سوره فرقان

سوره فرقان

سوره فرقان چهل ودومین سوره‌ای است که به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده، ولی در مصحف بیست و پنجمین سوره قرآن قرار گرفته است. این سوره ۷۷ آیه دارد و در مکه به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است. این سوره به مباحث توحید، معاد، نبوت و مبارزه با بت‌پرستی می‌پردازد و ویژگی‌های مؤمنان راستین در آیات پایانی آن آمده است. در فضیلت قرائت این سوره از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است هر کس سوره فرقان را بخواند، در روز قیامت، در حالی مبعوث می‌شود که به آمدن در قیامت ایمان دارد و هیچ شکی ندارد که آنان که در قبرند، مبعوث می‌شوند. او همچنین بدون حسابرسی وارد بهشت می‌شود.

فرقان

آنچه‌که میان حق و باطل را جدا کند، برهان، تورات، قرآن، پیروزی، بامداد یا سحر.

مفهوم کلی سوره

• توحید‌محوری؛
• معاد‌باوری؛
• ویژگی‌های بندگان خاص خدا؛
• شکایت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از مهجوریت قرآن؛
• سرگذشت برخی از پیامبران.

اسامی سوره

• فرقان،
• تبارَکَ.

علت نام‌گذاری

1. «سوره فرقان»؛ به معنای جداکننده و فرق‌گذارنده (حق و باطل) و یکی از نام‌های قرآن کریم نیز «فرقان» است. سبب نام‌گذاری این سوره آن است که واژه ی فرقان در آیه ی اول آن آمده است.
2. «سوره تبارَکَ»؛ به معنای «بزرگ و خجسته» می‌آید و این واژه کلمۀ آغازین سوره است که سه بار نیز در سوره فرقان تکرار شده است.

تعداد آیات و کلمات و حروف

1. سوره فرقان هفتادوهفت آیه دارد.
2. سوره فرقان هشتصدونودودو کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
3. سوره فرقان سه‌هزاروهفتصدوسی‌وسه حرف دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

هدف‌های اساسی سوره فرقان عبارت‌اند از:

1. توجه به توحید؛
2. یادآوری قیامت؛
3. تقویت روحی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در برابر فشارها و سخت‌گیری‌های مشرکین مکه؛
4. بیان صفات بندگان خاص خدا و انسان‌های کمال یافته.

محتوا و موضوعات

سوره فرقان به حکم آنکه از سوره‌های مکی است بیشترین تکیه‌اش بر مسائل مربوط به مبدء و معاد و بیان نبوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و مبارزه با شرک و مشرکان و انذار از عواقب شوم کفر و بت‌پرستی و گناه است.

این سوره در حقیقت از سه بخش تشکیل می‌شود:

بخش اول که آغاز این سوره را تشکیل می‌دهد منطق مشرکان را شدیدا در هم می‌کوبد و بهانه‌جوئی‌های آنها را مطرح کرده و پاسخ می‌گوید و آنها را از عذاب خدا و حساب قیامت و مجازات‌های دردناک دوزخ بیم می‌دهد و به دنبال آن قسمت‌هایی از سرگذشت اقوام پیشین را که بر اثر مخالفت با دعوت پیامبران گرفتار سخت‌ترین بلاها و کیفرها شدند، به عنوان درس عبرت، برای این مشرکان لجوج و حق ستیز بازگو می‌کند.

در بخش دوم برای تکمیل این بحث قسمتی از دلائل توحید و نشانه‌های عظمت خدا را در جهان آفرینش، از روشنایی آفتاب گرفته، تا ظلمت و تاریکی شب و وزش بادها و نزول باران و زنده شدن زمین‌های مرده و آفرینش آسمان‌ها و زمین‌ها در شش دوران و آفرینش خورشید و ماه و سیر منظم آنها در بروج آسمانی و مانند آن سخن می‌گوید. در حقیقت بخش اول مفهوم «لا اله» را مشخص می‌کند و بخش دوم «الا اللَّه» را.

بخش سوم فشرده بسیار جامع و جالبی از صفات مؤمنان راستین (عباد الرحمن) و بندگان خالص خدا است که در مقایسه با کفار متعصب و بهانه‌گیر و آلوده‌ای که در بخش اول مطرح بودند، موضع هر دو گروه کاملا مشخص می‌شود و این صفات مجموعه‌ای است از اعتقادات، عمل صالح، مبارزه با شهوات، داشتن آگاهی کافی و تعهد و احساس مسئولیت اجتماعی.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده که هر که سوره فرقان را بخواند روز قیامت مبعوث می‌شود در حالی که ایمان دارد که قیامت بدون تردید فرا می‌رسد و خدا مردگان را مبعوث می‌کند و بدون حساب به بهشت می‌رود.

در روایت است که امام هشتم علیه‌السلام به اسحاق‌بن‌عمار فرمود: قرائت سوره «تَبارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلی عَبْدِهِ» را ترک نکن که هر که این سوره را هر شب بخواند خدا او را هرگز عذاب نمی‌کند و او را مورد محاسبه قرار نمی‌دهد و جایش فردوس برین است.

محل و زمان نزول

سوره فرقان بقول مجاهد و قتاده مکی است. ابن عباس گوید: سه آیه آن در مدینه نازل شده است: «وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ ... غَفُوراً رَحِیماً».

طبق محاسبۀ مفسران سوره فرقان در سال دهم بعثت نازل شده است.

فضای نزول

آنطور که از متن سوره فرقان پیداست فضای نزول سوره در مقام پاسخگویی به مشرکان مکه است زیرا که موقع نزول سوره، دعوت اسلامی به تدریج نضج می‌گرفت و مشرکان سخت احساس خطر می‌کردند، لذا می‌خواستند با تهمت‌ها و سمپاشی‌ها جلوی دعوت اسلامی را بگیرند، می‌گفتند: خدا به او چیزی نازل نکرده، دروغ‌هایی است که بر خدا نسبت می‌دهد (آیه چهارم). می‌گفتند: افسانه‌هایی است که از گذشتگان مانده و عده‌ای اینها را به او یاد می‌دهند(آیه پنجم). می‌گفتند: این چگونه پیامبری است مانند انسان‌ها طعام می‌خورد، در بازارها راه می‌رود چرا ملکی به تصدیق او نیامده و یا گنجی از طرف خدا باو داده نمی‌شود؟ (آیه هفتم و هشتم). می‌گفتند چرا ملائکه به خود ما وحی نمی‌آورد؟ چرا خدا را با چشم نمی‌بینیم؟ جواب دادن به این سؤالات و بیان حقائق دیگری علّت نزول این سوره بوده است.

ویژگی

سوره فرقان از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سورمئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند. سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر.

روایتی است که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید. سوره فرقان همانند سوره ملک با کلمه «تبارک» آغاز می‌شود و آیۀ شصت این سوره سجدۀ تلاوت دارد.

«فرقان» یکی از نام‌های قرآن کریم نیز هست و نکتۀ جالب آن است که تمام آیات این سوره به تنوین نصب ختم می‌شوند.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره فرقان - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir