مجبره

مجبّره
یا: جبریه، یا: اهل جبر.
عموم فرقه هایی که قائل به فاعل مختار نبوده و افعال را از بندگان نفی می کنند؛ مانند جَهمیه، نجاریه، کلابیه، اهل حدیث و اشاعره. ایشان، خود علاقه دارند تا اصحاب مخلوق خوانده شوند.

شیخ عبدالجلیل رازی در النقض می نویسد: «چند لقب، لایق مجبّره است: مجبّره، قَدَریه، مشبّهه، ناصبی، جَهمیه، کلّابیه، صِفاتیه، مباقلیه، خارجی، گبر و اشعری ».

بنا به نوشته احمد بن یحیی بن مرتضی، اندیشه مجبّره از معاویة بن ابی سفیان و ملوک بنی مروان حادث شد و سپس فتنه آن، بزرگ گردید.

سید مرتضی رازی می نویسد: «که از قدیم معروف بوده است که الجبر و التشبیه امویان و العدل و التوحید علویان ». آن چه در کتاب تبصرة العوام موجود است چنین است: «اول کسی که جبر آشکار کرد در اسلام، معاویة بن ابی سفیان بود و اساس جبر، او نهاد و از این جاست که امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: التوحید و العدل نبویان و الجبر و التشبیه امویان ».

و نیز ابن سعد از ایوب نقل می کند: «که با حسن بصری (م:110هـ. ق) چند بار در مسئله قدر صحبت کردم که از کلامش منصرف شود، تا این که او را به سلطان [دولت] ترسانیدم، آن وقت گفت در این موضوع دیگر صحبتی نمی کنم ».
منابع