عفیف‌الدین تلمسانی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '=پانویس=↵{{پانویس|2}}↵↵[[رده:' به '== پانویس == {{پانویس}} [[رده:') |
جز (جایگزینی متن - 'آنها' به 'آنها') |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
وی ملازم قونیوی بوده و در سفر به [[مصر]] حدود ۶۵۰ همراه او به دیدن ابن سَبْعین عارف قرن هفتم رفته و ابن سبعین<ref>ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبارمن ذهب ، ج ۵، ص ۴۱۲، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹</ref>.درباره این دیدار گفته است که صدرالدین قونیوی از محققان در علم [[توحید]] است اما جوانی حاذق‌تر از وی به نام عفیف‌الدین تلمسانی همراهش بود. | وی ملازم قونیوی بوده و در سفر به [[مصر]] حدود ۶۵۰ همراه او به دیدن ابن سَبْعین عارف قرن هفتم رفته و ابن سبعین<ref>ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبارمن ذهب ، ج ۵، ص ۴۱۲، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹</ref>.درباره این دیدار گفته است که صدرالدین قونیوی از محققان در علم [[توحید]] است اما جوانی حاذق‌تر از وی به نام عفیف‌الدین تلمسانی همراهش بود. | ||
صدرالدین قونیوی در وصیت نامه خود سفارش کرده بود که آثار او را به تلمسانی بدهند و از او خواسته بود تا | صدرالدین قونیوی در وصیت نامه خود سفارش کرده بود که آثار او را به تلمسانی بدهند و از او خواسته بود تا آنها را جز برای کسانی که شایسته‌اند وصف نکند<ref>محمدبن اسحاق صدرالدین قونیوی، ترجمه و متن کتاب الفکوک، یا، کلید اسرار فصوص الحکم، مقدمه و تصحیح و ترجمه محمد خواجوی، ص بیست وپنج ،تهران ۱۳۷۱ ش</ref>. | ||
=علمیت= | =علمیت= | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
شرح منازل السائرین (قم ۱۴۱۳)، این اثر از دوره حیات تلمسانی کتاب درسی بوده و خود او و شاگردانش آن را تدریس می‌کرده‌اند<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، مقدمة منصور، ص۴۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | شرح منازل السائرین (قم ۱۴۱۳)، این اثر از دوره حیات تلمسانی کتاب درسی بوده و خود او و شاگردانش آن را تدریس می‌کرده‌اند<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، مقدمة منصور، ص۴۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | ||
شرحهای دیگر منازل السائرین عموماً تحت تأثیر شرح تلمسانی است، از جمله [[ملاعبدالرزاق کاشی]] در شرح منازل السائرینِ خود اغلب کلمات و جملات تلمسانی یا مضمون | شرحهای دیگر منازل السائرین عموماً تحت تأثیر شرح تلمسانی است، از جمله [[ملاعبدالرزاق کاشی]] در شرح منازل السائرینِ خود اغلب کلمات و جملات تلمسانی یا مضمون آنها را تکرار کرده است، مثلاً در باب توکل <ref>عبدالرزاق کاشی، شرح منازل السائرین، ج۱، ص۱۷۱ـ۱۷۶، چاپ محسن بیدارفر، قم ۱۳۷۲ش</ref>. گاه عیناً از احادیث و اشعار و تعبیرات تلمسانی <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۱۹۷ـ ۲۰۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. در توضیح درجات توکل استفاده کرده و در باب اراده <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۲۷۲، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. مضمون سخنان او <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۲۸۶ـ ۲۸۷، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref> را آورده است. | ||
تلمسانی در شرح منازل السائرین نشان می‌دهد که در سلوک از هر نوع افراط می‌پرهیزد، مثلاً درباره ایثار می‌گوید که لازم نیست سالک هرچه دارد انفاق کند و حتی گاهی چنین امری را نامشروع می‌داند<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۲۴۹ـ۲۵۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | تلمسانی در شرح منازل السائرین نشان می‌دهد که در سلوک از هر نوع افراط می‌پرهیزد، مثلاً درباره ایثار می‌گوید که لازم نیست سالک هرچه دارد انفاق کند و حتی گاهی چنین امری را نامشروع می‌داند<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۲۴۹ـ۲۵۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | ||
وی همچنین موافقت عمل را با علم ظاهر و ارکان [[شریعت]] ضروری می‌شمارد<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۱۸۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | وی همچنین موافقت عمل را با علم ظاهر و ارکان [[شریعت]] ضروری می‌شمارد<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۱۸۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | ||
تلمسانی برخی آرای [[خواجه عبدالله انصاری |خواجه عبدالله انصاری]] را نقد و با | تلمسانی برخی آرای [[خواجه عبدالله انصاری |خواجه عبدالله انصاری]] را نقد و با آنها مخالفت کرده است، مثلاً در بحث از سکر آرای انصاری را مضطرب دانسته <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۵۴۴، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. و در بحث از انفصال <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۵۳۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. سخن وی را نقد کرده است<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۵۷۱ ـ ۵۷۲، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | ||
تلمسانی در این شرح از عارفان ایرانی، مثل حلاج<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج ۲، ص ۳۷۹، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref> و غزالی <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۳۷، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. و قشیری <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۴۳۱، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. و [[بایزید بسطامی]] <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۷۵، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref> یاد کرده است. | تلمسانی در این شرح از عارفان ایرانی، مثل حلاج<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج ۲، ص ۳۷۹، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref> و غزالی <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۳۷، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. و قشیری <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۴۳۱، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. و [[بایزید بسطامی]] <ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۷۵، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref> یاد کرده است. | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
اوج عرفان وی در منازل السائرین، معمولاً در هنگام شرح مرتبه سومِ (الدرجة الثالثة) هر منزل (مقام) جلوه گر می‌شود، از جمله درباره مرتبه سوم از منزل غربت، غربت عارف را از غربت معرفت متفاوت دانسته و گفته است که در غربت عارف، انسان میان هم‌نوعانش غریب می‌شود، اما در غربت معرفت میان او و هم‌نوعانش هیچ نسبتی باقی نمی‌ماند<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۴۹۲ـ۴۹۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | اوج عرفان وی در منازل السائرین، معمولاً در هنگام شرح مرتبه سومِ (الدرجة الثالثة) هر منزل (مقام) جلوه گر می‌شود، از جمله درباره مرتبه سوم از منزل غربت، غربت عارف را از غربت معرفت متفاوت دانسته و گفته است که در غربت عارف، انسان میان هم‌نوعانش غریب می‌شود، اما در غربت معرفت میان او و هم‌نوعانش هیچ نسبتی باقی نمی‌ماند<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۴۹۲ـ۴۹۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | ||
او بیش‌تر در این بخش، و بندرت در مرتبه دوم (الدرجة الثانیة)، احوال و مکاشفات و اشعار و خاطرات زندگی خود را نیز آورده است که از جمله | او بیش‌تر در این بخش، و بندرت در مرتبه دوم (الدرجة الثانیة)، احوال و مکاشفات و اشعار و خاطرات زندگی خود را نیز آورده است که از جمله آنها اسیر شدن وی به دست فرنگان و در معرض قتل قرار گرفتن است<ref>سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۴۵، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱</ref>. | ||
==شرح مواقف نفری== | ==شرح مواقف نفری== | ||
نسخهٔ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۳۴
| نام | عفیف الدین سلیمان بن علی بن عبدالله عابدی |
|---|---|
| نامهای دیگر | عفیف‌الدین تلمسانی |
| درگذشت | ۶۹۰ ق |
عفیف‌الدین سلیمان بن علی بن عبدالله عابدی تِلِمْسانی عارف و شاعر قرن هفتم بود.
حیات
تِلِمْسانی عارف و شاعر قرن هفتم در ۶۱۰ در تلمسان به دنیا آمد. اصل او از قبیله کومی بود، [۱] اما در برخی منابع [۲]. چون نام قبیله کومی را به غلط «کوفی» خوانده‌اند، وی را «کوفی الاصل» معرفی کرده‌اند. تلمسانی از شاگردان صدرالدین قونیوی بود و از طریق او با عرفان ابن عربی آشنا شد[۳].
دیدار با این سبعین
وی ملازم قونیوی بوده و در سفر به مصر حدود ۶۵۰ همراه او به دیدن ابن سَبْعین عارف قرن هفتم رفته و ابن سبعین[۴].درباره این دیدار گفته است که صدرالدین قونیوی از محققان در علم توحید است اما جوانی حاذق‌تر از وی به نام عفیف‌الدین تلمسانی همراهش بود. صدرالدین قونیوی در وصیت نامه خود سفارش کرده بود که آثار او را به تلمسانی بدهند و از او خواسته بود تا آنها را جز برای کسانی که شایسته‌اند وصف نکند[۵].
علمیت
تلمسانی را جامع علوم عصر خود یعنی حکمت و حدیث و فقه و اصول و ادبیات دانسته‌اند و شیوه شاعری وی را تحسین کرده‌اند[۶]. ابن فوطی[۷]. وی را از علمای عارف خوانده است.
تلمسانی از نصیریه
به گفته یونینی برخی تلمسانی را از نُصیریه می‌دانسته‌اند [۸]. و او در جواب آنان گفته بوده است: «النصیریُّ بعضٌ مِنّی» (نصیریه جزئی از من‌اند). از نظر جامی [۹]. این سخن وی بر مقام جمع او دلالت دارد که صاحب آن مقام همه اجزای وجود را مراتب و تفاصیل خود می‌بیند[۱۰]. نسبت نصیری یا پیروی از ابن عربی سبب شد تا برخی او را کافر و زندیق بدانند.
تلمسانی مشهور به صوفی
تلمسانی بیش‌تر عمر خود را در شام و مصر سپری کرد. گفته شده است که مدتی متصدی خزانه دمشق بوده و در همین دوره به عنوان صوفی نیز شهرت داشته است[۱۱]. تلمسانی فرزندی به نام محمد داشت که ادیب بود و دیوانی نیز دارد و برخی شعر او را از شعر پدرش بهتر دانسته‌اند[۱۲]. محمد در زمان حیات پدرش در ۶۸۸ درگذشت[۱۳]. تلمسانی در ۵ رجب ۶۹۰ در دمشق فوت کرد و او را در مقابر صوفیه دفن کردند[۱۴].
شاگردان
در منابع از شاگردان او ذکری نشده فقط عبدالحفیظ منصور در نسخه‌ای به خط تلمسانی از شیخ محیی‌الدین ابراهیم بن عمر فاروثی نام برده که نزد تلمسانی شرح منازل السائرین را خوانده و اجازه تدریس آن را گرفته است[۱۵]. همچنین علاءالدوله سمنانی در چهل مجلس [۱۶]. ملاقات خود را با یکی از شاگردان تلمسانی به نام حاجی آملی شرح داده و گفته که او از تلمسانی اجازه ارشاد در عراق و خراسان داشته است.
دیوان شعر
از تلمسانی دیوان شعری باقی مانده [۱۷]. درباره اشعار تلمسانی و دیوان او سخنان گوناگونی گفته شده است؛ ابن عماد حنبلی [۱۸]. آن را از حیث بلاغت ستوده است، اما برخی متأخران مانند عمر فرّوخ [۱۹] آن را ضعیف دانسته‌اند. به گفته یوسف زیدان احوال تلمسانی در دیوان او نمایان است و این اثر مشهورترین نوشته اوست[۲۰]. شعر تلمسانی نیز بر اساس آرای ابن عربی و ابن سبعین است[۲۱]. موضوعات اصلی شعر او، حبّ الهی و وحدت وجود است[۲۲]. برخی از ابیات او منطبق با معانی اشعار ابن فارض است[۲۳].
آثار دیگر
از دیگر آثار اوست: شرح اسماءاله الحسنی [۲۴]. شرح فصوص الحکم محیی‌الدین ابن عربی که درباره این‌که آیا این شرح نخستین شرح فصوص‌الحکم بوده، اختلاف هست [۲۵]. شرح تائیه ابن فارض [۲۶]الکشف و البیان فی معرفه الانسان در شرح قصیده عینیه ابن سینا [۲۷].
شرح منازل السائرین
شرح منازل السائرین (قم ۱۴۱۳)، این اثر از دوره حیات تلمسانی کتاب درسی بوده و خود او و شاگردانش آن را تدریس می‌کرده‌اند[۲۸]. شرحهای دیگر منازل السائرین عموماً تحت تأثیر شرح تلمسانی است، از جمله ملاعبدالرزاق کاشی در شرح منازل السائرینِ خود اغلب کلمات و جملات تلمسانی یا مضمون آنها را تکرار کرده است، مثلاً در باب توکل [۲۹]. گاه عیناً از احادیث و اشعار و تعبیرات تلمسانی [۳۰]. در توضیح درجات توکل استفاده کرده و در باب اراده [۳۱]. مضمون سخنان او [۳۲] را آورده است. تلمسانی در شرح منازل السائرین نشان می‌دهد که در سلوک از هر نوع افراط می‌پرهیزد، مثلاً درباره ایثار می‌گوید که لازم نیست سالک هرچه دارد انفاق کند و حتی گاهی چنین امری را نامشروع می‌داند[۳۳]. وی همچنین موافقت عمل را با علم ظاهر و ارکان شریعت ضروری می‌شمارد[۳۴]. تلمسانی برخی آرای خواجه عبدالله انصاری را نقد و با آنها مخالفت کرده است، مثلاً در بحث از سکر آرای انصاری را مضطرب دانسته [۳۵]. و در بحث از انفصال [۳۶]. سخن وی را نقد کرده است[۳۷]. تلمسانی در این شرح از عارفان ایرانی، مثل حلاج[۳۸] و غزالی [۳۹]. و قشیری [۴۰]. و بایزید بسطامی [۴۱] یاد کرده است.
اوج عرفان تلمسانی
اوج عرفان وی در منازل السائرین، معمولاً در هنگام شرح مرتبه سومِ (الدرجة الثالثة) هر منزل (مقام) جلوه گر می‌شود، از جمله درباره مرتبه سوم از منزل غربت، غربت عارف را از غربت معرفت متفاوت دانسته و گفته است که در غربت عارف، انسان میان هم‌نوعانش غریب می‌شود، اما در غربت معرفت میان او و هم‌نوعانش هیچ نسبتی باقی نمی‌ماند[۴۲]. او بیش‌تر در این بخش، و بندرت در مرتبه دوم (الدرجة الثانیة)، احوال و مکاشفات و اشعار و خاطرات زندگی خود را نیز آورده است که از جمله آنها اسیر شدن وی به دست فرنگان و در معرض قتل قرار گرفتن است[۴۳].
شرح مواقف نفری
شرح مواقف نِفَّری اثر دیگر اوست که تلمسانی در آن بیش‌تر دیدگاه عرفان ابن عربی را مطرح کرده است[۴۴]. او در این شرح مقام علم را غیریّتِ محض میان انسان و خدا دانسته [۴۵] و نیز در شرحِ عنوانِ «موقف معرفة المعارف» می‌گوید که این مقام فروتر از مقام معرفت است، زیرا در معرفت، خداوند بدون واسطه در نظر گرفته می‌شود، در حالی که «معرفة المعارف» شناخت معرفت است[۴۶].
نقد آرای تلمسانی
افراد بسیاری آرای تلمسانی را، از جمله درباره وحدت وجود، نقد کرده و با وی مخالفت نموده‌اند و حتی برخی صوفیه او را ملحد دانسته‌اند. علاءالدوله سمنانی در چهل مجلس [۴۷] می‌نویسد که الحاد او سرانجام بر سلطان مصر روشن شد و سردابه‌ای را هم که او و مریدانش در آن‌جا شراب می‌نوشیدند، یافتند و بدین سبب سلطان او را از مصر بیرون کرد ابن کثیر [۶۶] و ابن عماد [۶۷] وی را قائل به حلول و اتحاد دانسته‌اند و ابوحیّان اندلسی [۴۸] او را ملعون خوانده است، اما یافعی [۴۹]وی را از این نسبتها دور دانسته و از او دفاع کرده است.
تکفیر تلمسانی
ابن تیمیّه که از مخالفان ابن عربی و پیروان اوست تلمسانی را به جهت اعتقاد به وحدت وجود کافر خوانده است. به نظر او تفسیر ابن عربی از وحدت وجود نسبت به تفسیر تلمسانی با شریعت تعارض کمتری دارد[۵۰]. به گفته ابن تیمیّه [۵۱] تلمسانی میان ماهیت و وجود و مطلق و معیّن فرقی قائل نشده و غیری در میان ندیده و کائنات را اجزا و ابعاض وجود مطلق و به منزله موج نسبت به دریا دانسته است. به اعتقاد او این قول تلمسانی مصداق کفر و زندقه است.
پانویس
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱۳، ص۳۴۵، چاپ احمد ابوملحم و دیگران، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷
- ↑ ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۲، ص۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، دیوان عفیف الدین التلمسانی، مقدمه زیدان، ص ۱۵، چاپ یوسف زیدان، (مصر) ۱۹۹۰
- ↑ ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبارمن ذهب ، ج ۵، ص ۴۱۲، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹
- ↑ محمدبن اسحاق صدرالدین قونیوی، ترجمه و متن کتاب الفکوک، یا، کلید اسرار فصوص الحکم، مقدمه و تصحیح و ترجمه محمد خواجوی، ص بیست وپنج ،تهران ۱۳۷۱ ش
- ↑ صفدی، ج۱۵، ص۴۱۰
- ↑ ابن فوطی، مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج۱، ص۴۴۲، چاپ محمدالکاظم، تهران ۱۴۱۶
- ↑ ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۲، ص۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴
- ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶۹، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش
- ↑ عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۵۶۹، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، دیوان عفیف الدین التلمسانی، چاپ یوسف زیدان، مقدمة زیدان، ص ۱۵ـ۱۶، (مصر) ۱۹۹۰
- ↑ صفدی، ج۳، ص۱۲۹ـ۱۳۰
- ↑ ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک المصر و القاهرة، ج۸، ص۳۰، قاهره (۱۳۸۳/۱۹۶۳)
- ↑ ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک المصر و القاهرة، ج۸، ص۳۰، قاهره (۱۳۸۳/۱۹۶۳)
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، مقدمة منصور، ص۳۸، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ احمدبن محمد علاءالدوله سمنانی، چهل مجلس، ج۱، ص۲۰۷ـ ۲۰۸، یا، رسالة اقبالیه، تحریر امیر اقبالشاه بن سابق سجستانی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۶ ش
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج۹، ص۱۷۵ـ۱۷۶. که در ۱۳۰۸ در مصر چاپ شده و یوسف زیدان نیز جزء اول آن را چاپ کرده است (اسکندریه ۱۹۹۰)
- ↑ ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک المصر و القاهرة، ج۸، ص۳۰، قاهره (۱۳۸۳/۱۹۶۳)
- ↑ عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۶۵۸، بیروت ۱۹۸۹
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، دیوان عفیف الدین التلمسانی، چاپ یوسف زیدان، مقدمه، ص ۴۱، (مصر) ۱۹۹۰
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، دیوان عفیف الدین التلمسانی، ج۱، ص۴۲، چاپ یوسف زیدان، (مصر) ۱۹۹۰
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، دیوان عفیف الدین التلمسانی، ج۱، ص۴۵، چاپ یوسف زیدان، (مصر) ۱۹۹۰
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، دیوان عفیف الدین التلمسانی، ج۱، ص۴۶، چاپ یوسف زیدان، (مصر) ۱۹۹۰
- ↑ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۴۰۰
- ↑ محمد عبدالرووف بن علی مناوی، الکواکب الدریة فی تراجم السادَةِالصوفیة، ج۲، ص۴۲۰، چاپ محمد ادیب جادر، بیروت ۱۹۹۹
- ↑ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۴۰۰
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، مقدمة منصور، ص۳۴، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، مقدمة منصور، ص۴۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ عبدالرزاق کاشی، شرح منازل السائرین، ج۱، ص۱۷۱ـ۱۷۶، چاپ محسن بیدارفر، قم ۱۳۷۲ش
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۱۹۷ـ ۲۰۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۲۷۲، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۲۸۶ـ ۲۸۷، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۲۴۹ـ۲۵۰، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۱، ص۱۸۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۵۴۴، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۵۳۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۵۷۱ ـ ۵۷۲، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج ۲، ص ۳۷۹، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۳۷، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۴۳۱، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۷۵، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۴۹۲ـ۴۹۳، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ سلیمان بن علی تلمسانی، شرح منازل السائرین الی الحق المبین، ج۲، ص۳۴۵، چاپ عبدالحفیظ منصور، تونس ۱۹۸۸، چاپ افست قم ۱۳۷۱
- ↑ پل نویا، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ج۱، ص۳۰۷، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران ۱۳۷۳ش
- ↑ پل نویا، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ج۱، ص۳۱۳، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران ۱۳۷۳ش
- ↑ پل نویا، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ج۱، ص۳۱۷، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران ۱۳۷۳ش
- ↑ احمدبن محمد علاءالدوله سمنانی، چهل مجلس، ج۱، ص۲۱۳، یا، رسالة اقبالیه، تحریر امیر اقبالشاه بن سابق سجستانی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۶ ش
- ↑ محمدبن یوسف ابوحیان غرناطی، تفسیرالبحرالمحیط، ج۳، ص۴۴۸، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳
- ↑ عبدالله بن اسعد یافعی، مرآة الجنان و عبرة الیقظان، ج۴، ص۱۶۲ـ۱۶۳، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷
- ↑ ابن تیمیّه، مجموعة الرّسائل والمسائل، ج۱، ص۱۷۷ـ ۱۷۸، چاپ محمد رشیدرضا
- ↑ ابن تیمیّه، مجموعة الرّسائل والمسائل، ج۴، ص۲۳، چاپ محمد رشیدرضا