محمد باقر مجلسی: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohsenmadani (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
محمد باقر مجلسى (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند | {{جعبه اطلاعات شخصیت | ||
| عنوان = محمد باقر مجلسی | |||
| تصویر = محمد تقی مجلسی.jpg | |||
| نام = محمد باقر بن [[محمد تقی مجلسی|محمدتقی مجلسی]] | |||
| نام‌های دیگر = علامه مجلسی | |||
| سال تولد = ۱۰۳۷ قمری | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = [[اصفهان]] | |||
| سال درگذشت = ۱۱۱۰ قمری | |||
| تاریخ درگذشت = ۲۷ [[رمضان]] | |||
| محل درگذشت = اصفهان | |||
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی |محمدتقی مجلسی |ملا صالح مازندرانی |[[فیض کاشانی]] |سید علی خان مدنی |ملا خلیل قزوینی }} | |||
| شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی |افندی اصفهانی |[[سید نعمت الله جزایری]] |ملا محمد رفیع گیلانی |میر محمد حسین خاتون آبادی }} | |||
| دین = اسلام | |||
| مذهب = شیعه | |||
| آثار = {{فهرست جعبه افقی |[[بحارالانوار]] |مرآة العقول |حلیة المتقین |ملاذ الاخبار |جلاء العیون }} | |||
| فعالیت‌ها = | |||
| وبگاه = | |||
}} | |||
'''محمد باقر مجلسى''' (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند [[محمد تقی مجلسی|محمدتقى مجلسی]] مشهور به علامه مجلسی عالم معروف [[شیعه]] در قرن یازدهم و صاحب‌نظر در علوم مختلف اسلامى مانند [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[کلام]]، [[فقه]]، [[اصول]]، تاریخ، [[رجال]] و [[درایه]] است. | |||
او پس از وفات [[ملا محمد باقر سبزواری]] در سال ۱۰۹۰ هجری منصب شیخ الاسلامی را به عهده گرفت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به [[ایران]] و [[تشیع]] نمود. او به کمک جمعی از شاگردانش موسوعه بزرگ حدیثی شیعه با نام [[بحار الانوار]] را تالیف نمود. | |||
== زندگی‌نامه محمد باقر مجلسى == | |||
در سال ۱۰۳۷ هجری قمری که این سال برابر است با عدد ابجدی جمله <big>جامع کتاب بحارالانوار</big> <ref> | |||
ریحانة الادب، محمد علی مدرس تبریزی: ج ۵، ص ۱۹۶ | |||
</ref> در شهر [[اصفهان]] دیده به جهان گشود. پدرش [[محمدتقی مجلسی]] از شاگردان [[شیخ بهایی]] بود و در [[علوم اسلامی]] از بزرگان روزگار خود به شمار می‌رفت. پدربزرگش نیز مقصود علی مجلسی نام داشت. مادرش دختر صدرالدین محمد عاشوری بود. | |||
هنوز به سن ۴ سالگی نرسیده بود که نزد پدرش به تحصیل پرداخت و در مساجد برای [[نماز]] حاضر می‌شد. چنانچه خود می‌گوید: «الحمدلله رب العالمین که بنده در سن ۴ سالگی همه این‌ها را می‌دانستم؛ یعنی [[خدا]] و نماز و [[بهشت]] و [[دوزخ]] و [[نماز شب]] می‌کردم در [[مسجد]] صفا و [[نماز صبح]] را به جماعت می‌کردم و اطفال را نصیحت می‌کردم به آیت و حدیث، به تعلیم پدرم رحمةالله علیه». او در زمان کوتاهی تمام علوم رسمی زمان خود را فراگرفت<ref>سید مصلح‌الدین مهدوی، زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج۱، ص ۵۵</ref>. | |||
با وجود اینکه پدرش در علوم نقلی تبحر داشت، ولی بر اثر تغییر جهتی که در پدرش حاصل شده بود و بیشتر متمایل به علوم نقلی و بخصوص شرح و تفسیر احادیث گردیده بود، تنها [[علوم نقلی]] را از پدرش فراگرفت و [[علوم عقلی]] را نزد [[آقا حسین خوانساری]] استفاده کرد. | |||
در ۱۴ سالگی از [[ملاصدرا]] اجازه روایت گرفت. و سپس در حضور استادانی چون [[علامه حسن علی شوشتری]]، [[امیرمحمد مومن استرآبادی]]، [[سید نعمت الله جزایری|میرزای جزایری]]، [[شیخ حرعاملی]]، [[ملا محسن استرآبادی]]، [[فیض کاشانی|ملا محسن فیض کاشانی]]، [[ملا صالح مازندرانی]]، تحصیل کرد. وی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و [[رجال]]، درایه و اصول و [[فقه]] و کلام احاطه کامل پیدا کرد. | |||
وی بعد از مرگ آقا حسین خوانساری در ۱۰۹۹ ه. ق در دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی به مقام ملاباشی [[ایران]] رسید، عالی‌ترین مقام دینی کشور که تنها پس از پادشاه قرار می‌گرفت. مجلسی زندگی بسیار مجلل و آراسته‌ای داشت به طوری که سید نعمت‌الله جزایری همکار و شاگردش نوشته که حتی شلوار زنان خدمت‌کار و کنیزکان او از گران‌بهاترین پارچه‌های کشمیری بود<ref> آشنایی با بحار الانوار، بزرگترین دایرةالمعارف حدیث شیعه، ص ۲۲</ref>. | |||
لازم به ذکر است وی در زمان خود با توجه به نزدیکی به دربار شاه سلطان حسین، بر ضد آشنایی با دانش‌های مبتنی بر خرد و استدلال برخاست و حتی نوشت که نباید پیرامون علم و صفات خداوند و شبهه‌های مربوط به قضا و قدر اندیشید. در همین دوران است که ملا صدرا تکفیر می‌شود و مجلسی ملا صادق اردستانی را از اصفهان بیرون می‌کند<ref>حسین سینا، «نگاهی به اندیشهٔ سیاسی شیعی در گذر زمان»، در گروه نویسندگان، به کوشش حسن یوسفی اشکوری، احیا-دفتر پنجم، ص ۵۱، تهران: نشر یادآوران، ۱۳۷۰</ref>. | |||
== شاگردان محمد باقر مجلسى == | |||
شخصیت‌های ذیل برخی از شاگردان فرهیخته علامه می‌باشند که از مکتبش توشه برچیده و از او اجازه نقل روایت اخذ کردند. | |||
# مولی ابراهیم جیلانی | |||
# مولی محمد ابراهیم بواناتی | |||
# میرزا ابراهیم حسینی نیشابوری | |||
# ابوالبرکات بن محمد اسماعیل خادم مشهدی | |||
# مولی ابوالبقاء | |||
# ابو اشرف اصفهانی | |||
# مولی محمد باقر جزی | |||
# ملا محمد باقر لاهیجی | |||
# شیخ بهاءالدین کاشی | |||
# مولی محمد تقی رازی | |||
# میرزا محمد تقی الماسی | |||
# مولی حبیب الله نصرآبادی | |||
< | # ملا حسین تفرشی | ||
# محمد رضا اردبیلی | |||
< | # محمد طاهر اصفهانی | ||
# عبدالحسین مازندرانی | |||
< | # سید عزیز الله جزائری | ||
# ملا محمد کاظم شوشتری | |||
< | # شیخ بهاءالدین محمد جیلی | ||
# مولی محمود طبسی | |||
# محمد یوسف قزوینی و ...<ref>زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج 2، ص 4 و 115، نویسنده محترم آن کتاب به نام 181 نفر از شاگردان و مجازین علامه اشاره کرده است</ref> | |||
< | در میان شاگردان، نکته سنجی و تیزبینی و کوشش خستگی ناپذیر [[سید نعمت الله جزایری]] که به تازگی به همراه دوستش به حوزه درس او راه یافته بود و در فقر و تنگدستی بسر می‌برد نظر او را به خود جلب کرد، بطوریکه ضمن قرار دادن حقوق ماهیانه برای دوستش او را به خانه‌اش برد و مدت چهار سال در کنار خود جایش داد<ref> نابغه فقه و حدیث، ص 94</ref>». | ||
در | |||
< | سید را چنان پرورش داد که از او عالمی بزرگ و مجتهدی توانا ساخت و «چون [[میرزا تقی دولت آبادی]] در محله جماله مدرسه‌ای بنا نهاد و او را به عنوان مدرّس آنجا تعیین کرد<ref>زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج 1، ص 180</ref>». | ||
[[ | |||
[[ | سید در سایه استاد چنان به تحصیل علم و معرفت پرداخت که در اخلاق و رفتار و بیان مطالب علمی، آینه استاد به حساب می‌آمد. وی در مسائل مختلف چنان سخن به میان می‌آورد که گویی «مجلسی» سخن می‌گوید. | ||
[[ | «او همچون علامه، مسلکی متعادل داشت و همیشه پیرو دلیل و حقیقت بود خواه مطابق با اصولی‌ها باشد و خواه مساعد با اخباریها<ref>نابغه فقه و حدیث، ص 219</ref>». | ||
[[ | |||
[[ | == زهد و پارسایی == | ||
یک ویژگی بسیار مهم در زندگی این بزرگ مرد، زهد و پارسایی و ساده‌زیستی او است. علامه در عهد صفوی می‌زیست و [[شیخ الاسلام]] [[حکومت صفوی]] بود و در یک کلام، تمام امکانات دولت در اختیار او بود، اما با همه این‌ها زندگی شخصی علامه در نهایت زهد و سادگی سپری می‌شد<ref>«علامه مجلسی مداح حکومت صفویه یا مروج تعالیم دینی»، سؤال ۱۳۳۹۶</ref>. | |||
[[ | == منتقدین محمد باقر مجلسى == | ||
[[علی شریعتی]] را از مخالفین بزرگ محمدباقر مجلسی دانسته‌اند. <ref>عبدالهادی حائری، نخستین رویارویی اندیشه گران ایران با دو رویهٔ تمدن بورژوازی غرب، انتشارات امیر کبیر ۱۳۵۷، ص ۱۷۸و ۱۷۹</ref> البته وصی تام الاختیار شریعتی [[محمدرضا حکیمی]] پس از مرگ او ادعا کرد: من به شریعتی قسمت هایی از بحارالانوار را نشان دادم و دیدگاه شریعتی نسبت به بحارالانوار و علامه مجلسی تغییر کرد و از من خواست کتبش را ویرایش کنم<ref>خدایا زین معما پرده بردار، هفته نامه صبح، سه شنبه ۱۵ اسفند ماه ۱۳۷۵</ref>. | |||
گفته می‌شود وی در طول عمر خود بیش از ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ سطر، مطلب نوشته‌است که اگر به سال‌های عمر وی تقسیم شود در هر سال نزدیک به ۲۰٬۰۰۰ سطر نوشته‌است<ref>ملک الشعرابهار سبک‌شناسی جلد ۳</ref>. بجز [[علی شریعتی]]، [[سید محسن امین]] و [[سید محمدحسین طباطبایی]] از منتقدان وی بودند و عقیده داشتند گرچه بحارالانوار از بزرگترین کتب حدیثی [[شیعه]] محسوب می‌شود اما نوشته‌های او نیاز به تجدیدنظر دارند و او مواد کم و مفید را با مواد بی‌ارزش زیادی مخلوط کرده‌است و کتاب او تبدیل به ملغمه‌ای شده که راست و دروغ در آن مخلوط شده و قابل تشخیص و استناد نیست<ref>Brunner، Rainer. «مجلسی، محمدباقر». دانشنامه ایرانیکا</ref>. | |||
== در گذشت == | |||
محمدباقر مجلسی در شب ۲۷ [[رمضان]] سال ۱۱۱۰ق و در ۷۳ سالگی در اصفهان از دنیا رفت<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۱۴۹</ref>. [[آقا جمال خوانساری]] بر وی نماز گذارد<ref> روضاتی، ص۶۱</ref>. وی بنا بر وصیتش در کنار [[مسجد جامع اصفهان]] و در جوار پدرش به خاک سپرده شد<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۱۴۹</ref>. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:عالمان]] | |||
[[رده:عالمان شیعه]] | |||
[[رده:محدثان شیعه]] | |||
[[رده:ایران]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۶ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۵۵
| محمد باقر مجلسی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمد باقر بن محمدتقی مجلسی |
| نام‌های دیگر | علامه مجلسی |
| اطلاعات شخصی | |
| محل تولد | اصفهان |
| روز درگذشت | ۲۷ رمضان |
| محل درگذشت | اصفهان |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
| آثار |
|
محمد باقر مجلسى (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند محمدتقى مجلسی مشهور به علامه مجلسی عالم معروف شیعه در قرن یازدهم و صاحب‌نظر در علوم مختلف اسلامى مانند تفسیر، حدیث، کلام، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه است.
او پس از وفات ملا محمد باقر سبزواری در سال ۱۰۹۰ هجری منصب شیخ الاسلامی را به عهده گرفت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به ایران و تشیع نمود. او به کمک جمعی از شاگردانش موسوعه بزرگ حدیثی شیعه با نام بحار الانوار را تالیف نمود.
زندگی‌نامه محمد باقر مجلسى
در سال ۱۰۳۷ هجری قمری که این سال برابر است با عدد ابجدی جمله جامع کتاب بحارالانوار [۱] در شهر اصفهان دیده به جهان گشود. پدرش محمدتقی مجلسی از شاگردان شیخ بهایی بود و در علوم اسلامی از بزرگان روزگار خود به شمار می‌رفت. پدربزرگش نیز مقصود علی مجلسی نام داشت. مادرش دختر صدرالدین محمد عاشوری بود.
هنوز به سن ۴ سالگی نرسیده بود که نزد پدرش به تحصیل پرداخت و در مساجد برای نماز حاضر می‌شد. چنانچه خود می‌گوید: «الحمدلله رب العالمین که بنده در سن ۴ سالگی همه این‌ها را می‌دانستم؛ یعنی خدا و نماز و بهشت و دوزخ و نماز شب می‌کردم در مسجد صفا و نماز صبح را به جماعت می‌کردم و اطفال را نصیحت می‌کردم به آیت و حدیث، به تعلیم پدرم رحمةالله علیه». او در زمان کوتاهی تمام علوم رسمی زمان خود را فراگرفت[۲].
با وجود اینکه پدرش در علوم نقلی تبحر داشت، ولی بر اثر تغییر جهتی که در پدرش حاصل شده بود و بیشتر متمایل به علوم نقلی و بخصوص شرح و تفسیر احادیث گردیده بود، تنها علوم نقلی را از پدرش فراگرفت و علوم عقلی را نزد آقا حسین خوانساری استفاده کرد.
در ۱۴ سالگی از ملاصدرا اجازه روایت گرفت. و سپس در حضور استادانی چون علامه حسن علی شوشتری، امیرمحمد مومن استرآبادی، میرزای جزایری، شیخ حرعاملی، ملا محسن استرآبادی، ملا محسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی، تحصیل کرد. وی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول و فقه و کلام احاطه کامل پیدا کرد.
وی بعد از مرگ آقا حسین خوانساری در ۱۰۹۹ ه. ق در دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی به مقام ملاباشی ایران رسید، عالی‌ترین مقام دینی کشور که تنها پس از پادشاه قرار می‌گرفت. مجلسی زندگی بسیار مجلل و آراسته‌ای داشت به طوری که سید نعمت‌الله جزایری همکار و شاگردش نوشته که حتی شلوار زنان خدمت‌کار و کنیزکان او از گران‌بهاترین پارچه‌های کشمیری بود[۳].
لازم به ذکر است وی در زمان خود با توجه به نزدیکی به دربار شاه سلطان حسین، بر ضد آشنایی با دانش‌های مبتنی بر خرد و استدلال برخاست و حتی نوشت که نباید پیرامون علم و صفات خداوند و شبهه‌های مربوط به قضا و قدر اندیشید. در همین دوران است که ملا صدرا تکفیر می‌شود و مجلسی ملا صادق اردستانی را از اصفهان بیرون می‌کند[۴].
شاگردان محمد باقر مجلسى
شخصیت‌های ذیل برخی از شاگردان فرهیخته علامه می‌باشند که از مکتبش توشه برچیده و از او اجازه نقل روایت اخذ کردند.
- مولی ابراهیم جیلانی
- مولی محمد ابراهیم بواناتی
- میرزا ابراهیم حسینی نیشابوری
- ابوالبرکات بن محمد اسماعیل خادم مشهدی
- مولی ابوالبقاء
- ابو اشرف اصفهانی
- مولی محمد باقر جزی
- ملا محمد باقر لاهیجی
- شیخ بهاءالدین کاشی
- مولی محمد تقی رازی
- میرزا محمد تقی الماسی
- مولی حبیب الله نصرآبادی
- ملا حسین تفرشی
- محمد رضا اردبیلی
- محمد طاهر اصفهانی
- عبدالحسین مازندرانی
- سید عزیز الله جزائری
- ملا محمد کاظم شوشتری
- شیخ بهاءالدین محمد جیلی
- مولی محمود طبسی
- محمد یوسف قزوینی و ...[۵]
در میان شاگردان، نکته سنجی و تیزبینی و کوشش خستگی ناپذیر سید نعمت الله جزایری که به تازگی به همراه دوستش به حوزه درس او راه یافته بود و در فقر و تنگدستی بسر می‌برد نظر او را به خود جلب کرد، بطوریکه ضمن قرار دادن حقوق ماهیانه برای دوستش او را به خانه‌اش برد و مدت چهار سال در کنار خود جایش داد[۶]».
سید را چنان پرورش داد که از او عالمی بزرگ و مجتهدی توانا ساخت و «چون میرزا تقی دولت آبادی در محله جماله مدرسه‌ای بنا نهاد و او را به عنوان مدرّس آنجا تعیین کرد[۷]».
سید در سایه استاد چنان به تحصیل علم و معرفت پرداخت که در اخلاق و رفتار و بیان مطالب علمی، آینه استاد به حساب می‌آمد. وی در مسائل مختلف چنان سخن به میان می‌آورد که گویی «مجلسی» سخن می‌گوید. «او همچون علامه، مسلکی متعادل داشت و همیشه پیرو دلیل و حقیقت بود خواه مطابق با اصولی‌ها باشد و خواه مساعد با اخباریها[۸]».
زهد و پارسایی
یک ویژگی بسیار مهم در زندگی این بزرگ مرد، زهد و پارسایی و ساده‌زیستی او است. علامه در عهد صفوی می‌زیست و شیخ الاسلام حکومت صفوی بود و در یک کلام، تمام امکانات دولت در اختیار او بود، اما با همه این‌ها زندگی شخصی علامه در نهایت زهد و سادگی سپری می‌شد[۹].
منتقدین محمد باقر مجلسى
علی شریعتی را از مخالفین بزرگ محمدباقر مجلسی دانسته‌اند. [۱۰] البته وصی تام الاختیار شریعتی محمدرضا حکیمی پس از مرگ او ادعا کرد: من به شریعتی قسمت هایی از بحارالانوار را نشان دادم و دیدگاه شریعتی نسبت به بحارالانوار و علامه مجلسی تغییر کرد و از من خواست کتبش را ویرایش کنم[۱۱].
گفته می‌شود وی در طول عمر خود بیش از ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ سطر، مطلب نوشته‌است که اگر به سال‌های عمر وی تقسیم شود در هر سال نزدیک به ۲۰٬۰۰۰ سطر نوشته‌است[۱۲]. بجز علی شریعتی، سید محسن امین و سید محمدحسین طباطبایی از منتقدان وی بودند و عقیده داشتند گرچه بحارالانوار از بزرگترین کتب حدیثی شیعه محسوب می‌شود اما نوشته‌های او نیاز به تجدیدنظر دارند و او مواد کم و مفید را با مواد بی‌ارزش زیادی مخلوط کرده‌است و کتاب او تبدیل به ملغمه‌ای شده که راست و دروغ در آن مخلوط شده و قابل تشخیص و استناد نیست[۱۳].
در گذشت
محمدباقر مجلسی در شب ۲۷ رمضان سال ۱۱۱۰ق و در ۷۳ سالگی در اصفهان از دنیا رفت[۱۴]. آقا جمال خوانساری بر وی نماز گذارد[۱۵]. وی بنا بر وصیتش در کنار مسجد جامع اصفهان و در جوار پدرش به خاک سپرده شد[۱۶].
پانویس
- ↑ ریحانة الادب، محمد علی مدرس تبریزی: ج ۵، ص ۱۹۶
- ↑ سید مصلح‌الدین مهدوی، زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج۱، ص ۵۵
- ↑ آشنایی با بحار الانوار، بزرگترین دایرةالمعارف حدیث شیعه، ص ۲۲
- ↑ حسین سینا، «نگاهی به اندیشهٔ سیاسی شیعی در گذر زمان»، در گروه نویسندگان، به کوشش حسن یوسفی اشکوری، احیا-دفتر پنجم، ص ۵۱، تهران: نشر یادآوران، ۱۳۷۰
- ↑ زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج 2، ص 4 و 115، نویسنده محترم آن کتاب به نام 181 نفر از شاگردان و مجازین علامه اشاره کرده است
- ↑ نابغه فقه و حدیث، ص 94
- ↑ زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج 1، ص 180
- ↑ نابغه فقه و حدیث، ص 219
- ↑ «علامه مجلسی مداح حکومت صفویه یا مروج تعالیم دینی»، سؤال ۱۳۳۹۶
- ↑ عبدالهادی حائری، نخستین رویارویی اندیشه گران ایران با دو رویهٔ تمدن بورژوازی غرب، انتشارات امیر کبیر ۱۳۵۷، ص ۱۷۸و ۱۷۹
- ↑ خدایا زین معما پرده بردار، هفته نامه صبح، سه شنبه ۱۵ اسفند ماه ۱۳۷۵
- ↑ ملک الشعرابهار سبک‌شناسی جلد ۳
- ↑ Brunner، Rainer. «مجلسی، محمدباقر». دانشنامه ایرانیکا
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۱۴۹
- ↑ روضاتی، ص۶۱
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۱۴۹