ضراریه

ضراریه‏ پیروان ضرار بن عمرو کوفى هستند.

شرح حال

ضرار بن عمرو غطفانی ضبّی کوفی قاضی (م حدود 230 هـ), از فقها و از سران معتزله بوده که بعدا به جبریه گرویده و فرقه ضراریه به او منسوب است. ضرار از شاگردان و اصل بن عطا بود و در ادامه با وی مخالفت کرد. و به جبریه گرویدابن تیمیه ضراریه را از جَهمیه به حساب آورده است. احمد بن یحیی بن مرتضی و ابوالقاسم بلخی نیز ایشان را از زمره مجبّره محسوب کرده اند. ا

عقاید

ضرار بن عمرو همه کارها را آفریده خدا مى ‏دانست و اختیار و استطاعت را پیش از «فعل» و پس از فعل و با فعل جایز مى ‏شمرد و مى‏ گفت: انسان غیر از حواس پنج‏ گانه، حس ششمى هم دارد که در روز قیامت خداوند را با آن حس مى ‏بیند و ماهیت او را در مى ‏یابد. این فرقه معتقدند که پس از رسول خدا صلوات الله علیه، «حجت» منحصر به «اجماع» است و آن چه در احکام دین از اخبار آحاد منقول شده است را جایز نمی شمرند. به عقیده ضرار، امامت غیر قرشى جایز است و اگر قرشى و نبطى هر دو باشند، نبطى را بر قرشى برترى می دهد و می گوید که چون پیروان نبطى کمترند، پس اگر امام با شرع مخالفت کند،او را می توان آسان تر خلع کرد. حفص الفرد از بزرگان «مجبره» که ابو عمر کنیه داشت و اهل مصر بود، این عقیده را که در قیامت می توان با حس ششم خدا را مشاهده کرد، از ضرار بن عمرو گرفته است. مقریزى در «الخطط» این فرقه را تحت عنوان مجبره که همان «جبریه» و مخالفان «قدریه» باشند آورده است و می گوید آنان کسانى بودند که در نفى استطاعت و توانایى از بندگان خدا در افعال شان زیاده روی کردند. ضرار بن عمرو همچنین در ایمان عموم مسلمانان شک داشته و معتقد بود که ما نمی دانیم شاید در باطن آنان، شرک و کفر باشد. 223 ضرار بن عمرو همچنین معتقد است که ذاتا در آتش گرما و در برف سرما و در زیتون چربی و در عسل شیرینی و در صبر تلخی و در عروق خون نیست ولی خداوند آن ها را در هنگام لمس کردن چشیدن و بریدن خلق مى ‏کند. ،

آثار

ضرار آثار بسیاری از خود بر جای گذاشت که نام برخی از آن عبارت است از: الرّد علی المشبهه، الرّد علی الملحدین، الرّد علی اهل الملل، کتاب فی انّ الاسماء لا تقاس، الرّد علی الواقفة و الجهمیة و الغیلانیه، رساله الصوفیین و.....

سر انجام

نقل شده است که احمد بن حنبل نزد سعید بن عبدالرحمان قاضی به انحراف ضرار شهادت داد، از این‌رو سعید فرمان قتل وی را صادر کرد، اما ضرار به یحیی بن خالد برمکی پناه برد. ضرار در حدود 230 هجری قمری ص و در نود سالگی درگذشت.