پیش‌نویس:برائت در حج ابراهیمی (مقاله)

برائت در حج ابراهیمی، از جمله مناسک عبادی، سیاسی و اجتماعی است. حج، علاوه بر آن که دارای احکام فردی و شخصی است، ابعاد سیاسی و اجتماعی گسترده‌­ای نیز دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با درایت امام خمینی این رکن، جان تازه‌ای به خود گرفت و توجه خاصی به آن شد. در این میان حکم فقهی «اعلان برائت از مشرکان» و دشمنان اسلام جایگاه ویژه‌­ای پیدا کرد و شیعیان و برخی از اهل‌سنت به پیروی از فتوای امام خمینی سعی بر اجرای آن داشته­‌اند. در علم فقه نیز مسأله تبری از مشرکین نوعی ارتباط خاص و منفی مسلمین با مشرکین است که نمود عینی آن را می‌­توان در «اعلان برائت از مشرکین» در حج دانست.

مفهوم برائت

برائت در لغت

راغب در «مفردات» گوید: اصل واژه «برء» و «براء» و «تبرّی» به معنای کناره گیری و بیزاری از هر چیزی است که مجاورت با آن مورد کراهت باشد. لذا گفته می شود «بَرئْتُ مِنْ المَرض»؛ «از بیماری بهبودی یافتم» و «بَرئْتُ مِنْ فُلان»؛ «از دست فلانی نجات یافتم» و «تَبَرّأتُ أو أَبْرَأتُه مِنْ کذا و برِئْتُهُ»؛ «از فلان عمل بیزاری جستم و یا فلانی را از آن عمل بری ء ساختم». و در مفرد گفته می شود: «رجل بَری ءٌ» و در جمع گفته می شود: «قومٌ بُرآءٌ» و یا «قوم بریئون».

برائت در اصطلاح

برائت به این معنا، با معنای لغوی آن بی تناسب نیست و در واقع، مفهوم برائت، از بیزاری که یک امر قلبی و عاطفی باشد، فراتر رفته و مستلزم کناره گیری، منزوی ساختن و طرد عمل مشرکان و توطئه گران است و همانگونه که مفسران گفته اند: به معنای رفع امان و سلب مصونیت و عدم تعهد در برابر مشرکان و حتی جنگ با آنان می باشد، چه، آنان آغازگر توطئه بوده و نقض عهد کرده و مهلت و مدت پیمانشان به پایان رسیده است

برائت و تبرّی در برابر ولایت و تولّی، دو فرع از فروع دین، مسلمانان محسوب می‌شوند. در اصطلاح دینی، برائت به بیزاری از دشمنان خداوند اطلاق می‌گردد. استفاده از تعبیر «برائت از مشرکان» امروز به تلاش‌هایی اشاره دارد که در بُعد سیاسی و بین‌المللی حج به‌شکل اجتماعی و در مراسم برائت از مشرکان به‌طور عمومی در جهان اسلام و در عربستان سعودی در سرزمین منا به‌طور ویژه صورت می‌گیرد. و خداوند متعال در قرآن می فرماید: أَنَّ اللّهَ بری ءٌ مِنْ المُشرِکینَ و رسولُهُ در ترجمه های فارسی «برائت» به واژه «بیزاری» تعبیر شده است و شاید این واژه به خاطر بُعد احساسی و عاطفی آن، برای بیان معنا و مفهوم اصل برائت رسا و کافی نباشد. برائت به معنای دوری جستن و کناره گیری کردن و منزوی ساختنِ دشمن است واین درزمان صلح،به منظور بازداشتن دشمن از سوء استفاده از روابط صلح آمیز، برضد اسلام و امّت اسلامی، به شیوه ای مناسب وبا مقتضای زمان، انجام می گیرد. و بالأخره برائت از مشرکین، تعبیری است قرآنی به مفهوم بیزاری و اجتناب از مشرکین و دشمنان مسلمانان و قطع پیوند با آنها. این تعریف، توسعا، به فعالیت هایی که در بُعد سیاسی حج به صورت اجتماعی انجام می گیرد نیز اطلاق می شود.