مصطفی بکری
بکری، مصطفی بن کمال الدین بن علی صِدّیقی حنفی، ملقب به قطب الدین و مُکنّی ' به ابوالمواهب بنیانگذار فرقه بکریّه در طریقت خلوتیّه است.
نسب و تولد
جدش بدرالدین بکری (متوفی ۱۰۶۲) از خاندان مشهور بکریه است.وی در ذیقعده ۱۰۹۹ در دمشق به دنیا آمد، در کودکی یتیم شد و عمویش سرپرستی او را به عهده گرفت.
اساتید
استادان او در فقه و تصوّف عبارت بودند از: عبدالغنی بن اسماعیل نابلُسی (متوفی ۱۱۴۳)؛ شیخ ابوالمواهب محمد حنبلی (متوفی ۱۱۲۶)؛ محمد بن بَدیری دِمیاطیِ مشهور به ابن میّت (متوفی ۱۱۴۰).
طریقت خلوتیه
او در سفری که به بیت المقدس کرد وارد طریقت خلوتیه شد و پس از مرگ مرشدش عبداللطیف بن حسام الدین حلبی خلوتی (متوفی ۱۱۲۱ جانشین او گردید. [۱][۲][۳] [۴]
نوشتن کتاب دعا
بکری در بیت المقدس کتاب دعایی به نام اَلفَتحُ القُدسی و الکَشفُ الاِنسی نوشت که مریدانش آن را در پایان شب می‌خواندند. وی از شیخ حسن بن علی قره باش فتوا گرفت که خواندن این دعا بدعت نیست. [۵][۶]
سفر به بیت المقدس
بکری چندین بار به بیت المقدس سفر کرد و گزارشی درباره یکی از سفرهایش به نام الخَمْرَةُ المَحسیِةُ (الحَسیة) فی الرَحلَةِ القُدْسیة نوشت.
سفرهای تبلیغی
همچنین برای تبلیغ طریقت خلوتیه به مصر و شام و حلب و بغداد و قسطنطنیه و حجاز سفر کرد.
زمان و محل درگذشت
سرانجام در ۱۸ ربیع الثانی ۱۱۶۲ در قاهره در گذشت. مقبره‌اش در قُرافة الکبری خارج شهر قاهره زیارتگاه است. [۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲] پس از او محمد بن سالم حَفناویِ شافعیِ خلوتی (متوفی ۱۱۸۱) مؤسس طریقه حَفنیه (الحَفناوی) یکی از چهار فرقه خلوتیه جانشین وی شد. [۱۳][۱۴][۱۵]
شرح حال
فرزند بکری ابوالفتوح محمد (۱۱۴۳ـ۱۱۹۶) صوفی شاعر و نویسنده، کتابی به نام تَلخیصات البکریة فی ترجمة خلاصة البکریة در شرح حال پدرش نوشته است. [۱۶][۱۷][۱۸]
آثار به جامانده
به بکری میان دویست تا ۲۲۲ اثر نسبت داده‌اند که بسیاری از آن‌ها گم شده است. در میان آثار او دوازده سفرنامه، دوازده سخنرانی، هفت دیوان و نُه قصیده در تصوف و طریقت وجود دارد. [۱۹][۲۰][۲۱] از جمله آثار اوست: الذخیرة الماحیة لِلا´ثام فی الصلاة علی خَیر الاَنام فی سائر الایام (مصر ۱۳۱۹) [۲۲] المَوردِ العَذب لِذَوی الورود فی کشف معنی وحدة الوجود [۲۳] الصلاة الهامِعة بمحبة الخُلفاء، درباره فضایل خلفای راشدین [۲۴] بُلْغَةُ المُرید، قصیده‌ای در تصوف [۲۵] فوائد الفَرائد فی ضابط العقائد، منظومه‌ای در عقاید با شرح احمد دردیر. [۲۶]
فهرست منابع
(۱) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۲) عبدالرحمان بن حسن جبرتی، تاریخ عجایب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، بیروت.
(۳) دارالکتب الظاهریة، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، التصوف، چاپ محمد ریاض مالح، دمشق ۱۳۹۸ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۸ـ۱۹۸۳.
(۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
(۵) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.
(۶) علی باشا مبارک، الخطط التوفیقیة الجدیدة لمصر القاهرة، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۳.
(۷) محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدُّرَر فی اعیان القرن الثانی عشر، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد.
(۸) یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
منابع
۱. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون ج۶، ج۶، ستون۴۴۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲. ↑ محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدُّرَر فی اعیان القرن الثانی عشر، ج۴، ص۱۹۰ـ۱۹۱، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد.
۳. ↑ یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، ج۱، ص۵۸۲، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.
۴. ↑ د. ا. د. ترک، ذیل «بکری، قطب الدین».
۵. ↑ علی باشا مبارک، الخطط التوفیقیة الجدیدة لمصر القاهرة، ج۳، ص۴۳۵، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۳.
۶. ↑ محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدُّرَر فی اعیان القرن الثانی عشر، ج۴، ص۱۹۱، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد.
۷. ↑ خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۷، ص۲۳۹، بیروت ۱۹۸۶.
۸. ↑ یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، ج۲، ص۴۷۴، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
۹. ↑ علی باشا مبارک، الخطط التوفیقیة الجدیدة لمصر القاهرة، ج۳، ص۴۳۵، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۳.
۱۰. ↑ عبدالرحمان بن حسن جبرتی، تاریخ عجایب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، ج۱، ص۲۴۶، بیروت.
۱۱. ↑ محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدُّرَر فی اعیان القرن الثانی عشر، ج۴، ص۱۹۷، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد.
۱۲. ↑ د.اسلام، چاپ دوم، ذیل واژه.
۱۳. ↑ علی باشا مبارک، الخطط التوفیقیة الجدیدة لمصر القاهرة، ج۳، ص۴۳۷، قاهره ۱۹۸۰ـ۱۹۸۳.
۱۴. ↑ عبدالرحمان بن حسن جبرتی، تاریخ عجایب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، ج۱، ص۲۴۷، بیروت.
۱۵. ↑ یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، ج۲، ص۴۷۳، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
۱۶. ↑ محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدُّرَر فی اعیان القرن الثانی عشر، ج۴، ص۱۴، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد.
۱۷. ↑ محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدُّرَر فی اعیان القرن الثانی عشر، ج۴، ص۱۹۵ـ۱۹۶، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد.
۱۸. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون ج۶، ج۶، ستون۳۴۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۱۹. ↑ عبدالرحمان بن حسن جبرتی، تاریخ عجایب الا´ثار فی التراجم و الاخبار، ج۱، ص۲۴۶، بیروت.
۲۰. ↑ یوسف بن اسماعیل نبهانی، جامع کرامات الاولیاء، ج۲، ص۴۷۷، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
۲۱. ↑ محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدُّرَر فی اعیان القرن الثانی عشر، ج۴، ص۱۹۵، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد.
۲۲. ↑ یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، ج۱، ستون۵۸۳، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.
۲۳. ↑ دارالکتب الظاهریة، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، التصوف، نسخه خطی ش۴۳۹۸، ج۲، ص۸۲۵، چاپ محمد ریاض مالح، دمشق ۱۳۹۸ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۸ـ۱۹۸۳.
۲۴. ↑ یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، ج۱، ستون۵۸۳، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.
۲۵. ↑ دارالکتب الظاهریة، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، التصوف، نسخه خطی، ش۶۹۱۶، ج۱، ص۱۹۴،چاپ محمد ریاض مالح، دمشق ۱۳۹۸ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۸ـ۱۹۸۳.
۲۶. ↑ یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، ج۱، ستون۵۸۳، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸.