محمد بن علی خرد
| نام | محمد بن علی خرد |
|---|---|
| نام پدر | علی بن علوی خرد |
| زادروز | سال ۸۹۰ ه.ق |
| زادگاه | تریم، حضرموت |
| دین | اسلام |
| مذهب | سنی |
| نقش‌ها | عالم محدث و فقیه صوفی از حضرموت |
| آثار | غرر البهاء الضوی ودرر الجمال البدیع البهی» فی التراجم والمناقب
الوسائل الشافعة فی الأذکار النافعة» فی الحدیث |
| درگذشت | سال ۹۶۰ ه.ق |
| آرامگاه | قبرستان زنبل تریم حضرموت |
محمد بن علی خرد (۸۹۰-۹۶۰ه.ق) محدث و فقیه اهل حضرموت است. به علم حدیث روی آورد و در آن تحقیق بسیار نمود تا جایی که تبدیل به بزرگترین حافظ حدیث و رجالی زمان خود شد و به عنوان «محدث» در زمان خود مشهور گشت. او در علوم دیگر چون اصول فقه، فقه، تصوف و بلاغت نیز تبحر داشت. کتاب های او به دلیل اعتبار سند و قدیمی بودن، نزد مورخین از کتاب‌های بسیار ارزشمند به شمار می‌آیند.[۱]
نسب
محمد بن علی بن علوی خرد بن محمد حمیدان بن عبدالرحمن بن محمد بن عبدالله باعلوی بن علوی الغیور بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمدالباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است.
او بیست و چهارمین نوه محمد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است.
تولد و تربیت
در سال ۸۹۰ ه.ق در تریم حضرموت به دنیا آمد، در فضایی علمی و عبادی تربیت شد و رشد کرد. او دارای حافظه قوی، باهوش، کنجکاو نسبت به هر علم جدید بود. و قرآن و بسیاری از متن‌های زیاد را در فقه، صفوف و ادبیات عرب حفظ کرد. کتاب «الإرشاد» را تا بخش النفقات و یک چهارم کتاب «المنهاج» امام نووی را حفظ کرد. و برای اساتیدش چندین کتاب را با تحقیق و دقت و توضیح خواند که از آن جمله می توان از «صحیح بخاری»، «الشفا» اثر قاضی عیاض و «الإحیا» غزالی نام برد. او بر بسیاری از کتاب ها و منابع تسلط داشت، تا جایی که خودش تبدیل به مرجع و منبع تبدیل شد.
سفرها
او به دنبال دانش و یافتن اساتید به بسیاری از کشورها سفر کرد. به همراه پدر و برادرش احمد شریف به الشحر رفت. بار دیگر به تنهایی برای کسب علم به الشحر رفت. سپس به عدن و زبید در یمن، مکه و مدینه رفت و از اساتید آنجا کسب علم کرد. همچنین از علمای مصر، عراق، دمشق و مراکش که برای حج آمده بودند، بهره برد. او بسیار مشتاق بود که با اساتید باسابقه و بزرگسال زمان خود در خارج از شهر و کشورش تماس برقرار کند و دراین راه بسیار کوشید، تا جایی که به سند علمی محکم و سلسله اساتید بلند مرتبه‌ای دست یافت که بسیاری از معاصرانش به آن نرسیدند و این اعتبار موجب شد که مردم برای کسب علم و معرفت به او روی آورند.[۲]
اساتید
او از اساتید بسیاری کسب علم کرد و از آنها علوم مختلف آموخت و ایشان بر او خرقه پوشاندند و به او اجازه نقل روایت و تدریس دادند. از جمله اساتید او عبارتند از:[۳]
علی بن أبی‌بکر السکران
عبدالرحمن بن علی السکران
محمد بن عبدالرحمن بلفقیه
عبدالله بن عبدالرحمن بافضل
حسین بن عبدالله العیدروس
أبوبکر بن عبدالله العدنی
عبدالرحمن بن علی الدیبع
یحیى بن أبی‌بکر العامری
أحمد بن عمر المزجد
ابن حجر الهیتمی
شاگردان
از مشهورترین شاگردانش می توان از این افراد نام برد:
عبدالله بن محمد بلفقیه
محمد بن حسن بن علی السکران
فضل بن عبدالله بافضل
عبدالله بن محمد باقشیر
شهاب‌الدین أحمد بن عبدالرحمن السکران
أحمد بن علوی باجحدب
عبدالله بن شیخ العیدروس
تالیفات
او نوشته‌های زیادی دارد. وقت خود را تنظیم و تقسیم می‌کرد؛ زمانی برای نوشتن، زمانی برای تدریس، زمانی برای عبادت و زمانی برای مطالعه کردن، اما نوشته‌های او به بیش از دو کتاب نمی‌رسد. البته کتاب سومی هم به نام "النفحات" در موضوع تصوف دارد که وجود آن فقط شنیده شده و هیچ اثری از آن وجود ندارد، مانند بقیه نوشته‌ها و نامه‌های او که بادهای زمانه آنها را پاره کرده و زیر شن‌های غفلت و سهل‌انگاری دفن شده است، اما آن دو کتاب موجود، عبارتند از:
«غرر البهاء الضوی ودرر الجمال البدیع البهی» فی التراجم والمناقب
«الوسائل الشافعة فی الأذکار النافعة» فی الحدیث
همچنین او اشعار و مدح های زیادی دارد، از جمله شعر بلندی که به ۲۶۰ بیت می‌رسد و در وصف رسول اکرم صلی الله علیه و آله سروده شده است. و شعر دیگری مانند آن به همان بلندا در بیان و توصیف نسب و سلسله اساتید خود است که در کتاب «الغور» ذکر شده‌اند.
وفات
او در شهر تریم به عنوان تدریس، موعظه، نوشتن، عبادت و فعالیت مشغول بود تا اینکه در سال ۹۶۰ ه.ق درگذشت و در قبرستان زنبل تریم به خاک سپرده شد.[۴]
منبع
خرد, محمد بن علی (1405 هـ). الوسائل الشافعة فی الأذکار النافعة والأوراد الجامعة والثمار الیانعة.
پانویس
- ↑ الزرکلی, خیر الدین (2002 م). الأعلام (PDF). الجزء السادس. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 292. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 8 أبریل 2020.
- ↑ الشلی, محمد بن أبی بکر (1319 هـ). المشرع الروی فی مناقب السادة الکرام آل باعلوی (PDF). الجزء الأول. صفحة 196. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 13 أبریل 2020.
- ↑ المشهور, عبدالرحمن بن محمد (1404 هـ). شمس الظهیرة. الجزء الأول. جدة، المملکة العربیة السعودیة: عالم المعرفة. صفحة 353.
- ↑ العیدروس, عبدالقادر بن شیخ (2001 م). النور السافر عن أخبار القرن العاشر. بیروت، لبنان: دار صادر. صفحة 338.