احمد بن علی بن اعثم كوفی

احمد بن علی بن اعثم كوفی
نام کامل	احمد بن علی بن اعثم كوفی
نام‌های دیگر	ابن اعثم كوفی، أخباری
اطلاعات شخصی
روز تولد	204ق.
روز درگذشت	314ق.
دین	اسلام، شیعه
آثار	الفتوح التاریخ المألوف
فعالیت‌ها	مورخ، شاعر

احمد بن علی بن اعثم كوفی، معروف به «ابن اعثم كوفی». از مورخان چیره ‏دست و مشهور شیعه كه در شعر و شاعری نیز دستی توانا داشت. با این‌كه از عمر طولانی برخوردار بود اما چگونگی زندگی و شرح‌حال او در منابع معتبر به چشم نمی‏‌خورد. به دلیل اخبار فراوانی كه از تاریخ اسلام داشت ملقب به «أخباری» است. علامه سیدمحسن امین، شیعه ‏بودن وی را قابل تردید نمی‏‌داند. تألیفات او سه كتاب (الفتوح، التاریخ، المألوف) در زمینه تاریخ است.

معرفی اجمالی

احمد بن علی بن اعثم كوفی، معروف به «ابن اعثم كوفی». از مورخان چیره‏ دست و مشهور شیعه كه در شعر و شاعری نیز دستی توانا داشت. تاریخ ولادت او در دست نیست اما به گفته مستوفی هروی تایبادی(م. حدود596ق) كه نخستین كتاب وی یعنی «الفتوح» را به فارسی ترجمه نموده است، تاریخ نگارش آن كتاب را به سال 204هجری ثبت كرده است، از این‌ ‏رو می‌‏توان گفت كه وی سال‌ها قبل از نگارش تاریخ مذكور زنده بوده و بدین ترتیب از عمر بالایی برخوردار بوده است. اما وفات او به سال 314 هجری روی داد، زیرا كتاب دوم تاریخی او، وقایع زمان مأمون(م218ق) تا زمان مقتدر(م320ق) را گزارش می‏‌كند. وی با این‌كه از عمر طولانی برخوردار بود اما چگونگی زندگی و شرح حال او در منابع معتبر به چشم نمی‏‌خورد. از این‌ ‏رو این احتمال بیشتر تقویت می‌‏شود كه شهرت او بیشتر مربوط به دوره‏‌های بعد از وفات او می‏‌باشد.

آنچه در منابع موجود است این‌كه وی اهل كوفه بود و در همان‌جا نشو و نما پیدا كرد و احتمالاً برای كسب حدیث و گزارشات تاریخی، مسافرت‏‌هایی نیز داشته است. وی به دلیل اخبار فراوانی كه از تاریخ اسلام داشت ملقب به «أخباری» است. یاقوت در معجم الادباء، اطلاعات اندكی از او گزارش می‏‌دهد، و این، در حالی است كه قبل از یاقوت، كسی از شرح حال او سخنی به میان نیاورده است. یاقوت در معجم ‏الادباء، ضمن تصریح به تشیع او، دو بیت شعر به نام او كه بر ابوعلی حسین بن احمد سلامی بیهقی انشاء كرده، ثبت نموده است.

علامه سیدمحسن امین، ضمن انتقاد از گفته شوشتری در مجالس‏ المؤمنین كه وی را شافعی المذهب معرفی كرده است، شیعه ‏بودن وی را قابل تردید نمی‏‌داند.

آثار

تألیفات او سه كتاب در زمینه تاریخ است كه دو كتاب نخست را یاقوت دیده است.

1. كتاب الفتوح كه تاریخ فتوحات اسلام تا ایام هارون الرشید(م193ق) است.
3. كتاب التاریخ است كه شامل رویدادهای خلافت عباسی از آغاز خلافت مأمون(م218ق) تا زمان مقتدر(م320ق) می‌‏باشد.
5. كتاب المألوف است.

تاریخ ‏نویسی

شیوه تاریخ‌‏نویسی او با ابن جریر طبری(م310ق) و سایر مورخان زمان او از دو جهت تفاوت دارد:

• یكی آن‌كه استناد او بیشتر به روایات شیعه است؛ از این‏ رو بعضی از محدثان سنی‏ مذهب اخبار و گزارشات او را تضعیف كرده‏‌اند.
• دیگر آن‌كه وقایع تاریخی را به صورت داستان و پیوسته باهم نوشته است.

منابع

1. الاعلام، زركلی، ج1ص206؛
2. اعیان الشیعه(قطع بزرگ)، ج2ص481، وج10ص5؛
3. دائره المعارف تشیع، ج1ص303؛
4. الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج3ص220، وج16ص119، وج19ص26؛
5. الكنی و الالقاب، ج1ص215؛
6. معجم الادباء، ج1ص379.