قتاده
| قتاده | |
|---|---|
| نام کامل | حارث بن ربعی بن رافع انصاری |
| نام‌های دیگر | ابوقتاده، فارسُ رسول الله |
| اطلاعات شخصی | |
| روز درگذشت | ۳۸ یا ۴۰ق. |
| محل درگذشت | کوفه یا مدینه |
| دین | اسلام |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
ابوقتاده انصاری از قبیله خزرج و از صحابه حضرت محمد (صلی الله علیه)، پیامبر اسلام است. عمدتاً نام وی را حارث بن ربعی بن بلدمه ثبت کرده‌اند، اما برخی نیز نام وی را نعمان یا عمرو گفته‌اند. پسرانش عبداللّه و عبدالرحمن نام داشتند. وی در زمان حضرت محمد (صلی الله علیه) در غزوات و سرایای فراوان شرکت داشت و به «سوارکار پیامبر خدا» (فارس رسول‌الله) مشهور شد.
ابوقتاده انصاری کیست
اسم او حارث و به قولی نعمان یا عمرو است. او فرزند «ربعی بن بَلدَمة انصاری» و مشهور به کنیه‌اش «ابوقتاده» بود. او از قبیله خزرج و مادرش کبشه دختر «مطهر بن حرام» است. ابوقتاده در زمره اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه) و از شجاعان و دلاوران کم‌نظیر و افاضل یاران آن حضرت به شمار می‌آید که به فارس رسول اللَّه (صلی الله علیه) (یعنی یکه‌سوار پیامبر) معروف بود.
مورخان معتقدند:
«ابوقتاده» در تمامی غزوه‌ها و جنگ‌های صدر اسلام همراه پیامبر خدا (صلی الله علیه) بوده، منتها درباره حضور وی در بدر بر یک رأی و نظرِ واحد نیستند، لذا برخی او را از بدریون می‌دانند و جمعی بر این عقیده اند که او در جنگ احد به بعد حضور داشته است[۱].
ابوقتاده ملازم رکاب علی(علیه‌السلام)
ابوقتاده از یاران مخلص و با وفای امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به شمار می‌آید، او در تمامی جنگ‌های زمان خلافت آن حضرت حضور داشته و در جمل و صفین و نهروان ملازم رکاب امام (علیه‌السلام) بود[۲].
ابوقتاده والی مکه
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) هنگامی که به خلافت رسید، «خالد بن عاصی بن‌هاشم بن مغیره مخزومی» را که از سوی عثمان والی مکه بود، عزل کرد و «ابوقتاده انصاری» را بر آن شهر گماشت ولی پس از مدتی ابوقتاده را نیز از ولایت مکه برکنار نمود[۳] و قثم فرزند عباس را به جای او منصوب کرد و قثم تا زمانی که امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) به شهادت رسید در مکه ولایت و حکومت داشت[۴].
ابوقتاده و آمادگی برای جنگ جمل
موقعی که امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) آماده حرکت به سوی بصره و جنگ با ناکثین بود، ابوقتاده مطالبی گفت که حکایت از ایمان عمیق او به ولایت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و وفاداری در راه آن حضرت داشت[۵].
حضور در جنگ نهروان و عزیمت به مدینه
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در جنگ خوارج (پس از آن که از هدایت آنها مأیوس شد) سپاه خود را آرایش داد و فرماندهی میمنه را به حجر بن عدی و میسره را به شبث بن ربعی یا معقل بن قیس ریاحی و سواره نظام را به ابوایوب انصاری و پیاده نظام را به «ابوقتاده انصاری» سپرد. در این نبرد که هفتصد یا هشتصد تن از صحابی رسول اللَّه (صلی الله علیه) از مدینه در رکاب امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) حضور داشتند، فرماندهی آنان را به «قیس بن سعد بن عباده» واگذار نموده و خود حضرت در قلب لشکر قرار گرفت[۶].
خطیب بغدادی نقل می‌کند:
هنگامی که امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) از جنگ با نهروانیان فارغ شد، ابوقتاده انصاری با شصت یا هفتاد نفر از اصحاب انصار رسول خدا (صلی الله علیه) به مدینه مراجعت نمود و ابتدا به دیدار عایشه شتافت.
آن دو گفت‌و‌گوهای زیادی درباره حضرت علی (علیه‌السلام) و اقدامات او و سخنان رسول خدا درباره علی (علیه‌السلام) انجام دادند... در پایان عایشه گفت:
ای ابوقتاده، نباید چیزی مانع این شود که من حقی درباره علی بن ابی طالب بگویم و آن حق این است که: از رسول خدا (صلی الله علیه) شنیدم که می‌فرمود:
تفترق اُمتی علی فرقتین، تمرق بینهما فُرقة مُحَلِّقونَ رؤسهم مُحفّونَ شواربهم... یقرأون القرآن لا یتجاوز تراقیهم، یقتلهم أحبّهم إلیّ و أحبّهم الی اللَّه تعالی؛
امت من به دو گروه تقسیم می‌شوند: یکی از این دو گروه سرهای خود را می‌تراشند و سبیل‌های خود را کوتاه می‌کنند و... ، قرآن می‌خوانند اما قرآن از گلوی آنها تجاوز نمی‌کند، این گروه را کسانی می‌کشند که نزد من و نزد خداوند محبوب‌ترند.
چون عایشه اقرار به حق کرد و علی (علیه‌السلام) و یارانش را که کشندگان خوارج بودند، محبوب‌ترین افراد نزد خدا و رسول اعلام کرد، ابوقتاده گفت:
ای عایشه، آیا تو این حقیقت را می‌دانی؟! پس چرا با علی (علیه‌السلام) چنین کردی؟! (و جنگ جمل را بپا داشتی؟)
عایشه از جواب طفره رفت و گفت:
ای ابوقتاده، برای امر خدا اندازه و مقدار معینی است و برای این اندازه اسباب و وسایلی است،...[۷].
وفات ابوقتاده
ابوقتاده در سال 38 یا 40 هجری در کوفه و در زمان خلافت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در گذشت. حضرت بر جنازه او نمازگزارد و بر او شش یا هفت بار تکبیر گفت. و قول دیگری هم در وفات او آمده که:
وی در سال 54 هجری در مدینه از دنیا رفت و سن او در آن زمان 70 یا 72 سال بوده است[۸].
پانویس
- ↑ ر. ک: الاصابه، ج 7، ص 327؛ اسد الغابه، ج 5، ص 274؛ تاریخ بغداد، ج 1، ص 161 - 159.
- ↑ اسد الغابه، ج 5، ص 275؛ الاصابه، ج 7، ص 329؛ رجال طوسی، ص 63.
- ↑ ظاهراً علت برکناری ابو قتاده از ولایت مکه، جهت فراخوانی او به همراهی با حضرت در جنگ جمل، صفین و نهران بوده است
- ↑ . شرح ابن ابی الحدید، ج 16، ص 140.
- ↑ تاریخ طبری، ج 4، ص 451.
- ↑ همان، ج 5، ص 85؛ شرح ابن ابی الحدید، ج 2، ص 272.
- ↑ تاریخ بغداد، ج 1، ص 159 - 160.
- ↑ ر. ک: اسد الغابه، ج 5، ص 275؛ الاصابه، ج 7، ص 329؛ تاریخ بغداد، ج 1، ص 161؛ سیر اعلام النبلاء، ج 4، ص 92 و 90؛ تهذیب التهذیب، ج 10، ص 229.
منابع
برگرفته از سایت ابوقتاده انصاری - ابوترابhttps://www.aboutorab.com