محمد جمل اللیل

نام	محمد جمل اللیل
نام پدر	حسن المعلم
زادروز	سال ۷۵۰ه. ق
زادگاه	تریم، حضرموت
دین	اسلام
نقش‌ها	از علمای صوفی حضرموت و جد اعلای آل جمل اللیل
آثار	تدریس و تربیت شاگردان و نسل موفق
درگذشت	شب دوشنبه ۱۷ ذی‌الحجه سال ۸۴۵ه. ق
آرامگاه	قبرستان زنبل در تریم

محمد جمل اللیل (۷۵۰-۸۴۵ه. ق) شیخی دارای احترام و جایگاه بلند در اهل زمان خودش در حضرموت بود. او برای خواندن قرآن و غرق شدن در دریای بیکران مفاهیم آن و دریافت معانی آن بسیار ذوق و علاقه داشت. از آنجا که همیشه تمام شب و بخشی از روز را بیدار بود و به عبادت می‌گذراند، او را «جمل‌اللیل» نامیدند. او پدربزرگ همه آل جمل‌اللیل علوی است.

نسب

محمد بن حسن المعلم بن محمد أسد الله بن حسن الترابی بن علی بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبید الله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است.

او بیست و یکمین نوه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است.

تولد و تربیت

او در سال ۷۵۰ه. ق در شهر تریم در حضرموت به دنیا آمد و مادرش مریم بنت ابوبکر الورع بن احمد بن الفقیه المقدم بود. او در تریم بزرگ شد و قرآن را حفظ کرد. با پدر و عمویش را همراهی می‌کرد و علمای زمان خود را درک کرد و از ایشان علوم تفسیر، حدیث و تصوف را آموخت. او شب‌ها بسیار عبادت می‌کرد، بسیاری از سحرها را بیدار بود، قرآن را بسیار قرائت می‌کرد و می‌گفت: «از قرآن آنچه را که نمی‌توانم توصیف کنم به روی من باز می‌شود و چیزی به من نشان داده می‌دهد بهتر از آنچه قابل بیان باشد.» او بسیار ذکر خدا می‌کرد و به همراهانش می‌گفت: «حرف‌ها به آسانی نابود می‌شوند؛ اما صدای ذکر الله بسیار سخت از بین می‌رود.» او در روستای روغه زندگی می‌کرد.

اساتید

او از پدرش و علمای زمان خود کسب علم کرد که برخی از ایشان عبارتند از:

عمویش أحمد بن محمد أسدالله

عمویش أبوبکر بن محمد باشیبان

محمد بن علوی صاحب العمائم

عبدالرحمن بن محمد السقاف

محمد بن عمر صاحب‌المصف

علی بن محمد صاحب‌الحوطة

محمد بن أبی‌بکر باعباد

محمد بن حکم باقشیر

شاگردان

شاگردان بسیاری از درس او بهره بردند و به کمال رسیدند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پسرش علی بن محمد جمل‌اللیل

پسرش عبدالله بن محمد جمل‌اللیل

عبدالله بن أبی‌بکر العیدروس

علی بن أبی‌بکر السکران

أحمد بن أبی‌بکر السکران

محمد بن علی مولى عیدید

عبدالله بن علوی مولى الدویلة

سعد بن علی مذحج

عبدالرحمن بن محمد الخطیب

علی بن أحمد بافضل

فرزندان

او با مأمنه دختر عبدالله بن محمد بن حکم باقشیر ازدواج کرد و دارای دو پسر به نام‌های علی و عبدالله شد که خانواده از نسل آنها به چند شاخه تقسیم شده‌اند، هر شاخه دارای عنوانی است که به آن معروف است، از جمله: آل بن سهل، وآل باحسن، وآل القدری، وآل باهارون، وآل السری، وآل الجنید وغیر آنها. برخی از آنها هنوز عنوان بالایی جمل اللیل را با خود دارند.

وفات

او در شب دوشنبه ۱۷ ذی‌الحجه سال ۸۴۵ه. ق درگذشت و در قبرستان زنبل به خاک سپرده شد. به او (الشیبه) گفته می‌شد؛ زیرا تا 95 سال عمر کرد.

منابع

الشلی, محمد بن أبی‌بکر (1319 هـ). "المشرع الروی فی مناقب السادةالکرام آل باعلوی" (PDF). الجزء‌الأول. صفحة 177. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 31 مایو 2019.

خرد, محمد بن علی (2002 م). "غررالبهاء الضوی ودرر الجمال البدیع البهی". القاهرة، مصر: المکتبةالأزهریة للتراث. صفحة 361.