حماد بن ابی سلیمان
| حماد بن ابی سلیمان | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابواسماعیل حماد بن ابی‌سلیمان اشعری |
| نام‌های دیگر | حماد اشعری |
| اطلاعات شخصی | |
| روز تولد | ۸۰ق. |
| محل تولد | ایران |
| روز درگذشت | 120.ق |
| محل درگذشت | کوفه |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| شاگردان | ابوحنیفه |
| فعالیت‌ها | امام، مجتهد، فقیه |
ابواسماعیل حماد بن ابی سلیمان از ایرانیان مقیم کوفه است. پدرش فرمانروای اصفهان بود. امام محمدباقر(علیه‌السلام) با تأسیس اولین دانشگاه اهل‌بیت(علیه‌السلام)، شاگردان و اصحاب بسیاری را تربیت کرد و صدها فارغ التحصیل در موضوع‌های گوناگون به جامعه عرضه نمود. شیخ الطّائفه (شیخ طوسی) در رجال خود، اصحاب و شاگردان امام محمد باقر(علیه‌السلام) را 462 مرد و دو زن دانسته که در میان آنان برخی از نظر اعتبار و وثاقت مورد اتفاق اهل‌سنت و امامیه‌اند و برخی از فقیه‌ترین فقیهان صدر اسلام محسوب می‌شوند. در این میان عدّه‌ای از ایرانیان افتخار شاگردی و ملازمت با امام محمدباقر(علیه‌السلام) را داشتند. ابواسماعیل حماد بن ابی‌سلیمان یکی از شاگردان و اصحاب نامدار ایرانی امام باقر و امام جعفر صادق(علیه‌السلام) می‌باشد.
حماد بن ابی سلیمان کیست
ابواسماعیل حماد بن ابی سلیمان از ایرانیان مقیم کوفه است. پدرش فرمانروای اصفهان بود که در جریان فتح آن شهر در زمان خلیفه دوم به دست ابوموسی اشعری به همراه خانواده اسیر شد و سپس در حضور خلیفه دوم، اسلام آورد. وی از جمله ده موالی بود که معاویه در جریان جنگ صفّین به ابوموسی اشعری بخشید و ابوموسی او را به پسرش ابراهیم داد و ابراهیم او را آزاد کرد و سپس پدر حماد در کوفه ساکن گشت[۱]. ابوسلیمان در کوفه به زندگی جدید خود پرداخت و فرزندش را به تحصیل علم و دانش گمارد؛ به طوری که حماد در زمره دانش‌آموخت‌گان مشهور کوفه قرار گرفت[۲].
اساتید حماد
حماد پس از کسب علوم مقدّماتی وارد دانشگاه امام باقر و امام جعفر صادق (علیه‌السلام) شد[۳]. و به حدی در کسب دانش پیش رفت که دانشمندان اسلامی از وی به عنوان امام، مجتهد، فقیه، جواد و کریم یاد کرده‌اند و او را به کثرت حدیث توصیف نموده‌اند[۴].
ابن سعد از حماد بن زید نقل می‌کند: حماد بن ابی سلیمان به بصره مسافرت کرد. پس از بازگشت، از وی پرسیدند: بصریان را چگونه یافتی؟ گفت: آنان شاخه‌ای از اهل شام هستند که در نزدیکی ما فرود آمده‌اند. حماد بن زید می‌افزاید: یعنی آنان درباره علی(علیه‌السلام) چون ما نیستند. سید محسن امین این گفتار حماد را نشانه تشیّع او می‌داند؛ به جهت این‌که بصریان از امیرمؤمنان(علیه‌السلام) روی‌گردان و اهل کوفه، شیعه آن حضرت بودند[۵].
شاگرد معروفش
او از استادان برجسته ابوحنیفه است. ابوحنیفه مدت 18 سال در حلقه درسش شرکت کرد و تا هنگام وفات حماد، از او بهره می‌برد[۶]. شخصی به نام ابومطیع از قول ابوحنیفه نقل می‌کند که نزد ابوجعفر منصور عباسی رفته بود ابوجعفر از وی پرسید اساتید تو چه کسانی بوده‌اند؟ وی در جواب گفت علوم را از حماد بن ابی سلیمان کوفی آموختم که او شاگرد ابراهیم نخعی و او نیز شاگرد عمر بن خطاب و او نیز از علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) آموخت[۷].
سفرهای حماد
حماد به شهرهای بسیاری در شرق و غرب سفر کرده و از محدثان و دانشمندان در این سرزمین‌ها دانش و حدیث آموخته است[۸].
اطعام حماد
صلت بن بسطام (رحمه‌الله) می‌گوید: «حماد بن ابی سلیمان (رحمه‌الله) هر شب رمضان پنجاه تن را افطار می‌داد و هرگاه شب عید فطر فرا می‌رسد به هر یک از آنان لباس [نو] می‌پوشاند[۹]».
در گذشت
حماد پس از خدمات زیادی که در طول عمر خود انجام داد، در سال 120.ق و در کهولت سن وفات یافت[۱۰].
پانویس
- ↑ راویان مشترک، حسن عزیزی، پرویزرستگار، یوسف بیات، دفترتبلیغات اسلامی قم،1381ش، ج 1،ص 262
- ↑ اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج 6، ص 223
- ↑ رجال طوسی، ص 116 و 172
- ↑ . خلیفه بن خیاط العصفری، تاریخ خلیفه، ص 275
- ↑ اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج 6، ص 223
- ↑ . تاریخ بغداد، ج 13، ص 333
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۱۳، ص ۳۳۴
- ↑ . الانساب سمعانی، ج 7، ص 85
- ↑ [تاریخ اصفهان، ابونعیم اصفهانی ۱/ ۲۴۲]. باران حکمت
- ↑ تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط العصفری، دارالفکر، بیروت، 1414 ق، ص 275