احمد بن حسن بن عبدویه رازی

نام	احمد بن حسن بن عبدویه رازی
القاب و سایر نام‌ها	قطان • عطار • ابوعلی قطان
زاده	حدود 282هجری • ری
استادان	ابویزید محمد بن یحیی مروزی • احمد بن محمد بن ابی رجال بغدادی • احمد بن محمد بن زکریا قطان • عبدالرحمان بن محمد حسینی • محمد بن سعید بن ابی شحمه • ابوسعید حسن بن علی سکری • ابوعلی محمد بن علی بن اسماعیل سکری • عبدالرحمان بن ابی حاتم • احمد بن محمد بن عبیده نیشابوری
شاگردان	شیخ صدوق
دین و مذهب	اسلام • تشیع

احمد بن حسن بن عبدویه رازی، (حدود282 – 360ق) ابوعلی قطان. فقیه و محدث شیعی در حدود 282هجری در ری زاده شد. وی استاد «شیخ صدوق»(م381ق) بود. اصالتاً ایرانی و اهل ری است. لقب او در منابع به صورت «قطان» و «عطار» آمده ولی لقب نخست صحیح است. برخی از صاحب نظران معاصر(خویی، ج2ص93) احتمال سنی‏ بودن وی را بعید ندانسته است، ولی این مطلب با روایاتی که او درباره جانشینی علی‌علیه السلام بعد از پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و عدد امامان دوازده‏گانه شیعه نقل کرده، هماهنگ نیست و هر گاه چنین بود هیچگاه شیخ صدوق وی را «بزرگ اصحاب حدیث» معرفی نمی‌‏نمود و بعد از ذکر نام او «رضی الله» نمی‌‏گفت.

-معرفی اجمالی

احمد بن حسن بن عبدویه رازی، ابوعلی قطان. فقیه و محدث شیعی. وی حدود 282هجری در ری زاده شد زیرا در سال 302هجری از استادش «ابویزید محمد بن یحیی مروزی» در ری حدیث شنید، بنابراین در آن زمان از سن کافی(حدود 20 سال) برخوردار بود. تاریخ وفات او به درستی روشن نیست ولی از آنجا که وی استاد «شیخ صدوق»(م381ق) بود می‏‌توان وفات او را حدود 360هجری در نظر گرفت. وی اصالتاً ایرانی و اهل ری است. لقب او در منابع به صورت «قطان» و «عطار» آمده ولی لقب نخست صحیح است. وی در ری پرورش یافت و چنانکه از لقب «قطان» بر می‌‏آید، به کار پنبه‏ زنی اشتغال داشته و از این راه کسب درآمد می‌‏کرده است. شاید زمانی که وی به فراگیری معارف اهل‌‏بیت‌علیه السلام روی آورد این شغل را همچنان حفظ کرده بود و به همین سبب در منابع حدیثی از او با لقب «ابوعلی قطان» یاد می‏‌شود. شیخ صدوق ضمن اینکه از او با عنوان «سالخورده» یاد می‏کند وی را «بزرگ اصحاب حدیث» در ناحیه ری معرفی می‏کند.

قرائن حاکی از آن است که وی بیشتر عمر خود را در ری اقامت داشته و با هم‌‏بحثان خود نظیر «محمد بن احمد سنانی»، «حسین بن ابراهیم بن هشام مؤدب» و «علی بن عبدالله وراق» مشغول تحصیل بوده است، وی ظاهراً سفری نیز به بغداد داشته و نزد «احمد بن محمد بن ابی رجال بغدادی» شاگردی نموده است. برخی از صاحب نظران معاصر(آیت‌الله‌ خویی، ج2ص93) احتمال سنی‏ بودن وی را بعید ندانسته است، ولی این مطلب با روایاتی که او درباره جانشینی علی‌علیه السلام بعد از پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و عدد امامان دوازده‏گانه شیعه نقل کرده، هماهنگ نیست و هر گاه چنین بود هیچگاه شیخ صدوق وی را «بزرگ اصحاب حدیث» معرفی نمی‌‏نمود و بعد از ذکر نام او «رضی الله» نمی‌‏گفت. وی در طول حیات علمی خود استادان زیادی دیده و از بسیاری از آنها حدیث شنیده است. در منابع اشاره‏ای به آثار تألیفی او نشده است.

استادان

استادانش ابویزید محمد بن یحیی مروزی، احمد بن محمد بن زکریا قطان، عبدالرحمان بن محمد حسینی، محمد بن سعید بن ابی شحمه(م. ب285ق)، ابوسعید حسن بن علی سکری، ابوعلی محمد بن علی بن اسماعیل سکری، عبدالرحمان بن ابی حاتم و احمد بن محمد بن عبیده نیشابوری هستند.

شاگردان

از شاگردان او محمد بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق است که احادیث او را حفظ کرده و به آیندگان انتقال داده است.

منابع

1. تنقیح المقال(حجری)، ج1ص56 شماره333؛
2. علل الشرایع، ج1ص43 حدیث1، وص130 باب109؛
3. عیون اخبار الرضا، ج1ص92 حدیث31؛
4. معجم رجال الحدیث، خویی، ج2ص93 شماره 511؛
5. من لا یحضره الفقیه، ج4ص437؛
6. الهدایه، شیخ صدوق، ص157 حدیث2.