسوب می‌شد تا اینکه با دخالت بریتانیا در قرن نوزدهم میلادی عملاً به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شد. از این به بعد بلوچستان مانند سایر ایالت‌ها و ولایت‌های کشور حکومت خانی داشت تا در سال ۱۳۰۷ ه. ش. پس از شکست دوست‌محمدخان بارکزایی قدرت حکومت مرکزی در این بخش کشور تثبیت شد.
    === جلفا ===
    آبشار آسیاب خرابه، رودخانه ارس، سد ارس، حمام جلفا، آبشار ماهاران، پارک ملی کمتال، روستای دوزال، بازارچه مزی جلفا، کاروانسرای خواجه نظر، منطقه کردشت، کلیسای جلفا و کلیسای سنت استپانوس.


    == جغرافیای استان ==
    === اسکو ===
    چشمه آقبلاغ، مسجد جامع سبزه میدان ، روستای کندوان، روستای حیله ور، روستای گنبرف، برکه گوگلی، روستای میلان و بازار اسکو.


    استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود ۱۸۷٬۵۰۲ کیلومتر مربع، پهناورترین استان ایران می‌باشد،که با قرار گرفتن در بین ۲۵ درجه و ۳ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی از خطاستوا و ۵۸ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۶۳ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ، از نظر جمعیتی از کم تراکم‌ترین استان‌های کشور است.
    === بناب ===
    مجموعه تفریحی ویونا پارک، پاک سنجد، پارک فدک، روستای صور، حمام حاج فتح الله، بازار چهارسو و مسجد کبود.


    استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه سیستان و بلوچستان تشکیل می‌شود و از شمال به استان خراسان جنوبی و کشور افغانستان، از شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان، از جنوب بهدریای عمان و از مغرب به استان‌های کرمان و هرمزگان محدود می‌شود.
    === عجب شیر ===
    آبشار هرگلان، قلعه ضحاک ، بند رحمانلو و کویر کبودان


    شمال استان، برآمده از آبرفتهای رودخانه هیرمند، که بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین جهان را در خویش جای داده‌است. کوه خواجه تنها پشتهٔ بلندی می‌باشد که در منطقه مسطح سیستان خود نمایی نموده و نزد اهالی از قداستی خاص برخوردار است. دشت سیستان که در گروه اقلیم بیابانی میانه قرار دارد، بارشی کمتر از ۶۵ میلی متر را در سال دریافت می‌کند و میزان تبخیر در آن به بیش از ۵۰۰۰ میلی متر می‌رسد. این شرایط در مجموع باعث خشکی فیزیکی شدید محیط بوده و در سالهایی که میزان ورودی آب رودخانه هیرمند کاهش می‌یابد، خشکسالی‌های مخرب توسعه پیدا می‌کند. شریان حیاتی منطقه یعنی هیرمند نوسانات سالیانه قابل ملاحظه‌ای را نشان می‌دهد. وزش بادهای ۱۲۰ روزه که از اواخر بهار تا پایان تابستان می‌وزد در تشدید نیاز و خشکی محیط موثر است.
    === ملکان ===
    آبگرم شورسو، دره گاومیش ئولن، پل دختر قلی کندی، قلعه بختک لیلان، چشمه آب معدنی آرپادرسی، زیارتگاه علی بلاغی، پل آجری لیلان چای، ارتفاعات شیرانشاهلو، سد قوشقیه، کمپ پارک جنگلی ملکان و تفرجگاه باباگرگر لیلان.


    جنوب استان که وسعت متنوع اش را با دریای عمان گره زده‌است. این وادی دارای طبیعتی کوهستانی می‌باشد. مناطق جنوبی استان با توجه به مجاورت با دریای عمان و بهره‌گیری از بادهای موسمی اقلیم متفاوتی دارند. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه‌های اساسی اقلیم منطقه‌است. با توجه به پایین بودن بارش و عدم وجود منابع برفی کوهستانی اکثر جریانات رودخانه‌ای، موقتی و فصلی بوده و در بخش وسیعی از استان منابع محدود آب‌های زیر زمینی تنها امکانات تأمین آب بشمار می‌آیند. وجود مخروط آتشفشانی تفتان با ۳۹۴۱ متر ارتفاع در شمال بلوچستان مرکزی، شرایط اقلیمی متنوع و جالبی را فراهم آورده‌است. با توجه به دوره آماری ۱۳۷۵- ۱۳۵۹ میانگین بارش سالیانه استان ۸/۱۳۹ میلی متر و میانگین دمای سالیانه ۶/۲۲ درجه سانتی گراد، می‌باشد.
    === آذر شهر ===
    تپه پیر قطران، روستای قیرمیزی گول، دریاچه برکه گوگلی، مسجد رومیان و مسجد سنگی.


    == شهرهای استان ==
    === هوراند ===
    قلعه پشتو، قلعه قهقهه، تپه باستاني اژدها داش، جنگل طبیعی تنباکولو و منطقة تاريخي قوبول دره سي.


    == آثار باستانی معروف ==  
    == جاذبه‌های گردشگری مذهبی ==


    == اقوام در سیستان و بلوچستان ==
    === مقبره امامزاده سید حمزه ===
    زیارتگاه مشهور و مورد احترام مردم, معماری زیبا و فضای معنوی آرامش‌بخش.


    === لباس محلی ===
    === مسجد جامع تبریز ===
    لباس محلی در بلوچستان بر می‌گردد به اقلیم و آب و هوای بلوچستان که حالت گرم و خشک دارد لباسشان هم را از قدیم‌الایام بیشتر برهمین اساس انتخاب کرده‌اند. پوشاک و لباس بلوچی نیز می‌تواند برای بررسی قدمت تاریخی این قوم و مطالعات فرهنگی و تبار شناسی مورد توجه قرار گیرد. لباس بلوچی، لباسی است که در یک منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده است. مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش‌هایی از خراسان (به خصوص جنوب آن)، بخش‌هایی از استان کرمان و هرمزگان، کشورهایی چون پاکستان، هندوستان، افغانستان و... از جمله نواحی هستند که مردمان ملبس به این لباس را در آن‌ها مشاهده می‌کنیم. شباهت لباس برخی دیگر از اقوام ایرانی با لباس بلوچ به دلیل ریشه‌های مشترک مردمی، قومی، تبارشناسی، فرهنگی و تاریخی مردم ایران است.
    یه مسجد تاریخی با معماری باشکوه نمادی از هنر و معماری اسلامی.


    === گویش سیستانی ===
    === کلیسای سنت استپانوس ===
    گویش سیستانی یکی از گویش های مهم زبان فارسی است که مردم سیستان بدان تکلم می کنند. این گویش هم اکنون به صورت عمده در منطقه سیستان ایران، نیمروز و فراه افغانستان، سرخس ایران، ترکمنستان و دشت گرگان جاری می باشد.  
    یه کلیسای تاریخی با قدمت چند هزار ساله یه مکان مذهبی مهم برای ارامنه.


    این گویش از یک سو بیشترین خویشاوندی واژگانی و دستوری را با گویش موجود و گذشته خراسانی و فراتر از آن با لهجه های مرده ماوراءالنهری وتاجیکی کنونی دارد و از سوی دیگر واژه های مشترک بسیار با بلوچی دارد که با توجه به پیوندهای تاریخی و پیوستگی های جغرافیایی و مهاجرتهای قومی و خویشاوندی طایفه ای، امری طبیعی می باشد.
    == جستارهای وابسته ==
     
    === سابقه تاریخی ===
    فرهنگ نویسان، سیستانی را یکی از چهار زبان متروک پارسی یاد کرده‌اند. ابوریحان بیرونی در الصیدنه، چند لغت از زبان قدیم سیستانی آورده است. بسیاری از واژگان سیستانی از هزار سال پیش تاکنون تفاوت چندانی نکرده است.  اگرچه اصل زبان که احیاناً همان سکزی است، پیش از این منقرض شده و تنها گویش آن باقی‌مانده است.
     
    یک سرود دینی به گویش سیستانی باقی‌مانده است که به اواخر دوره ساسانی نسبت داده می شود. سرود آتشکده کرکویه یکی از زیباترین سرودهای مذهبی زرتشتیان سیستان بوده است که به هنگام روشن کردن آتشگاه ها، به آواز بلند خوانده می شده است.
     
    === خاستگاه ===
    گویش سیستانی از گویشهای وابسته به زبان‌های ایرانی غربی و از شاخه جنوبی آن است که به گروه زبانهای هندوایرانی تعلق دارند.
     
    دکتر محمد معین در مقدمه کتاب برهان قاطع، گویش های سگزی و زاولی را زیرمجموعه زبانهای ایرانی قید کرده است.
     
    === نوشتار ===
    گویش سیستانی هیچگاه یک زبان نوشتاری نبوده است، پس اثر مکتوبی که مستقلاً متعلق به گویش سیستانی باشد نیز وجود ندارد. در میان کتب ادبی به نوشتار سیستانی در صده اخیر نیز ناهماهنگی های بارزی در رسم الخط سیستانی به چشم می خورد. تلاش های اخیری که برای یکپارچه سازی رسم الخط سیستانی انجام شده است تاکنون با بی اقبالی مواجه شده است.
     
    === گونه های زبانی ===
    چهار گونه فرعی می توان برای گویش سیستانی متصور شد که شامل گونه های زرگری، ادبی (ملّایی)، سیّدی و عربی می شود.
     
    === زرگری ===
    در گونه زرگری، ساخت هجایی یک اصل زیربنایی بوده و گویش به هجاهای سازنده تقسیم می شود و پس از هر هجای اصلی، یک هجای تبعی با ساخت «ز+مصوت» ظاهر می شود. به عنوان مثال واژه پو (به معنی پا) به صورت پوزو تلفظ می شود.
     
    === ادبی ===
    گونه ادبی سیستانی مورد کاربرد در مواردی از قبیل تقلید ادا، مداحی، متن خوانی، شبیه خوانی (تعزیه)، زبان ملایی و سخن گفتن از سر تأمل می باشد. این گونه از چند زاویه با گونه معیار گویش سیستانی در تفاوت می باشد، شامل: ساختمان تک واژ وجهی «می»، ساختمان تک واژ وجهی «ب»، جزء پیشین، ساختمان تک واژ نفی و نهی و تکیه فعل هایی که تک واژ «می» دارند.
     
    === سیدی ===
    در گونه سیدی، واج «س» به جای واج نخست قرار گرفته و در پایان عبارت «واج نخست حذف شده + اِدی» افزوده می شود. مثلاً کتاب به ستابکدی تبدیل می شود.
     
    === عربی ===
    گونه عربی تنها در میان طایفه شیخ (از طوایف سیستانی) دیده می شود و غالباً برای ایجاد ارتباط میان اعضای خانواده در حضور مهمان بیگانه به کار برده می شود و حالت خصوصی دارد. این گونه از لغات عربی بیشتری بهره می جوید.
     
    === زبان بلوچی ===
    اولین محققی که لهجه‌های بلوچی را بیشتر بطور سیستماتیک مورد مطالعه قرارداد ویلهلم گیگر Wilhelm Geiger بود. او بلوچی را به دو لهجه اصلی تقسیم کرده و بلوچی شمالی (سرحدی) و بلوچی جنوبی (مکرانی) نامید. وی همچنین بلوچی جنوبی را به گروههای شرقی و غربی و بلوچی شمالی را به گروههای شمالی و جنوبی که بترتیب توسط طوایف لغاری Leghلri و مری Mari نمایندگی می‌شدند تقسیم کرد. گیگر برای نشان دادن تفاوت لغوی لهجه‌ها به این واقعیت اشاره می‌کند که بلوچی جنوبی به میزان بالایی از زبانهای هندی همسایه لغت اقتباس می‌کند در حالیکه بلوچی شمالی بیشتر دارای لغات اقتباس شده با ریشه فارسی می‌باشد.(ترجمه و نقل از جهانی (۸۹))
    یکی دیگر از محققین لهجه‌های بلوچی “سر جرج گریرسون” Sir George Grierson می‌باشد. او لهجه‌های بلوچی را به شرقی و غربی تقسیم کرد. وی معتقد بود که بلوچی غربی در محدوده حکومتی بریتانیا دارای سه لهجه می‌باشد و آنهارا بر اساس منطقه عمده‌ای که در آن صحبت می‌شوند، لهجه کراچی karلči، کیچی kیči و پنجگوری panjguri نامید.
     
    محقق برجسته دیگری که بصورت سیستماتیک لهجه‌های بلوچی را مطالعه کرده است پروفسور جوزف الفنبین Josef Elfenbein می‌باشد، او در کتاب “زبان بلوچی، لهجه شناسی بامتن” برای نشان دادن تفاوت بین لهجه‌های مختلف، لیستی شامل آواشناسی، دستور (صرف و نحو) و لغت تهیه کرده و آنرا بعنوان معیار مقایسه شباهت‌ها و تمایز لهجه‌ها بکار برده است.
     
    == مدارس دینی ==
    این استان، یکی از استان‌هایی است که بیشترین مدارس علوم دینی اهل‌سنت را در خود جای داده است استان سیستان و بلوچستان است. در دوران پیش از انقلاب تعداد مدارس علمیه در استان سیستان و بلوچستان محدود بوده و حداکثر از تعداد انگشتان دو دست تجاوز نمی‌کرد و علاقمندان به تحصیل علوم دینی برای فراگیری این علوم اغلب به کشورهای هندوستان و پاکستان مهاجرت می‌کردند. کیفیت مدارس دینی نیز به دلیل محدودیت‌های مختلف و کمبود علمای برجسته در حد پایینی بود. پیش از انقلاب اسلامی در استان سیستان و بلوچستان 3 مدرسه دینی وجود داشت و اکنون 130 مدرسه دینی مخصوص برادران و 450 مدرسه دینی خواهران در استان در حال فعالیت هستند. با پیروزی انقلاب اسلامی و رشد روزافزون مدارس دینی در استان باعث شد طالبان علوم دینی از مهاجرت به کشورهای خارجی برای فراگیری علوم دینی بی‌نیاز گشته و مدارس متعددی در شهرهای مختلف استان راه‌اندازی گردید. هم اکنون تعداد مدارس دینی (مکاتب) و حوزه‌های علمیه در استان به بیش از 100واحد می‌رسد. رشد کیفی حوزه‌های علمیه باعث شده بسیاری از هموطنان اهل‌سنت از نقاط مختلف کشور و حتی کشور افغانستان و ایالت بلوچستان پاکستان برای تحصیل علوم دینی به مراکزدینی بلوچستان مراجعه کنند. تعداد محصلین علوم دینی در این استان 7000 نفر تخمین زده می‌شود، این در حالی است که رقم محصلین علوم دینی قبل از انقلاب در این استان از 300 نفر تجاوز نمی‌کرده است. هم اکنون عالی‌ترین سطوح دینی در حوزه‌های علمیه اهل‌سنت سیستان و بلوچستان تدریس می‌شود. در کنار مدارس علوم دینی اهل‌سنت در استان سیستان و بلوچستان موسسات و کانون‌های فرهنگی نیز فعال هستند. کتاب‌خانه‌های مجهز سالن‌های مطالعه خذمات بی‌نظیری را به اهل‌سنت ارائه می‌دهد.


    == منابع ==
    == منابع ==
    * [http://sb.pnu.ac.ir/portal/home/?786854/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 برگرفته از سایت]
    * [https://iran-stvc.ir/ostan-azerbaijan-sharqi/ استان آذربایجان شرقی]iran-stvc.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/27.
    * [http://af.samta.ir/atlas/index.php?title=%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 برگرفته از سایت]
    * [https://as.doe.ir/portal/home/?127385/%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاریخچه و موقعیت جغرافیایی استان]as.doe.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/27.
     
    * [https://www.touristgah.com/Province/About/1/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C آشنایی با آذربایجان شرقی]touristgah.com، اخذ شده در تاریخ 1403/8/27.
     
     
    [[رده:ایران]]
    [[رده:اهل‌ سنت]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۵۵

    استان آذربایجان شرقی
    استان آذربایجان شرقی-1.jpg
    ناماستان آذربایجان شرقی
    کشورایران
    استانآذربایجان شرقی
    تعداد جمعیت۴۰۴۰۴۰۰ نفر
    پراکندگی دینی

    استان آذربایجان شرقی، در گوشه شمال غربی فلات ایران قرار گرفته است. حدود شمالی این استان را رود ارس با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطـور و آب‌های دریاچة ارومیه حدود غربی با استان آذربایجان غربی است و در جنوب کشیدگی رشته کوه‌ها، دره‌ها، جلگه‌ها و دشت‌ها موجب پیوستگی توپوگرافیک استان با آذربایجان غربی و زنجان شده است. در شرق نیز دره و رودخانه دره رود، کوه‌های سبلان، چهل‌مند و گردنه صائین این خطه را از استان اردبیل جدا می‌کند. ریشه‌ی نام این استان را در واژه‌ی آذر یا همان آتش دانسته‌اند که تحمل زمستان‌های طاقت‌فرسای منطقه بی‌حضورش ناممکن است. سرزمینی که به پایمردی‌های مبارزانی چون ستارخان و باقرخان، به تدبیر زنان هنرمند، به طبیعت استوار و باصلابت و به خوردنی‌های خوش‌مزه و رنگارنگ شناخته شده است.

    تاریخچه آذربایجان بعد از اسلام

    آذربايجان در دوره اسلامي يكي از مهمترين ايالات ايران محسوب مي شد و از زمان زوال ساسانيان تا امروز مركز حوادث بسياري بوده و نقش بزرگي در جريان تاريخ داشته است.

    با حمله مغولان و با ورود هلاکوخان ، آذربایجان مرکز شاهنشاهی مغولان از خراسان تا شام شد. پس از مغولان و خاندان ترکان قره قیونلوها و آق قیونلوها بر این منطقه تسلط یافتندو بعد شاه اسماعیل اول تبریز را پایتخت ایران اعلام کرد . بعد ها در دوره قاجار و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بخشی از آذربایجان طی عهد نامه های به روسیه واگذار شد. از نام های دیگر این سرزمین ایرانویچ ،آذرگشسب و آتورپادگان است . بعد از فتحعلی شاه ، شهر تبریز ولیعهد نشین شد و احمد شاه و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و بالاخره محمدعلی شاه دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند. رضاخان در سال 1300 شمسی سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در سال 1320 شمسی، نیروهای شوروی وارد ولایات شمالی ایران از جمله آذربایجان شدند. این نیروها در اردیبهشت ماه 1325 شمسی به دنبال طرح مسئله آذربایجان در سازمان ملل متحد، آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان در جریان ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 شمسی مبارزه را علیه استعمار انگلیس آغاز کردند و سرانجام با پیروزی ، انگلیس شکست خورد.

    نام های قدیمی

    • نام های پیشین آذربایجان شرقی آتروپاتگان، آذربایگان، آذرآبادگان و آذربادگان می باشد.
    • نام های قدیمی تبریز نیز تَورَز، تَوِرِژ، تورِش و دَرورژ است.

    سیر تحولات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی

    خطه آذربایجان از كهن ترین تمدن‌های ایرانی بوده و جایگاه استواری در تمدن باستانی ایران دارد. تبریز مركز تاریخی این خطه، شهری است كهن كه اولین نشانه های تاریخی آن به هشت قرن قبل از میلاد مسیح مربوط می شود جایی كه در كتیبه سارگن دوم پادشاه آشوری از فتح آن یاد می شود. به روایت تاریخ، آذربایجان در زمان های بسیار دور مسكونی بوده و از فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و

    صنعتی چشمگیری (به لحاظ واقع شدن بر سر راه جاده ابریشم) برخوردار بوده است، به گونه‌ای كه دانشمندان باستان شناس، بافت قدیمی ترین فرش بافته شده (فرش پازیرك) را به این منطقه نسبت می دهند.

    همچنین براساس مشاهدات و نوشته جهانگردان و سیاحان معتبری چون یاقوت حموی، ماركوپلو، ابن بطوطه و ... شهر تبریز دارای بازارهای متعدد بوده و مصنوعات تولیدی آن به اقصی نقاط جهان صادر می شده است. رونق بازار تبریز و اقتصاد جاری در شهر در طول قرون گذشته، شهر را به جولانگاه تجارت و عرضه و تقاضای بین المللی درآورده و از قبال آن مردمی غنی، ثروتمند و قدرتمند داشت. از نظر فرهنگی نیز علاوه بر صنعت چاپ، كتب خارجی نخستین بار در این شهر به فارسی برگردانده شده و فن ترجمه در این شهر پا گرفته است.

    نخستین دایره المعارف در دنیای اسلام و مسیحیت، اولین كتابخانه عمومی، نخستین سینما و تئاتر، فن عكاسی، فرش نوین، نخستین رمان، ادبیات كودكان، روزنامه نگاری ملی، شعر نو و نقد ادبی در این شهر پاگرفته و ره آورد مردمان پیشگام این دیار بوده است.

    در زمینه علم و دانش نوین، فرزندان این خطه، طلایه‌داران پزشكی مدرن، كشاورزی مكانیزه، هوانوردی، راه و ساختمان سازی، ایجاد ضراب خانه، ایجاد نخستین كارخانه ها، نخستین شهرداری، تجارت نوین (نخستین اتاق بازرگانی)، نخستین شركت سهامی عام و بالاخره نخستین مرکز خدمات سرمایه گذاری می باشند.

    معرفی استان

    استان آذربايجان شرقی به لحاظ طبيعی و تاريخی از مناطق پررونق و با اهميت ايران بوده و همواره از نظر سياسي، فرهنگي و اقتصادي نقش موثر و ارزشمندي را در ايران ايفا كرده است. شرايط آب و هوايی و فراوانی آب؛ آذربايجان شرقی را به منطقه ای مناسب و مستعد برای كشاورزی و زراعت تبديل كرده و روحيه خستگي ناپذير و پرتلاش مردم؛ صنعت و بازرگاني اين خطه را رونق داده است. وضعيت خاص زمين شناسی و توپوگرافی منطقه؛ باعث به وجود آمدن کوهستان های آتشفشانی سهند و سبلان، غارها، دره ها، دشت ها و گردنه های متعدد شده كه هر يك با چشم اندازهای زيبا و ارتفاعاتی چون کيامکی و بزغوش جاذب دوست داران و علاقه مندان طبيعت است. سابقه کهن فرهنگی و تاريخی استان آذربايجان شرقي؛ سبب به وجود آمدن آثار تاريخي از باستان تا معاصر در تمام دسته بندي هاي تاريخي، معماري، فرهنگي و اجتماعي شده و در مجموع اين منطقه را به يكي از ديدني ترين استان هاي ايران تبديل نموده است. آذربايجان شرقي در زمينه هاي بازرگاني، كشاورزي، صنعتي و دام داري از رونق بالايي برخوردار بوده و از نظر جاذبه هاي اجتماعي چون: جلوه هاي زندگي عشايري، جشن ها و آيين هاي محلي، غذاها و آداب و رسوم سنتي، جاذبه هاي فرهنگي چون: موسيقي خاص و منحصر به فرد، صنايع دستي هنرمندانه و كم نظير و لباس هاي محلي بسيار زيبا، ديدني و جذاب است. شهر تبريز كه يكي از مهم ترين و با اهميت ترين شهرهاي ايران در همه زمينه هاست. به عنوان مركز اين استان؛ اهميت آن را چندين برابر نموده و جاذبه هاي گردشگري زيادي را در خود جاي داده است. استان آذربایجان شرقی دارای ۱۸ شهرستان اصلی با نامهای اهر، آذرشهر، اسکو، بستان آباد، بناب، جلفا، سراب، چاراویماق، عجب شیر، شبستر، کلیبر، مراغه، مرند، ملکان، میانه، ورزقان، هریس، هشترود می باشد.

    جغرافیای سیاسی

    استان آذربایجان شرقی با ۴۵٬۴۸۱ کیلومتر مربع مساحت، حدود ۲٫۸ درصد از وسعت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. این استان در شمال غرب کشور و بین مدارهای ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۲۶ دقیقهٔ عرض شمالی و نصف‌النهارهای ۴۵ درجه و ۵ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقهٔ طول شرقی جای گرفته‌است. رود ارس حدود شمالی آن را با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطور و آبهای دریاچه ارومیه حدود غربی آن با استان آذربایجان غربی است.

    استان آذربایجان شرقی ۲۰۰ کیلومتر با جمهوری آذربایجان و ۳۵ کیلومتر با ارمنستان در حالی از سمت شمال مرز مشترک دارد که تنها استان ایران است که با ارمنستان همسایه است. این استان همچنین ۴۲۰ کیلومتر با استان آذربایجان غربی از سمت غرب و جنوب غرب، ۴۰۰ کیلومتر با استان اردبیل از سمت شرق و ۱۴۵ کیلومتر با استان زنجان از سمت جنوب هم‌مرز است.

    آب و هوا

    استان آذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع می‌باشد به‌طوری‌که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا می‌باشد که مردم این شهرها دمای ۴۵ + درجه بالای صفر را تجربه کرده‌اند و همچنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای ۴۶ – درجه زیر صفر می‌باشد. میانگین بارندگی سالیانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر می‌باشد

    جمعیت

    بر پایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت استان آذربایجان شرقی در این سال بالغ بر ۳٬۹۰۹٬۶۵۲ نفر بوده که نزدیک ۵ درصد از جمعیت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. برهمین اساس، ۱٬۹۸۹٬۴۰۰ نفر مرد و ۱٬۹۰۲٬۲۵۲ نفر زن در قالب ۱٬۲۲۳٬۰۲۸ خانوار ساکن این استان بوده‌اند. جمعیت استان در مقایسه با سال ۱۳۹۰ نزدیک به ۴/۸۹ درصد افزایش یافته‌است.

    نژاد، زبان و مذهب

    آذری ها، اصیل ترین افراد ایرانی هستند که سه تا چهار هزار سال پیش به این سرزمین مهاجرت کرده اند. این عده به دو دسته پارت و ماد تقسیم شدند، که در قسمت های مختلف ایران ساکن شدند از آن جمله مادها که در آذربایجان سکونت گزیدند. زبان مردم آذربایجان، ترکی آذربایجان بوده و این زبان در اثر گذشت زمان در مسیر تکامل خود به واسطه ارتباط نزدیک با دیگر اقوام ساکن ایران زمین از قبیل فارس ها، اعراب، ارامنه، گرجیها، کردها و دیگر اقوام از نظر لغوی و دستوری بسیار گسترده‌تر گردیده است. زبان کنونی مردم تبریز آذری می باشد.

    دین های رایج در آذربایجان از ابتدا تاکنون آئین های اولیه آریایی ها (دیوپرستی و مهرپرستی)، زرتشتی، یهودی، مسیحیت و اسلام بوده اند. از نظر مذهب، 98 درصد مردم استان مسلمان و دارای مذهب شیعه جعفری می‌باشند و اقلیتی از مسیحیان که اکثراً ارمنی و گریگوری مذهبند در تبریز زندگی می‌کنند.

    دیدنی‌های استان

    تبریز

    جنگل ارسباران، بازارفرش تبریز، خانه علی مسیو، پارک ملی کنتال، خانه مشروطه، کلیسای کاتولیک ها، روستای صخره ای کندوان، کویر قوم تپه تبریز، پارک کوهستانی عون بن علی، بازار بزرگ تبریز، مسجد کبود یا مسجد جهانشاه، ارگ تبریز یا علیشاه، مقبره الشعرا یا قبرستان سرخاب، پارک ایل گلی یا شاه گلی، روستای کندوان و کلیسای استانفوس مقدس.

    مراغه

    آبشار گورداغ، گنبد کبود، بازارمراغه، رصدخانه مراغه، پل سرچشمه روستای مردق و مقبره آقالار.

    مرند

    آبشار پیربالا، کاروانسرای شاه عباسی پیام مرند، طاق و قلعه هلاکو، مسجد پیر بالا مزار همسر حضرت نوح، کلیسای هوانس مقدس، روستای تاریخی اویندین، آتشکده مانداگارنا، روستای ییلاقی دوگیجان و غار دوگیجان.

    میانه

    امامزاده اسماعیل، پل دختر یا قیزکورپوسی، پل شهر چای، قلعه دختر، مسجد سنگی ترک، منطقه باستانی کاغذ کنان، پل پردلیس، آبشار بلوکان و قلعه سنگی.

    چاراویماق

    قلعه نادری، چشمه اسرار آمیز پیرسقا، چشمه آب معدنی روستای ایستی سو، چشمه آبگرم منشگه، چشمه های آبگرم حمام، غار طبیعی و صخره ای دلیک بولاغ، تپه باستانی شهردل (شره دل) و صخره های باستانی اوچ قیزلار.

    سراب

    دریاچه گول یوردی بزقوش، پل گاو دوش آباد اوغان، سنگ نوشته اورارتی قیرخ قیزلار، موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان، چهارطاق ساسانی آغمیون، آبشار اسب فروشان، دشت سراب، چشمه الله حق، آبگرم نرمه، آبگرم قینرجه و آبگرم جلده باخان.

    بستان آباد

    تالاب قوری گل، غار آغ بولاغ، کوه بزقوش، پارک صبا بستان آباد، چشمه قونسورسو، تالاب الیترگول، پل سعید آباد یا پل شیخ و مجتمع آبگرم بستان آباد.

    اهر

    تالاب یوسفلو، تالاب خرمالو، منطقه حفاظت شده هوراند، قلعه نودوز، روستای اشتبین، جنگل ارسباران، منطقه حفاظت شه یاری قاری، منطقه حفاظت شده ارسباران و منطقه حفاظت شده هوراند.

    شبستر

    منطقه حفاظت شده میشو‌ داغ، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه، مسجد تسوج، کلیسای سهرول، گنبد نمکی منور، منطقه شکار ممنوع میشو داغ، کلیسای موجومبار، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه و آبشار سرکند دیزج.

    ورزقان

    کاروانسرای عباسی، منطقه چیچکلی، کتیبه سیقندل، قلعه جوشین، منطقه گردشگری حماملو، روستای آستمال، گنبد الله الله، آغجاقالا یا قیزقالاسی و قلعه جوشین.

    هریس

    منطقه گردشگری ساپلاق، بقعه شیخ‌ اسحاق و آبشار شیران.

    هشترود

    تالاب یانیق، روستای آتش‌ بیگ، رودخانه آیدوغموش‌ چای، تالاب قوشاگلی، تالاب ذولبین، بقعه بایزید بسطامی، غار آق بلاغ و چشمه پیرسقا.

    کلیبر

    قلعه بابک، پارک جنگلی مکیدی، منطقه حفاظت شده آینالو، قلعه فرخی، عمارت طومانیانس، آبگرم موتاللیق، قلعه بابک، پل شاه عباس و پل خدا آفرین.


    جلفا

    آبشار آسیاب خرابه، رودخانه ارس، سد ارس، حمام جلفا، آبشار ماهاران، پارک ملی کمتال، روستای دوزال، بازارچه مزی جلفا، کاروانسرای خواجه نظر، منطقه کردشت، کلیسای جلفا و کلیسای سنت استپانوس.

    اسکو

    چشمه آقبلاغ، مسجد جامع سبزه میدان ، روستای کندوان، روستای حیله ور، روستای گنبرف، برکه گوگلی، روستای میلان و بازار اسکو.

    بناب

    مجموعه تفریحی ویونا پارک، پاک سنجد، پارک فدک، روستای صور، حمام حاج فتح الله، بازار چهارسو و مسجد کبود.

    عجب شیر

    آبشار هرگلان، قلعه ضحاک ، بند رحمانلو و کویر کبودان

    ملکان

    آبگرم شورسو، دره گاومیش ئولن، پل دختر قلی کندی، قلعه بختک لیلان، چشمه آب معدنی آرپادرسی، زیارتگاه علی بلاغی، پل آجری لیلان چای، ارتفاعات شیرانشاهلو، سد قوشقیه، کمپ پارک جنگلی ملکان و تفرجگاه باباگرگر لیلان.

    آذر شهر

    تپه پیر قطران، روستای قیرمیزی گول، دریاچه برکه گوگلی، مسجد رومیان و مسجد سنگی.

    هوراند

    قلعه پشتو، قلعه قهقهه، تپه باستاني اژدها داش، جنگل طبیعی تنباکولو و منطقة تاريخي قوبول دره سي.

    جاذبه‌های گردشگری مذهبی

    مقبره امامزاده سید حمزه

    زیارتگاه مشهور و مورد احترام مردم, معماری زیبا و فضای معنوی آرامش‌بخش.

    مسجد جامع تبریز

    یه مسجد تاریخی با معماری باشکوه نمادی از هنر و معماری اسلامی.

    کلیسای سنت استپانوس

    یه کلیسای تاریخی با قدمت چند هزار ساله یه مکان مذهبی مهم برای ارامنه.

    جستارهای وابسته

    منابع

    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=کاربر:Hoosinrasooli/صفحه_تمرین&oldid=219623»