سوره صافات

سوره صافات سی و هفتمین سوره است که مکی و 182آیه دارد. مشابه این سوره از نظر نام، سوره صف است که اشاره به صفوف محکم رزمندگان در صحنه‌های جنگ دارد. این سوره نخستین سوره از قرآن کریم است که با سوگند آغاز می‌شود. همانند دیگر سوره‌های مکی، بیشتر آیات این سوره نیز درباره مبدأ و معاد و با تذکر و انذار همراه است. هم‌چنین به تاریخ پیامبرانی هم‌چون نوح، ابراهیم، اسحاق، موسی، هارون، الیاس، لوط و یونس، اشاره شده و در این میان زندگی حضرت ابراهیم مشروح‌تر آمده است. عقاید باطل مشرکان در مورد رابطه خداوند با جن یا فرشتگان به شدّت محکوم شده و پیروزی نهایی حق بر کفر و شرک و نفاق مطرح گردیده است. بر قرائت سوره صافّات در روزهای جمعه تأکید شده و تلاوت آن موجب گشایش در رزق و بیمه شدن مال و فرزندان از شیطان می‌شود.

سوره صافات

صافات به طوری که گفته شده- جمع" صافه" است و" صافه" نیز جمع" صاف"- با تشدید- است و مراد از این کلمه جماعتی است که: افراد آن در صفی منظم قرار داشته باشند.

مفهوم کلی سوره

• یادآوری توحید و نفی شرک؛
• معاد و گفت وگوی دوزخیان و بهشتیان؛
• داستان پیامبران الهی (نوح، ابراهیم، اسحاق، الیاس، لوط و ...).

اسامی سوره

1. صافات،
2. ذبیح.

علت نام‌گذاری

سوره صافات؛ این نام از آیۀ اول این سوره گرفته شده که خدا به صف کشیدگان (یعنی فرشتگان صف کشیده یا مجاهدان یا نمازگزاران صف کشیده) سوگند یادکرده است.

«سوره ذبیح»؛ این اسم هم در برخی منابع تفسیری آمده است ولی مستند خاصی برای آن ذکر نشده است. محمد سید طنطاوی هم در تفسیرش این اسم را در تفسیر سوره صافات از برخی از علماء نقل کرده است و علت آن‌ را وجود قصۀ ذبیح در این سوره عنوان کرده است.

تعداد آیات و کلمات و حروف

• سوره صافات صدوهشتادودو آیه دارد.
• سوره صافات هشتصدوشصت کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است.)
• سوره صافات سه‌هزاروهشتصدوبیست‌وشش حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است.)

اهداف و آموزه‌ها

هدف‌های اساسی سوره صافات عبارت انداز:

1. یادآوری توحید با نفی شرک؛
2. یادآوری قیامت؛
3. گزارش از تاریخ پیامبران بزرگ به صورت فشرده و مؤثر.

محتوا و موضوعات

سوره صافات نیز به حکم آنکه از سوره‌های مکی است ویژگی‌های کلی سوره‌های مکی را در بر دارد و بیشتر از هر چیز روی اصول معارف و عقائد اسلامی‌ در ناحیه مبدأ و معاد تکیه می‌کند و ضمن تعبیرات قاطع و آیات کوتاه و کوبنده، مشرکان را مورد شدیدترین سرزنش‌ها قرار می‌دهد و با دلائل روشن و گویا بطلان عقائد آنها را برملا می‌سازد.

به طور کلی محتوای این سوره در پنج بخش خلاصه می‌شود:

بخش اول

بحثی پیرامون گروه‌هایی از ملائکه و فرشتگان خداوندو در مقابل آنها گروهی از شیاطین سرکش و سرنوشت آنها مطرح می‌سازد.

بخش دوم

از کفار و انکارشان نسبت به نبوت و معاد و عاقبت کار آنها در قیامت سخن می‌گوید و در همین رابطه بحث آنها را با یکدیگر در روز قیامت و انداختن گناه به گردن هم و گرفتاری تمام آنها در چنگال عذاب الهی و نیز بخشی از نعمت‌های مهم بهشتی و لذات و زیبائی‌ها و شادکامی‌های بهشتیان را شرح می‌دهد.

بخش سوم

قسمتی از تاریخ انبیای بزرگی، مانند نوح، ابراهیم، اسحاق، موسی، هارون، الیاس، لوط و یونس(علیهم‌السلام) را به صورت فشرده و در عین حال بسیار مؤثر و نافذ بازگو می‌کند ولی در این میان بحث درباره ابراهیم قهرمان بت‌شکن و مواقف مختلف زندگی او مشروح‌تر آمده است و هدف اصلی آن است که بیانات گذشته با ذکر این شواهد عینی از تاریخ انبیاء به صورت محسوس و ملموس مطرح گردد و حقائق کلی عقلی در قالب‌های حسی مجسم شود.

بخش چهارم

از یکی از انواع شرک که می‌توان آن را بدترین نوع شرک دانست یعنی اعتقاد به رابطه خویشاوندی میان خداوند و جن و خداوند و فرشتگان بحث می‌کند و در جمله‌های کوتاهی چنان این عقیده پوشالی را در هم می‌کوبد که کمترین بهایی برای آن باقی نمی‌ماند.

بخش پنجم

که آخرین بخش این سوره است و در چند آیه کوتاه مطرح شده، پیروزی لشکر حق را بر لشکر کفر و شرک و نفاق و گرفتار شدن آنها را در چنگال عذاب الهی، ضمن تنزیه و تقدیس پروردگار از نسبت‌های ناروایی که مشرکان به او می‌دهند بیان می‌کند و سوره را با حمد و ستایش پروردگار پایان می‌دهد.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب گوید: رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «کسی که سوره و الصافات را بخواند خدا به او ده حسنه عطا فرماید به عدد هر جن و شیطان‌های دورو از شرک بری شود و دو فرشته حافظ او برایش در روز قیامت شهادت دهند که او مؤمن به پیامبران بوده است».

حسین‌بن‌ابی‌العلاء از حضرت صادق(علیه‌السلام) روایت کرده که فرمود: «هر کس سوره الصافات را در هر جمعه بخواند همیشه از هر آفت و بلائی محفوظ خواهد بود و هر بلیّه از او در زندگانی دنیا رفع خواهد شد و در دنیا به وسیع‌ترین روزی‌ها روزی داده خواهد شد و خداوند نمی‌رساند در مال و فرزند و بدنش هیچ بدی از شیطان پلید رانده شده و از هیچ ستمکار لجوجی به او صدمه نخواهد رسید و اگر در روز و یا شب آن بمیرد خداوند او را شهید مبعوث فرماید و شهید بمیراند و با شهیدان داخل بهشت کند در درجه از بهشت».

محل و زمان نزول

• سوره صافات در مکه بر پیامبر‌اسلام‌(صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شده است.
• تاریخ نزول سوره صافات در ما بین سوره اسراء و هجرت پیامبر به مدینه است و بعد از سوره لقمان نازل شده است.

فضای نزول

دقت در آیات سوره صافات نشان می‌دهد که وضع آن روز اسلام و مسلمین و مشرکین سبب نزول آن حقائق جاودان از طرف خداوند سبحان شده است که پیوسته به مردان الهی جهت بدهد و کفر و شرک را بکوبد.

آیات شریفه آن در آهنگی بسیار رسا و اعجاب انگیز است که با کمترین تفکر در وضع آن روز مکّه شکّی نمی‌ماند در این‌که این آیات از جانب آفریننده جهان نازل شده است و از آن عجیب تر آیه «وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ» است که خداوند خود به پیامبران (به بشر موحّد و منادی توحید) سلام می‌دهد چنان که در‌باره نوح، ابراهیم، موسی، هارون و الیاس به طور جداگانه سلام فرموده است.

ویژگی

سوره صافات نخستین سوره از قرآن مجید است که اولین آیات آن با سوگندها شروع می‌شود، سوگندهایی پر معنا و اندیشه‌انگیز، سوگندهایی که فکر انسان را همراه خود به جوانب مختلف این جهان می‌کشاند و آمادگی برای پذیرش حقایق می‌دهد. آیات این سوره کوتاه و دارای سرعت و آهنگ و کثرت عرصه‌ها و چشم‌اندازها و پر از داستان‌های پیامبران است.

هم‌چنین این سوره بنابر یکی از دو قول جزو سور مئین (صد آیه‌ای‌ها) است ابن قتیبه می‌گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نام‌گذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد. گفته شده این سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائیل، کهف، مریم، طه، أنبیاء، حج و مؤمنون». برخی دیگر نیز سور مئین را سوره‌های «توبه، نحل، هود، یوسف، کهف، بنی اسرائیل، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند.

روایتی است که از رسول خدا‌(صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره صافات - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir