احمد بن زیاد بن جعفر همدانی

احمد بن زیاد بن جعفر همدانی
نام کامل	احمد بن زیاد بن جعفر همدانی
نام‌های دیگر	ابوعلی، احمد بن محمد بن زیاد، احمد بن جعفر همدانی
اطلاعات شخصی
محل تولد	همدان
دین	اسلام، شیعه
استادان	علی بن ابراهیم بن هاشم قمی ابوبكر عمر بن سهل بن اسماعیل قرمیسینی دینوری جعفر بن احمد علوی عریضی
شاگردان	ابن عیاش جوهری شیخ صدوق ابوالقاسم خزاز قمی رازی
فعالیت‌ها	محدث شیعی

احمد بن زیاد بن جعفر همدانی، (حدود 285 – بعد354ق)ابوعلی. محدث شیعی. شیخ صدوق در أمالی با كنیه «ابوعلی» از او یاد كرده است. همچنین نام او به صورت «احمد بن محمد بن زیاد» و گاهی با اختصار، «احمد بن جعفر همدانی» نیز ذكر شده است. «شیخ صدوق»(م381ق) در سال 354هجری در راه بازگشت از سفر حج در همدان از وی حدیث شنیده است. ابن عیاش جوهری در بغداد از شاگردان خاص وی بوده است.

معرفی اجمالی

احمد بن زیاد بن جعفر همدانی، ابوعلی. محدث شیعی. كنیه او در منابع ذكر نشده است؛ تنها شیخ صدوق در أمالی با كنیه «ابوعلی» از او یاد كرده است. همچنین نام او به صورت «احمد بن محمد بن زیاد» و گاهی با اختصار، «احمد بن جعفر همدانی» نیز ذكر شده است. وی در ناحیه غربی ایران (اطراف دینور و همدان) در اواخر سده سوم حدود 285 هجری چشم به جهان گشود و زمانی كه در مجلس درس «علی بن ابراهیم بن هاشم قمی»(م. ب 307 ق) حضور می‏‌یافت از سن كافی و وجاهت لازم برخوردار بود. وفات او نیز اگرچه به درستی روشن نیست اما می‌‏توان آن را در اواسط سده چهارم تخمین زد زیرا با توجه به اینكه «شیخ صدوق»(م 381 ق) در سال 354هجری در راه بازگشت از سفر حج در همدان از وی استماع حدیث نموده، درمی‏‌یابیم كه وی حداقل تا این تاریخ حیات داشته است.

بلكه گزارش نمودن احمد بن عبدون(م 423 ق) از وی حاكی از آن است‏ كه وی سال‏‌های زیادی بعد از این تاریخ حیات داشته است. وی در همدان پرورش یافت واز دیگر اساتید او «جعفر بن احمد علوی عریضی» است كه در سال 293 هجری با جمعی از بزرگان شیعه در بیت‏‌الله الحرام به دیدار امام عصرعجل الله تعالی فرجه شرفیاب شد. قرائن نشان می‌‏دهند كه وی پس از قم، به بغداد سفر كرد و در آن‌جا شاگردانی تربیت نمود، زیرا از شاگردان بغدادی او «ابن عیاش جوهری»(م 401 ق) است كه یك‌سره در بغداد اقامت داشته و تنها یك‏‌بار به ری سفر كرده است. شیخ صدوق كه از دیگر شاگردان اوست ضمن این‌كه در كتاب‌‏هایش روایات فراوانی از او نقل نموده، در كتاب كمال‏‌الدین از وی به شایستگی تجلیل نموده و او را فردی با دیانت، فاضل و راستگو معرفی كرده است. هم‌چنین «ابوالقاسم خزاز قمی رازی»(م 400 ق) از شاگردان دیگر اوست كه احادیثی در كتاب كفایه الاثر از او نقل نموده است. از او اثر تألیفی برجای نمانده است.

استادان

در همدان از ابوبكر عمر بن سهل بن اسماعیل قرمیسینی دینوری(م303ق) حدیث شنیده است. سپس به قم رفت و در كنار هم‌‏بحثان خود نظیر حسین بن ابراهیم ناتانه، احمد بن علی بن ابراهیم قمی، محمد بن موسی بن متوكل(م. ح 340 ق) و محمد بن علی ماجیلویه(م. ب 343 ق)، نزد دانشمند و مفسر مشهور شیعی علی بن ابراهیم بن هاشم قمی(م. ب 307 ق) بیشترین بهره‌‏ها را برد.

شاگردان

از شاگردان بغدادی ابن عیاش جوهری از شاگردان ایرانی او می‌توان شیخ صدوق و ابوالقاسم خزاز قمی رازی نام برد.

منابع

1. الامالی، شیخ صدوق، صص 279، 284، 289، 401، 484؛ الانساب، سمعانی، ج 4 ص 479، ذیل كلمه قرمیسینی؛
2. طبقات اعلام الشیعه، ج 1 صص 22، 27 و 68؛ الفهرست، طوسی، ص 35 شماره 5؛
3. كمال الدین و تمام النعمه، ترجمه منصور پهلوان، ج 2 ص 58، انتهای باب 34؛
4. من لا یحضره الفقیه(كتاب المشیخه)، ج 4 ص 494؛
5. كفایه الاثر، خزاز قمی، صص 231 و274.