علی بن محمد الحبشی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
علی بن محمد بن حسین الحبشی ( | {{جعبه اطلاعات شخصیت | ||
| عنوان = علی بن محمد الحبشی | |||
| تصویر = | |||
| نام = علی بن محمد الحبشی | |||
| نام‌های دیگر = | |||
| سال تولد = ۱۲۵۹ ق | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = حضرموت، یمن | |||
| سال درگذشت = 1333 | |||
| تاریخ درگذشت = | |||
| محل درگذشت = حضرموت، یمن | |||
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی | أبوبکر بن عبدالله العطاس | محمد بن حسین الحبشی (پدر) | مادرش علویة بنت حسین الجفری | عبدالله بن حسین بن طاهر}} | |||
| شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی | جعفر بن عبدالرحمن السقاف | عبدالقادر بن عبدالرحمن السقاف | محمد بن هادی السقاف | محسن بن عبدالله السقاف}} | |||
| دین = اسلام | |||
| مذهب = اهل سنت، شافعی | |||
| آثار = {{فهرست جعبه عمودی | «سمط الدرر فی أخبار مولد خیر البشر | مجموع الوصایا والإجازات | مجموع کلامه وأنفاسه العلمیة والدعویة | الجوهر المکنون والسر المصون}} | |||
| فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه عمودی | تبلیغ دین اسلام | آموزش و تربیت عالمان دینی | موسس مرکز علمی الغیل و مرکز عینات و مرکز المصطفی در الشحر}} | |||
| وبگاه = | |||
}} | |||
'''علی بن محمد بن حسین الحبشی''' (1259-1333 ه) پیشوای مذهبی و شاعر و استاد علوم دینی و موسس اولین مرکز علمی در حضرموت است<ref> الزرکلی, خیر الدین (2002). الأعلام (PDF). الجزء الخامس. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 19. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 6 نوفمبر 2020.</ref>. تاثیر تبلیغی قابل توجهی در بسیاری از شهرهای [[حضرموت]] داشت. در بین مردم سئون و اطراف آن دارای جایگاه ویژه اجتماعی بود به شکلی که در تاریخ ربیع الثانی هر سال هنوز برای او مراسم سالگرد برپا می‌شود. او اولین نفر از [[سادات باعلوی]] بود که مراسم مولد النبی را برپا کرد. این جشن میلاد «سمط الدرر» نامیده شده است<ref>عیدید, محمد بن حسن (1433 هـ). إتحاف المستفید بذکر من أخذ عنهم وواخاهم السید محمد بن حسن عیدید. صفحة 157.</ref>. | |||
==نسب== | |||
علی بن محمد بن حسین بن عبدالله بن شیخ بن عبدالله بن محمد بن حسین بن أحمد صاحب الشعب بن محمد بن علوی بن أبی‌بکر الحبشی بن علی بن أحمد بن محمد أسد الله بن حسن الترابی بن علی بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن [[جعفر بن محمد (صادق)|جعفر الصادق]] بن [[محمد بن علی (باقر العلوم)|محمد‌الباقر]] بن علی [[علی بن الحسین (زین العابدین)|زین‌العابدین]] بن [[حسین بن علی (سید الشهدا)|الحسین]] بن امام [[علی بن ابی‌طالب|علی بن أبی‌طالب]]، و امام علی شوهر [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه]] بنت [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|محمد]] هستند.<ref>ابن الشیخ أبی بکر بن سالم, سالم بن حفیظ (1426 هـ). منحة الإله فی الاتصال ببعض أولیاه. تریم، الیمن: دار المقاصد. صفحة 135.</ref> | |||
او سی و سومین نوه حضرت محمد صلی الله علیه و آله است. | |||
==تولد و تربیت== | |||
او در روز جمعه ۲۴ شوال در سال ۱۲۵۹ ه. ق در شهر قسم در استان حضرموت به دنیا آمد<ref>باکثیر, عبدالله بن محمد (1405 هـ). رحلة الأشواق القویة إلى مواطن السادة العلویة. صفحة 5.</ref>. پدرش برای تبلیغ دین اسلام و آموزش مسایل دینی در این شهر سکونت کرده بود. سپس پدرش محمد بن حسین الحبشی در سال ۱۲۶۶ ه به منظور پیروی از خواسته‌های شیخ عبدالله بن حسین بن طاهر به حجاز مهاجرت کرد و او را تحت مراقبت مادرش علویه بن حسین بن احمد الجفری ترک کرد. او با تربیت مادرش رشد کرد و علوم مقدماتی را نزد او فراگرفت. خواندن قرآن را نزد یکی از اساتید آل ابوقشیر آموخت، سپس در سال ۱۲۷۱ ه .ق به همراه مادرش به سیئون رفت و برای دیدار با استاد پدرش عبدالله بن حسین بن طاهر به المسیلة رفت و برای او المختصر فی الفقه الشافعی را خواند و استاد نیز بر او خلعت پوشاند و به او اجازه نقل روایت داد. هنگامی که در سیئون ساکن شد، با دانش‌آموزان آنجا در مدارس و مباحث علمی آنها شرکت کرد و در سال ۱۲۷۶ به درخواست پدرش به نجف سفر کرد و نزدیک به دو سال در آنجا ماند و در آنجا علوم و دانش‌های مختلفی دریافت کرد و سپس دوباره به سیئون بازگشت<ref> المشهور, أبو بکر بن علی. لوامع النور. الجزء الأول. صنعاء، الیمن: دار المهاجر. صفحة 197.</ref>. | |||
= | ==اساتید== | ||
علی | او از اساتید و خوبان زمان خود و علمای اهل تحقیق در حضرموت و [[حرمین شریفین]] کسب علم و فضیلت کرد، از جمله<ref>العطاس, علی بن حسین. تاج الأعراس فی مناقب الحبیب صالح بن عبدالله العطاس. الجزء الثانی (الطبعة الأولى). إندونیسیا: منارة قدس. صفحة 166.</ref>: | ||
* أبوبکر بن عبدالله العطاس | |||
* والده محمد بن حسین الحبشی | |||
* والدته علویة بنت حسین الجفری | |||
* عبدالله بن حسین بن طاهر | |||
* عمر بن حسن الحداد | |||
* شیخ بن عمرالسقاف | |||
* محسن بن علوی السقاف | |||
* حامد بن عمرالسقاف | |||
* عبدالرحمن بن علی السقاف | |||
* حسین بن أبی‌بکر السقاف | |||
* عبدالقادر بن حسن السقاف | |||
* محمد بن إبراهیم بلفقیه | |||
* حسن بن صالح البحر | |||
* أحمد بن محمد المحضار | |||
* أحمد بن عبدالله البار | |||
* محمد بن عبدالله بارجاء | |||
* عیدروس بن عمرالحبشی | |||
* عمر بن محمد بن سمیط | |||
* أحمد بن زینی دحلان | |||
* محمد بن سعید بابصیل | |||
* فضل بن علوی مولى الدویلة | |||
* عمر بن أبی‌بکر الجفری | |||
* محمد العزب المدنی | |||
او | ==شاگردان== | ||
گروهی از علمای ارشد حضرموت که رهبری روند تدریس و تبلیغ معاصر را بر عهده داشته‌اند، از شاگردان او بوده‌اند و از نزد او فارغ‌التحصیل شدند که اولین آنها فرزندانش عبدالله، محمد، احمد، علوی و برادرش شیخ بودند. از آن جمله شاگردان او عبارتند از<ref> السقاف, عبدالله بن محمد. تاریخ الشعراء الحضرمیین. الجزء الرابع. القاهرة، مصر: مطبعة العلوم. صفحة 128.</ref>: | |||
* جعفر بن عبدالرحمن السقاف | |||
* عبدالقادر بن عبدالرحمن السقاف | |||
* محمد بن هادی السقاف | |||
* محسن بن عبدالله السقاف | |||
* سالم بن صافی السقاف | |||
* علی بن عبدالقادر العیدروس | |||
* عبدالله بن علوی الحبشی | |||
* حسین بن عبدالله الحبشی | |||
* محمد بن سالم السری | |||
* عمر بن محمد مولى خیلة | |||
* علوی بن عبدالرحمن المشهور | |||
* محمد بن حسن عیدید | |||
* حسن بن محمد بلفقیه | |||
* علی بن عبدالرحمن المشهور | |||
* عمر بن عیدروس العیدروس | |||
* عبدالله بن عیدروس العیدروس | |||
* عبدالله بن علی بن شهاب‌الدین | |||
* عبدالله بن عمرالشاطری | |||
* أحمد بن عبدالله الخطیب | |||
* عبدالله بن محمد باکثیر | |||
* سالم بن طه الحبشی | |||
* عمر بن عبدالرحمن العیدروس | |||
* محمد بن سالم العطاس | |||
* حامد بن علوی البار | |||
* محمد بن أحمد المحضار | |||
* مصطفى بن أحمد المحضار | |||
* محمد بن طاهر الحداد | |||
* حسن بن محمد بارجاء | |||
* طه بن عبدالقادر السقاف | |||
* عبدالإله بن أحمد السقاف | |||
* سالم بن حفیظ بن الشیخ أبی‌بکر بن سالم | |||
* أحمد بن عبدالرحمن السقاف | |||
* أحمد بن علی مکارم | |||
* أحمد بن عمر حسان | |||
* محمد بن عبدالله باسلامة | |||
* عبید بن عوض بافلیع | |||
= | ==فعالیت‌های عملی او== | ||
او | وقتی او به سرزمین حضرموت و سیون بازگشت، با عزمی راسخ برای نشر علوم مختلف و فقه شافعی شروع به فعالیت کرد. تدریس درس‌های علمی در علوم مختلف را در مسجد الحنبل آغاز کرد، و در سال ۱۲۹۵ مسجد معروف خود (مسجد ریاض) را ساخت و در کنار آن اولین مرکز علمی را برای پذیرش دانش پژوهان از سراسر جهان در حضرموت تأسیس کرد و این مرکز علمی ریشه مراکز علمی دیگر حضرموت مانند مرکز علمی [[تریم]] و مرکز علمی الغیل وابسته به موسسه شیخ محمد بن عمر بن سلم و مرکز عینات و مرکز المصطفی در الشحر بود. این مراکز علمی سبک و سیاق علمی را در دره حضرموت ایجاد کرد. | ||
او بزرگترین گردهمایی را برای جشن تولد پیامبر ترتیب داد که در آخرین پنجشنبه ربیع الاول سال ۱۳۰۶ هجری قمری تأسیس کرد. این جشن به «سمط الدرر» نامیده شد<ref>السقاف, أحمد بن عبدالرحمن. الأمالی. تریم، الیمن: دار الأصول. صفحة 107.</ref>. | |||
او | |||
==تالیفات== | |||
دارای آثار و نوشته‌های مشهوری است<ref>القضمانی, محمد یاسر (2014). السادة آل باعلوی وغیض من فیض أقوالهم الشریفة وأحوالهم المنیفة. دمشق، سوریا: دار نور الصباح. صفحة 190.</ref>: | |||
* «سمط الدرر فی أخبار مولد خیر البشر» مختصر فی السیرة النبویة | |||
* «مجموع الوصایا والإجازات» | |||
* «مجموع کلامه وأنفاسه العلمیة والدعویة» | |||
* «الجوهر المکنون والسر المصون» دیوان شعر | |||
* مکاتباته ورسائله | |||
* «حزب الفتح الکبیر» | |||
* «الدعاء المستجاب بآیات الکتاب» | |||
* «مقدمة فی الحج والعمرة» | |||
* «رسالة المقالة السویة» | |||
* «مجموع خطب ومحاضرات» | |||
* «الفتوحات الإلهیة فی الصلاة على خیر البریة» | |||
* «الموائد الرمضانیة». | |||
==فرزندان== | |||
محمد بن عبدالله | او پنج فرزند دارد: عبدالله، محمد (که جانشین او شد)، علوی (که هر ساله سالگرد پدرش را در سولو اندونزی برگزار می‌کند)، احمد (که در سولو فوت کرد) و خدیجه(که شاعر است)<ref> "ترجمة للإمام الحبیب علی بن محمد بن حسین بن عبدالله الحبشی". شبوة برس. مؤرشف من الأصل فی 2 ینایر 2019.</ref>. | ||
= | ==وفات== | ||
او ظهر روز بیستم ربیع الثانی سال 1333 هجری قمری در شهر سیئون درگذشت و زیر پای قبر مادرش مطابق با خواست خود دفن کردند و بر روی قبرش گنبد بزرگی برای بازدیدکنندگان ساختند و در آنجا کلاس‌ها و مجالس تا به امروز برگزار می‌شود، و هر ساله در ربیع الثانی مراسم سالگرد او برگزار می‌شود<ref>"کتاب سمط الدرر". Scribd. مؤرشف من الأصل فی 8 نوفمبر 2020.</ref>. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:شخصیت‌ها]] | |||
[[رده:عالمان]] | |||
[[رده:عالمان اهل سنت]] | |||
[[رده:یمن]] | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۵۶
| علی بن محمد الحبشی | |
|---|---|
| نام کامل | علی بن محمد الحبشی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | ۱۲۵۹ ق، ۱۲۲۱ ش، ۱۸۴۳ م |
| محل تولد | حضرموت، یمن |
| محل درگذشت | حضرموت، یمن |
| دین | اسلام، اهل سنت، شافعی |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
| آثار |
|
| فعالیت‌ها |
|
علی بن محمد بن حسین الحبشی (1259-1333 ه) پیشوای مذهبی و شاعر و استاد علوم دینی و موسس اولین مرکز علمی در حضرموت است[۱]. تاثیر تبلیغی قابل توجهی در بسیاری از شهرهای حضرموت داشت. در بین مردم سئون و اطراف آن دارای جایگاه ویژه اجتماعی بود به شکلی که در تاریخ ربیع الثانی هر سال هنوز برای او مراسم سالگرد برپا می‌شود. او اولین نفر از سادات باعلوی بود که مراسم مولد النبی را برپا کرد. این جشن میلاد «سمط الدرر» نامیده شده است[۲].
نسب
علی بن محمد بن حسین بن عبدالله بن شیخ بن عبدالله بن محمد بن حسین بن أحمد صاحب الشعب بن محمد بن علوی بن أبی‌بکر الحبشی بن علی بن أحمد بن محمد أسد الله بن حسن الترابی بن علی بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی شوهر فاطمه بنت محمد هستند.[۳]
او سی و سومین نوه حضرت محمد صلی الله علیه و آله است.
تولد و تربیت
او در روز جمعه ۲۴ شوال در سال ۱۲۵۹ ه. ق در شهر قسم در استان حضرموت به دنیا آمد[۴]. پدرش برای تبلیغ دین اسلام و آموزش مسایل دینی در این شهر سکونت کرده بود. سپس پدرش محمد بن حسین الحبشی در سال ۱۲۶۶ ه به منظور پیروی از خواسته‌های شیخ عبدالله بن حسین بن طاهر به حجاز مهاجرت کرد و او را تحت مراقبت مادرش علویه بن حسین بن احمد الجفری ترک کرد. او با تربیت مادرش رشد کرد و علوم مقدماتی را نزد او فراگرفت. خواندن قرآن را نزد یکی از اساتید آل ابوقشیر آموخت، سپس در سال ۱۲۷۱ ه .ق به همراه مادرش به سیئون رفت و برای دیدار با استاد پدرش عبدالله بن حسین بن طاهر به المسیلة رفت و برای او المختصر فی الفقه الشافعی را خواند و استاد نیز بر او خلعت پوشاند و به او اجازه نقل روایت داد. هنگامی که در سیئون ساکن شد، با دانش‌آموزان آنجا در مدارس و مباحث علمی آنها شرکت کرد و در سال ۱۲۷۶ به درخواست پدرش به نجف سفر کرد و نزدیک به دو سال در آنجا ماند و در آنجا علوم و دانش‌های مختلفی دریافت کرد و سپس دوباره به سیئون بازگشت[۵].
اساتید
او از اساتید و خوبان زمان خود و علمای اهل تحقیق در حضرموت و حرمین شریفین کسب علم و فضیلت کرد، از جمله[۶]:
- أبوبکر بن عبدالله العطاس
- والده محمد بن حسین الحبشی
- والدته علویة بنت حسین الجفری
- عبدالله بن حسین بن طاهر
- عمر بن حسن الحداد
- شیخ بن عمرالسقاف
- محسن بن علوی السقاف
- حامد بن عمرالسقاف
- عبدالرحمن بن علی السقاف
- حسین بن أبی‌بکر السقاف
- عبدالقادر بن حسن السقاف
- محمد بن إبراهیم بلفقیه
- حسن بن صالح البحر
- أحمد بن محمد المحضار
- أحمد بن عبدالله البار
- محمد بن عبدالله بارجاء
- عیدروس بن عمرالحبشی
- عمر بن محمد بن سمیط
- أحمد بن زینی دحلان
- محمد بن سعید بابصیل
- فضل بن علوی مولى الدویلة
- عمر بن أبی‌بکر الجفری
- محمد العزب المدنی
شاگردان
گروهی از علمای ارشد حضرموت که رهبری روند تدریس و تبلیغ معاصر را بر عهده داشته‌اند، از شاگردان او بوده‌اند و از نزد او فارغ‌التحصیل شدند که اولین آنها فرزندانش عبدالله، محمد، احمد، علوی و برادرش شیخ بودند. از آن جمله شاگردان او عبارتند از[۷]:
- جعفر بن عبدالرحمن السقاف
- عبدالقادر بن عبدالرحمن السقاف
- محمد بن هادی السقاف
- محسن بن عبدالله السقاف
- سالم بن صافی السقاف
- علی بن عبدالقادر العیدروس
- عبدالله بن علوی الحبشی
- حسین بن عبدالله الحبشی
- محمد بن سالم السری
- عمر بن محمد مولى خیلة
- علوی بن عبدالرحمن المشهور
- محمد بن حسن عیدید
- حسن بن محمد بلفقیه
- علی بن عبدالرحمن المشهور
- عمر بن عیدروس العیدروس
- عبدالله بن عیدروس العیدروس
- عبدالله بن علی بن شهاب‌الدین
- عبدالله بن عمرالشاطری
- أحمد بن عبدالله الخطیب
- عبدالله بن محمد باکثیر
- سالم بن طه الحبشی
- عمر بن عبدالرحمن العیدروس
- محمد بن سالم العطاس
- حامد بن علوی البار
- محمد بن أحمد المحضار
- مصطفى بن أحمد المحضار
- محمد بن طاهر الحداد
- حسن بن محمد بارجاء
- طه بن عبدالقادر السقاف
- عبدالإله بن أحمد السقاف
- سالم بن حفیظ بن الشیخ أبی‌بکر بن سالم
- أحمد بن عبدالرحمن السقاف
- أحمد بن علی مکارم
- أحمد بن عمر حسان
- محمد بن عبدالله باسلامة
- عبید بن عوض بافلیع
فعالیت‌های عملی او
وقتی او به سرزمین حضرموت و سیون بازگشت، با عزمی راسخ برای نشر علوم مختلف و فقه شافعی شروع به فعالیت کرد. تدریس درس‌های علمی در علوم مختلف را در مسجد الحنبل آغاز کرد، و در سال ۱۲۹۵ مسجد معروف خود (مسجد ریاض) را ساخت و در کنار آن اولین مرکز علمی را برای پذیرش دانش پژوهان از سراسر جهان در حضرموت تأسیس کرد و این مرکز علمی ریشه مراکز علمی دیگر حضرموت مانند مرکز علمی تریم و مرکز علمی الغیل وابسته به موسسه شیخ محمد بن عمر بن سلم و مرکز عینات و مرکز المصطفی در الشحر بود. این مراکز علمی سبک و سیاق علمی را در دره حضرموت ایجاد کرد.
او بزرگترین گردهمایی را برای جشن تولد پیامبر ترتیب داد که در آخرین پنجشنبه ربیع الاول سال ۱۳۰۶ هجری قمری تأسیس کرد. این جشن به «سمط الدرر» نامیده شد[۸].
تالیفات
دارای آثار و نوشته‌های مشهوری است[۹]:
- «سمط الدرر فی أخبار مولد خیر البشر» مختصر فی السیرة النبویة
- «مجموع الوصایا والإجازات»
- «مجموع کلامه وأنفاسه العلمیة والدعویة»
- «الجوهر المکنون والسر المصون» دیوان شعر
- مکاتباته ورسائله
- «حزب الفتح الکبیر»
- «الدعاء المستجاب بآیات الکتاب»
- «مقدمة فی الحج والعمرة»
- «رسالة المقالة السویة»
- «مجموع خطب ومحاضرات»
- «الفتوحات الإلهیة فی الصلاة على خیر البریة»
- «الموائد الرمضانیة».
فرزندان
او پنج فرزند دارد: عبدالله، محمد (که جانشین او شد)، علوی (که هر ساله سالگرد پدرش را در سولو اندونزی برگزار می‌کند)، احمد (که در سولو فوت کرد) و خدیجه(که شاعر است)[۱۰].
وفات
او ظهر روز بیستم ربیع الثانی سال 1333 هجری قمری در شهر سیئون درگذشت و زیر پای قبر مادرش مطابق با خواست خود دفن کردند و بر روی قبرش گنبد بزرگی برای بازدیدکنندگان ساختند و در آنجا کلاس‌ها و مجالس تا به امروز برگزار می‌شود، و هر ساله در ربیع الثانی مراسم سالگرد او برگزار می‌شود[۱۱].
پانویس
- ↑ الزرکلی, خیر الدین (2002). الأعلام (PDF). الجزء الخامس. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 19. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 6 نوفمبر 2020.
- ↑ عیدید, محمد بن حسن (1433 هـ). إتحاف المستفید بذکر من أخذ عنهم وواخاهم السید محمد بن حسن عیدید. صفحة 157.
- ↑ ابن الشیخ أبی بکر بن سالم, سالم بن حفیظ (1426 هـ). منحة الإله فی الاتصال ببعض أولیاه. تریم، الیمن: دار المقاصد. صفحة 135.
- ↑ باکثیر, عبدالله بن محمد (1405 هـ). رحلة الأشواق القویة إلى مواطن السادة العلویة. صفحة 5.
- ↑ المشهور, أبو بکر بن علی. لوامع النور. الجزء الأول. صنعاء، الیمن: دار المهاجر. صفحة 197.
- ↑ العطاس, علی بن حسین. تاج الأعراس فی مناقب الحبیب صالح بن عبدالله العطاس. الجزء الثانی (الطبعة الأولى). إندونیسیا: منارة قدس. صفحة 166.
- ↑ السقاف, عبدالله بن محمد. تاریخ الشعراء الحضرمیین. الجزء الرابع. القاهرة، مصر: مطبعة العلوم. صفحة 128.
- ↑ السقاف, أحمد بن عبدالرحمن. الأمالی. تریم، الیمن: دار الأصول. صفحة 107.
- ↑ القضمانی, محمد یاسر (2014). السادة آل باعلوی وغیض من فیض أقوالهم الشریفة وأحوالهم المنیفة. دمشق، سوریا: دار نور الصباح. صفحة 190.
- ↑ "ترجمة للإمام الحبیب علی بن محمد بن حسین بن عبدالله الحبشی". شبوة برس. مؤرشف من الأصل فی 2 ینایر 2019.
- ↑ "کتاب سمط الدرر". Scribd. مؤرشف من الأصل فی 8 نوفمبر 2020.