احمد بن علی ایلاقی قمی

احمد بن علی ایلاقی قمی
نام کامل	جعفر بن احمد بن علی ایلاقی قمی
نام‌های دیگر	ابن رازی
اطلاعات شخصی
محل تولد	ازبکستان شهر ایلاق
روز درگذشت	380 ق
دین	اسلام، شیعه
استادان	سهل بن احمد دیباجی بغدادی احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم حسن بن محمد بن علی بن صدقه قمی حسن بن حمزه علوی قمی محمد بن حسن بن ولید قمی ابوسعید عبدان بن فضل
شاگردان	شیخ ابوالفتح کراجکی ابن غضائری ابومحمد تلعکبری
آثار	زهد النبی العروس المسلسلات الغایات المانعات من دخول الجنه ادب الامام و المأموم جامع الاحادیث النبویه
فعالیت‌ها	فقیه نویسنده محدث شیعی

جعفر بن احمد بن علی ایلاقی قمی، معروف به «ابن رازی». فقیه، نویسنده و محدث شیعی در قرن سوم هجری است. معاصران و هم‌‏بحثان او در ری شیخ صدوق و ابوالقاسم صاحب بن عباد هستند.

زندگی نامه

جعفر بن احمد بن علی ایلاقی قمی، معروف به «ابن رازی». فقیه، نویسنده و محدث شیعی است. در بعضی از منابع نام جد او قبل از نام پدرش به ‏صورت ،جعفر بن علی بن احمد» ذکر شده است. از معاصران و هم‌‏بحثان او در ری «شیخ صدوق» و «ابوالقاسم صاحب بن عباد» هستند، بنابراین وفات او می‌‏بایست در همین حدود و به ظن قوی در ری اتفاق افتاده باشد. از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. وی چنان‌که از نسبت «ایلاقی» بر می‌‏آید اصالتاً از تبار ترکان ازبکستان است. «ایلاق» یکی از شهرهای آباد و پر رونق بلاد ترک است که در ده فرسخی «شاش» قرار دارد و به شهر «فرغانه»(بر وزن پروانه) متصل است.

وی ظاهراً بخش نخست زندگی را در زادگاهش سپری کرده است و پس از تحصیلات ابتدایی، به قم آمد و سالیان چندی در آنجا به استماع حدیث پرداخت تا این‌که در فقه و حدیث تبحر یافت و به مقام استادی نائل آمد. سپس به «ری» آمد و این شهر را مسکن دائمی خود قرار داد. اقامت دائم او در ری سبب شد تا او را «ابن رازی» (بچه ری) لقب دهند. وی ظاهراً پیش از آنکه به قم و ری عزیمت کند مدتی نیز در بغداد به سر برد و در آن‌جا ضمن این‌که نزد «سهل بن احمد دیباجی بغدادی» احادیثی شنیده است، کسانی چون «ابوالفتح کراجکی»، «ابن غضائری» و «ابومحمد تلعکبری» نیز از او روایاتی فرا گرفته‏‌اند. وی در قم و ری از اساتیدی چون «احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم»، «حسن بن محمد بن علی بن صدقه قمی»، «حسن بن حمزه علوی قمی»، «محمد بن حسن بن ولید قمی» و «ابوسعید عبدان بن فضل» بهره برده است و مناظرات امام رضا (علیه السلام) با اهل ادیان در حضور خلیفه مأمون عباسی را گزارش کرده است. شیخ صدوق روایات متعددی از او نقل کرده و هر بار با جمله «رضی الله عنه» از او تجلیل نموده است، بنابراین ستایش شیخ صدوق از او، می‏‌تواند دلالت بر حسن حال او داشته و از اینکه در منابع رجالی، تصریح به وثاقت او نشده است، نمی‌‏توان چهره علمی او را باعتبار دانست. شیخ ابوالفتح کراجکی نیز که ظاهراً از شاگردان او در بغداد بوده، ستایش بلیغی از شخصیت او به عمل آورده تا آنجا که وی را «عظیم‌الشأن» و از «بزرگان امامیه» به شمار آورده است. به گفته کراجکی، وی در قم و ری تألیفات فراوانی به رشته تحریر در آورد که تعداد آنها به دویست و بیست اثر می‏‌رسد.

اساتید

وی در قم و ری از اساتیدی چون احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم، حسن بن محمد بن علی بن صدقه قمی، حسن بن حمزه علوی قمی، محمد بن حسن بن ولید قمی و ابوسعید عبدان بن فضل بهره برده است.

آثار

از جمله تألیفات او «زهد النبی»، «العروس»، «المسلسلات»، «الغایات»، «المانعات من دخول الجنه»، «ادب الامام و المأموم» و «جامع الاحادیث النبویه» هستند. همچنین از دیگر تألیفات او کتاب «نوادر الاثر فی علی خیر البشر» است که حدیث معروف «علی خیر البشر فمن ابی فقد کفر» (علی بهترین مردم است و هر کس باور ندارد کافر است) در آن با سندی صحیح آورده شده است. آثار و تألیفات یادشده هم اکنون موجود و در دسترس است.

شاگردان

از شاگردان وی شیخ ابوالفتح کراجکی، ابن غضائری و ابومحمد تلعکبری را می‌توان نام‌برد.

منابع

1. التوحید، شیخ صدوق، ص88 حدیث1، وص417حدیث1؛
2. رجال طوسی، ص418 شماره 6036؛
3. الدروع الواقیه، سید بن طاوس، صفحات آخر؛
4. طبقات اعلام الشیعه، ج1صص68،69،71 و72؛
5. الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج1ص386 شماره 1987، و ج5ص31 شماره 145، و ذیل عناوین کتابها؛
6. معجم رجال الحدیث، ج5ص51 شماره 2204؛
7. الانساب، سمعانی، ج1ص238، ذیل ایلاقی؛
8. معجم المؤلفین، عمر کحاله، ج3ص132.