فخر رازی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|ابن خطیب، خطیب ری، فخرالدین، امام فخر رازی، امام المشککین | |ابن خطیب، خطیب ری، فخرالدین، امام فخر رازی، امام المشککین | ||
|- | |- | ||
|زادهٔ | |زادهٔ | ||
|۵۴۳ (قمری) | |۵۴۳ (قمری) | ||
|- | |- | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
ابو عبدالله، محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) [[متکلم]]، [[فقیه]] و [[مفسر]] ایرانی، معروف به ابن الخطیب<ref>جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد فنایی اشکوری (۱۳۹۲). درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی (جلد دوم). تهران: سمت. صص. ۲۴۴.</ref> و ملقب به | ابو عبدالله، محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) [[متکلم]]، [[فقیه]] و [[مفسر]] ایرانی، معروف به ابن الخطیب<ref>جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد فنایی اشکوری (۱۳۹۲). درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی (جلد دوم). تهران: سمت. صص. ۲۴۴.</ref> و ملقب به فخرالدین است و به امام رازی یا امام فخر رازی نیز شهرت دارد. معروفترین اثر او کتاب [[مفاتیح الغیب]] مشهور به [[تفسیر کبیر]] فخر رازی است که از مفصل‌ترین [[تفاسیر قرآن]] است. | ||
==تولد== | ==تولد== | ||
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به | امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ [[رمضان]] سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر [[ری]] زاده شد. | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی [[علم کلام]] و [[حکمت]] آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه [[ابن سینا]] و [[ابو نصر فارابی]] به | محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی [[علم کلام]] و [[حکمت]] آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه [[ابن سینا]] و [[ابو نصر فارابی]] به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به [[ماوراءالنهر]] سفر کرد. | ||
وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی | وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی [[فلسفه]]، [[علم کلام|کلام]]، ریاضیات و [[فقه]] و [[اصول]]، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
فخر دارای در فروع | فخر دارای در فروع دین [[شافعی]] مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب [[اشعری]] بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و [[مناظره]] بود. وی شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، به رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در هرات بود. | ||
==استادان و شاگردان== | ==استادان و شاگردان== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
فخر رازی از جمله معدود افرادی است که تقریباً به بیشترین علوم زمان خود آگاهی و اشرافیت داشته است. کتب و آثاری که با موضوعات متنوع نگاشته است نشان از علم و دانش فزون و متنوع اوست. رساله‌ها و نوشته‌های او که در زمینه‌های مختلف با استادی تمام نگارش شده است، حکایت از آن دارد که در علوم کلام، فلسفه، تفسیر، ریاضیات، پزشکی و نجوم تبحر داشته است. او فردی جامع الاطراف و دارای ذهنی جستجوگر، تحلیلگر و نقاد بود و با اشراف بر آرای فلاسفه، علی رغم مخالفتش با بسیاری از نظریات فلاسفه، از روش قیاسی و برهانی و برخی آرای فلسفی برای تثبیت پایه‌های علم کلام استفاده کرد و باعث شد کلام از موضع تدافعی و جدلی خارج و به یک علم مستقل تبدیل شود. | فخر رازی از جمله معدود افرادی است که تقریباً به بیشترین علوم زمان خود آگاهی و اشرافیت داشته است. کتب و آثاری که با موضوعات متنوع نگاشته است نشان از علم و دانش فزون و متنوع اوست. رساله‌ها و نوشته‌های او که در زمینه‌های مختلف با استادی تمام نگارش شده است، حکایت از آن دارد که در علوم کلام، فلسفه، تفسیر، ریاضیات، پزشکی و نجوم تبحر داشته است. او فردی جامع الاطراف و دارای ذهنی جستجوگر، تحلیلگر و نقاد بود و با اشراف بر آرای فلاسفه، علی رغم مخالفتش با بسیاری از نظریات فلاسفه، از روش قیاسی و برهانی و برخی آرای فلسفی برای تثبیت پایه‌های علم کلام استفاده کرد و باعث شد کلام از موضع تدافعی و جدلی خارج و به یک علم مستقل تبدیل شود. | ||
از این جهت او را عاملی موثر در ایجاد کلام فلسفی شمرده‌اند. در فلسفه بیشتر یک منتقد فلسفه بود تا یک فیلسوف، به طوری که حتی با بسیاری از مباحث فلسفه یونان مخالفت ورزید. نظریات و دیدگاه او در باب فلسفه | از این جهت او را عاملی موثر در ایجاد کلام فلسفی شمرده‌اند. در فلسفه بیشتر یک منتقد فلسفه بود تا یک فیلسوف، به طوری که حتی با بسیاری از مباحث فلسفه یونان مخالفت ورزید. نظریات و دیدگاه او در باب فلسفه یونان که به نقد و بررسی آنها پرداخته بود باعث شگفتی بسیاری از فیلسوفان معاصرش می‌گشت که به تقلید صرف و بیان ساده از فلسفه می‌پرداختند. بسیاری از نظریه پردازان و‌اندیشمندان معاصر فلسفه اظهار داشته‌اند که شرح او بر الاشارات ابوعلی سینا، گاه خارج از اعتدال و نقد و بررسی عالمانه است. چنان که به گفته خواجه نصیر در ابتدای شرح خود بر اشارات، تلاش فخر نوعی جرح است تا شرح. | ||
اما وی در مخالفت با فلاسفه هیچ گاه از طریق استدلال و احتجاج خارج نشد و هرگز از تفسیق و تکفیر استفاده نکرد. دکتر شریف در کتاب تاریخ فلسفه در اسلام در توصیف این موضوع چنین می‌گوید: فخر رازی که از مطالعه آثار [[غزالی]] متاثر شده بود، فلسفه را تا به آنجا خوانده که یکی از استادان مسلم آن فن گردید. | اما وی در مخالفت با فلاسفه هیچ گاه از طریق استدلال و احتجاج خارج نشد و هرگز از تفسیق و تکفیر استفاده نکرد. دکتر شریف در کتاب تاریخ فلسفه در اسلام در توصیف این موضوع چنین می‌گوید: فخر رازی که از مطالعه آثار [[غزالی]] متاثر شده بود، فلسفه را تا به آنجا خوانده که یکی از استادان مسلم آن فن گردید. | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
==تألیفات== | ==تألیفات== | ||
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون: | نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون: فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است: | ||
۱. | ۱. مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}. | ||
۲. | ۲. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است. | ||
۳. نهایة العقول | ۳. نهایة العقول | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است. | ۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است. | ||
۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب [[اشارات]] | ۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب [[اشارات]] ابن سینا به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است. | ||
۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه | ۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه | ||
| خط ۲۳۱: | خط ۲۳۱: | ||
تابلوی قبر فخر رازی.jpg | تابلوی قبر فخر رازی.jpg | ||
از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای [[فارسی]] و [[عربی]] بر جای مانده است. سروده های | از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای [[فارسی]] و [[عربی]] بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است. | ||
این رباعی ها با اشعار کسانی چون | این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابوسعید ابوالخیر، عمر خیام، ابن سینا و بابا افضل کاشانی به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در منطق و فلسفه. | ||
فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نوآموزان و طالب علمان به نظم آورد. | فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نوآموزان و طالب علمان به نظم آورد. | ||
فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است. | فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز | در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در ۶۲ سالگی در هرات درگذشت. | ||
[[پرونده:آرامگاه فخر رازی.jpg|جایگزین= امام فخر رازی|بندانگشتی|آرامگاه فخر رازی]] | [[پرونده:آرامگاه فخر رازی.jpg|جایگزین= امام فخر رازی|بندانگشتی|آرامگاه فخر رازی]] | ||
[[پرونده:تابلوی قبر فخر رازی.jpg|جایگزین= امام فخر رازی|بندانگشتی|]] | [[پرونده:تابلوی قبر فخر رازی.jpg|جایگزین= امام فخر رازی|بندانگشتی|]] | ||
متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون | متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی دربارۀ نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است. | ||
==آرامگاه== | ==آرامگاه== | ||
| خط ۲۵۷: | خط ۲۵۷: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* دائره المعارف طهور. | *دائره المعارف طهور. | ||
* جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی. | *جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||