رمضان

عنوان مقاله	ماه مبارک رمضان، ضیافت الهی
ماه‌های قمری	ماه‌های قمری محرم صفر المظفر ربیع الاول ربیع الثانی جمادی الاول جمادی الثانی رجب شعبان رمضان شوال ذی القعده ذی الحجه
زبان مقاله	فارسی
اطلاعات نشر	ایران – قم – پژوهشگاه مطالعات تقریبی

ماه رمضان نهمین ماه از ماه‌های قمری است. قرآن کریم در این ماه بر رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شده است. در شریعت اسلام، روزه در این ماه بر کسانی که توانایی بر انجام آن را دارند واجب است و این ماه در بین ماه‌های قمری از فضیلت خاص برخوردار است. در بین ماه‌های سال قمری، ماه مبارک رمضان، از قداست و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چنانکه در دعای مخصوص آن می‌خوانیم: «... و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور...»؛ «و رمضان، ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت، و فضیلت دادی، نسبت به ماه‌های دیگر.». رسول خدا می‌فرماید: «اگر کسی در این ماه، یک آیه از قرآن، تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان، یک بار قرآن را ختم کرده باشد.» از امام صادق (علیه‌السلام) نیز نقل شده است: «هرکس در ماه رمضان، صدقه‌ای بدهد خداوند هفتاد نوع، بلا را از او دور می‌کند.» حضرت علی (علیه‌السلام) از پیامبر خاتم نقل می‌فرماید: «هیچ مؤمنی نیست که ماه رمضان را، به حساب خدا، روزه بگیرد، مگر آن که خدای تبارک و تعالی، هفت خصلت را برای او لازم گرداند، هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند. به رحمت خدای عزوجل نزدیک می‌شود. [با روزۀ خویش] خطای پدرش حضرت آدم (علیه‌السلام) را می‌پوشاند. خداوند لحظات جان دادن را، برای او، آسان کند. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان است. خدای عزوجل از خوراکی‌های لذیذ بهشتی او را نصیب دهد؛ و بالاخره خدای عزوجل، برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید. [پرسش کننده در این حدیث مفصل، عالم یهودی بود] که عرض کرد راست گفتی‌ ای محمد».

رمضان در لغت

واژۀ رمضان از ریشۀ «رمض» و به معنای شدت تابش آفتاب بر خاک است. گفته می‌شود علت این تسمیه آن است که عرب ماه‌ها را با زمانی که در آن واقع شوند نام‌گذاری کرده‌ اند و در زمان نام‌گذاری رمضان گرما شدت داشته است. در برخی روایات رمضان یکی از اسم‌های خداوند دانسته شده است.

فضیلت ماه رمضان

در بین ماه‌های قمری ماه رمضان برای مسلمانان از اهمیت بیشتری بر خوردار است. ماه رمضان در روایات اسلامی برترین ماه و ماه خدا و ماه میهمانی خدا دانسته شده است. شب قدر که برترین شب سال است در این ماه قرار دارد و قرآن کریم در این ماه به صورت دفعی بر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شده است: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ...». همچنین در این ماه «روزه» بر مسلمانان واجب شده است. ماه رمضان ماه رحمت، مغفرت و اجابت دعاست. روزهای این ماه بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعات آن بهترین ساعات است. نفس‌های مؤمنان روزه‌دار در این ماه تسبیح خدا و خواب ایشان عبادت و عملشان مورد قبول خداوند است و پاداش آن در این ماه بسیار بیشتر از ماه‌های دیگر است.

نزول قرآن

اولین ویژگی و امتیاز ماه مبارک رمضان، نزول قرآن کریم بر قلب نازنین پیامبر برای نجات و هدایت انسان‌ها در این ماه پربرکت است چنانکه خدای سبحان می‌فرماید: «ماه رمضان، ماهی است که قرآن به عنوان راهنمایی مردم و نشانه‌های هدایت و فرق میان حق و باطل در آن، نازل شده است.» در آیه دیگر می‌فرماید: «ما قرآن را در شب مبارک فرو فرستادیم».

شب قدر

دومین ویژگی که باعث فضیلت ماه مبارک رمضان شده است، قرارگرفتن شب قدر و تعیین سرنوشت، در این ماه نورانی است. چنانکه در سوره قدر می‌خوانیم: «ما آن]قرآن [را، در شب قدر، نازل کردیم؛ و تو، چه می‌دانی شب قدر چیست؟ شب قدر]در مقام و مرتبه [از هزار ماه، بهتر و بالاتر است. ظاهراً مراد از قدر، تقدیر و تعیین و اندازه‌گیری است، خدای تعالی در آن شب، حوادث یکسال] از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر می‌نماید، زنگی و مرگ، رزق، سعادت و شقاوت و چیز‌هایی از این قبیل را مقدر می‌سازد.

میهمانی و ضیافت الهی

نزول قرآن، وقوع شب قدر، نزول ملائکه و روح، تقدیر سرنوشت و... هرکدام مائده‌های آسمانی و غذا‌های معنوی است و سبب شده که ماه مبارک رمضان، به عنوان ماه ضیافت و میهمانی الهی، نام‌گذاری شود؛ لذا رسول اکرم صل الله علیه وآله در آستانهٔ ماه مبارک رمضان، این‌گونه می‌فرماید: «ای مردم! ماه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روی آورده است، این ماه، نزد خدا بهترین ماه است و روزهایش، بهترین روز‌ها و شب‌هایش، بهترین شب‌ها، و ساعاتش بهترین ساعات. دراین ماه، شما به میهمانی خدا، دعوت شده‌اید و در زمزه بهره‌مندان از کرامت خداوند، قرارگرفته‌اید. دراین ماه نفس‌های شما، تسبیح خداست، و خواب شما، عبادت است و اعمال شما، پذیرفته، و دعایتان به اجابت می‌رسد».

آداب حضور در ضیافت الهی

در زندگی دنیا اگر روزی، انسان به میهمانی، دعوت شود، دعوت شدگان با توجه به مقام و موقعیت صاحب خانه و میزبان و با درنظر داشتن میهمانان دیگر، خود را برای شرکت در میهمانی، آماده می‌کنند، اگر صاحب خانه و میزبان، شخصیت معتبر اجتماعی داشته باشد، میهمانان با وقار، هیئت و هیبت خاصی، وارد مجلس شده و در طول جلسه و جریان میهمانی نیز باتوجه به شخصیت میزبان و بزرگان دیگری که در جلسه حضور دارند، در نشست و برخاست، غذا خوردن و صحبت کردن، دقت به خرج می‌دهند تا با حرکات اضافی، صحبت‌های بی مورد و... باعث مضحکه دیگران قرار نگیرند. پیامبر خطاب به جابر می‌فرماید: «ای جابر! در ماه رمضان، هر کسی، روز آن را روزه بدارد و جزئی از شبش را به عبادت بپردازد، و شکم و شرمگاه خویش را، پاک نگه دارد، و زبانش را حفظ کند، همان طوری که از این ماه، خارج می‌شود از گناهان خویش خارج می‌شود. جابر عرض کرد:‌ای رسول خدا! این حدیث، چه زیباست! رسول خدا فرمود: و رعایت شروط آن، چه سخت است!»

امام سجاد علیه‌السلام در دعای خود، هنگام حلول ماه مبارک رمضان، این گونه مناجات می‌کند: «به وسیله روزه این ماه، یاریمان ده؛ تا اندام خود را، از معاصی تو، نگه داریم و آنها را به اعمالی واداریم که خشنودی تو را فراهم می‌آورد، تا با گوش‌هایمان، سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به دیدن چیز‌های لهو نشتابیم و دستانمان را به سوی حرام، نگشاییم و با پاهایمان به سوی آنچه منع شده، ره نسپاریم و با شکم‌هایمان، جز آنچه را، تو حلال کرده‌ای، در خود جای ندهیم و زبان‌هایمان، جز به آنچه، تو خبر داده‌ای و بیان فرموده‌ای، گویا نشود، و رنج نکشیم، جز برای آنچه به پاداش تو، نزدیک می‌کند و به جا نیاوریم، مگر چیزی را که از کیفر تو، نگه می‌دارد.» صحیفه سجادیه؛ دعای ۴۴. آنچه از مجموع احادیث و روایات به دست می‌آید، این است که انسان روزه‌دار برای بهره‌مند شدن از غفران و رحمت خداوند و استفاده بهتر از ضیافت الهی، علاوه بر خودداری و امساک از خوردن و آشامیدن و دوری از اموری که روزه را باطل می‌کند، امور دیگری را نیز باید رعایت نماید، تا بتواند در زمره روزه‌داران واقعی قرار گیرد؛ چشم، گوش، زبان، دست و پا و سایر اعضای خود را از ارتکاب به گناه حفظ کند و در چهارچوب موازین شرعی، از نعمت‌های بزرگ خدا استفاده کند.

پانویس

******

روز های سال قمری برای مشاهده صفحه مربوط به هر روز بر روی آن کلیک کنید.
محرم	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
ماه صفر	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
ربیع الاول	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
ربیع الثانی	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
جمادی الاول	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
جمادی الثانی	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
رجب	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
شعبان	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
رمضان	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
شوال	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
ذی القعده	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)
ذی الحجه	۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲ ۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ (۳۰)