مسعودی
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۲:۵۶، ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱؛
| نام | مسعودی |
|---|---|
| نام کامل | ابوالحسن علی بن حسین مسعودی |
| نام پدر | حسین |
| محل تولد | بغداد |
| متولد | حدود 287ق |
| محل زندگی | عراق•مصر |
| زادگاه | بابل |
| نام‌های دیگر | علی بن ال‍ح‍س‍ی‍ن ال‍م‍س‍ع‍ودی•مسعودی عراق و مصراب‍وال‍ح‍س‍ن |
| اساتید | ابوالعباس احمد بن سریج•زجاج•ابن انبارى•ابن درید |
| برخی آثار | إثبات الوصیة للإمام علی بن أبیطالب•ترجمه إثبات الوصیة لعلی بن أبیطالب•مروج الذهب و معادن الجوهر•التنبیه و
الإشراف•ترجمه التنبیه و الاشراف•مروج الذهب (ترجمه) |
| وفات | ۳۴۵ق یا ۳۴۶ق |
مسعودی، علی بن حسین (بغداد ۲۸۰ـ مصر ۳۴۵ق) مورخ، متکلّم و جهانگرد شیعی‌مذهب عرب. به او لقب امام‌المورّخین و هرودوت عرب داده‌اند. خانواده‌اش اصلاً اهل کوفه بودند. نسبش به عبدالله بن مسعود، صحابی مشهور، می‌رسد. شور و شوق دانش‌اندوزی او را از اوان جوانی به سیروسفر در سرزمین‌های اسلامی کشاند. عراق و ایران و مصر و سوریه و فلسطین و ارمنستان و هند و سیلان و عمان و سواحل شرقی افریقا را تا زنگبار و احتمالاً ماداگاسکار زیر پا گذاشت.
در نقطه نظری متفاوت که تا حدودی برآمده از اختلاف نظر در تعیین مصداق شیعه است، برخی از پژوهشگران با فرض شیعه بودن مسعودی مخالفت کرده و وجود شواهد کافی برای اثبات تشیع وی را رد می‌کنند و حداکثر او را سنی علاقه‌مند به اهل بیت(ع) و معتقد به برتری امیرالمومنین بر خلفا به‌شمار می‌آورند.
ولادت
متکلم، مورخ و جغرافی دان بزرگ اسلامی ابوالحسن علی بن حسین مسعودی در نیمه دوم قرن سوم هجری حدود سال (260 هـ . ق) [۱] در شهر بابل [۲] عراق به دنیا آمد و دوران کودکی خود را در آن جا سپری کرد. [۳]
گنجینه تحصیلات
شرح حال نویسان در مورد مکان، زمان و چگونگی تحصیلات مسعودی، اطلاعات زیادی ننگاشته اند؛ ولی از لابلای گفتار آنان در مورد معرفی شخصیت علمی و آثار او و نیز تصریح و یا اشاره خود مسعودی در کتاب هایش به خوبی می توان به دست آورد که وی برای یادگیری علوم دینی در سال های نوجوانی راهی بغداد شده است. علت هجرت او نیز این بود که بغداد در آن زمان مرکز علم و فرهنگ به شمار می رفت و عالمان و فقیهان بزرگی در آن شهر سکونت داشتند و مسعودی برای دستیابی به علم و کمال با اشتیاق کامل به آن سامان شتافته است.
هوش سرشار، روحیه جستجوگری فراوان، انگیزه قوی برای یادگیری و پشتکار از پشتوانه های تحصیلی اوست. وی دست کم دو دهه از عمر خود را در شهر بغداد در پی یادگیری علوم مختلف اسلامی سپری کرد و با جدیت هر چه تمام تر به پژوهش و تعمق در رشته های مختلف؛ مثل ادبیات عرب، کلام، حدیث، فقه، اصول، فلسفه و تاریخ پرداخت. وی بعد از سال ها تحصیل و تحقیق به درجات عالی علمی نایل آمد. او در شناخت اخبار و روایات دارای مهارتی بسزا شد و در فقه و اصول نیز به درجه اجتهاد نایل آمد. وی در کلام و فلسفه به ویژه تاریخ، به اطلاعات بسیار دست یافت به طوری که اعجاب عالمان و اندیشمندان عصر خود و آینده را برانگیخت.
مقام بلند علمی و جامعیت او در علوم مختلف اسلامی و سایر رشته های علمی رای بشری بر دانشمندان علم رجال و تراجم جایگاه ویژه ای است؛ از این رو آن ها با اوصاف و عبارت هایی چون دانشمند کامل، پژوهشگر ماهر، فیلسوف، متکلم، فقیه، اصولی، محدث، رجالی، منجم، مورخ، جغرافی دان و ... از مقام علمی او تجلیل کرده اند. [۴]
آیه الله مرعشی نجفی در تقریظ ترجمه کتاب «اثبات الوصیه لعلی بن ابی طالب (ع) که توسط محمد جواد نجفی نوشته شده در وصف مسعودی و کتابش می نویسد: آن کتاب، نوشته علامه، پیشوا، اقدم، ثقه و امین، شیخ ابوالحسن علی بن حسین مسعودی هذلی متوفای (346 هـ . ق) است. [۵]
سفر پژوهشی
تحصیلات مسعودی را می توان به دو مرحله تقسیم کرد:
مرحله اول، از ابتدای نوجوانی تا قبل از سال (300 هـ . ق) عمده تحصیلات او در شهر بغداد صورت گرفته است و مرحله دوم، از سال (300 هـ . ق) تا سال 332 که مدام در سیر و سیاحت بوده است. این مرحله به منزله تکمیل یافته ها و پژوهش بیشتر در علوم مختلف به حساب می آید. وی در این سال ها نه مکان خاصی را مرکز تحصیل خود قرار داد و نه استاد مشخصی؛ بلکه در هر شهری از شهر های جهان اسلام که وارد می شد از شرق گرفته تا غرب آن، مثل: عراق، ایران، هند، مصر و ... هر استاد و دانشمندی را می یافت مدتی نزد او توقف کرده از دانش او بهره می برد.
ویژگی تحصیلی مسعودی در این مرحله از تحصیلات، کثرت استادان، تنوع دانش ها و جامعیت در آن ها است؛ چه این که با بیشتر استادان و دانشمندان شیعه و سنی با همه اختلاف نظرهایی که در مبانی اصول و فروع داشتند، ملاقات کرد، سخنان آنان را شنید و در مورد صحت و سقم آراء آنان به تعمق و تأمل پرداخت و با آزاد اندیشی نظر صواب را پذیرفته و سرمایه راه خود قرار داد. [۶]
از ویژگی های قرن سوم و چهارم هجری، فراوانی سفرهای پژوهشی از ناحیه جویندگان علم و دانش به نقاط مختلف و دور دست جهان اسلام بود که برای دست یابی به حقایق و معارف دینی و سایر علوم بشری صورت می گرفت. فشار خلفا و حاکمان عباسی بر عالمان موجب شد تا بسیاری از دانشمندان و صاحبان علم و معرفت در شهر ها و نقاط دور افتاده عزلت گزینند و جویندگان علم و کمال نیز برای دستیابی به علوم آنان مجبور بودند مسافت های طولانی را در نوردند و مشقت های فراوان را به جان بخرند.
از جمله آن جویندگان علم، علی بن حسین مسعودی است که بغداد را به قصد ملاقات با دانشوران و عالمان و دریافت حقایق تاریخی ترک کرد و عازم سفر شد. با این که وی بسیاری از حقایق و معارف دینی را در بغداد فرا گرفته بود، با تشویق استادان بغداد به خاطر علاقه فراوان به تاریخ، جغرافیا و کلام، همانند بزرگان دیگر همچون واقعی، بلاذری، یعقوبی و ابوریحان بیرونی عازم سفر شد.
نکته قابل توجهی که از آثار به جامانده از مسعودی نیز به دست می آید این است که وی دارای ثروت شخصی بسیار بوده است و مخارج سفرش را خود تأمین می کرده است؛ زیرا علاوه بر سفر با چهارپایان، با کشتی نیز بسیار سفر کرده و مشخص است که اجرت کشتی در آن زمان بسیار گران بوده است؛ از طرفی هیچ دلیل یا قرینه ای وجود ندارد تا نشان دهد او از پادشاه یا حاکمی برای شروع یا ادامه سفر خود مستمری دریافت کرده باشد و همین مسأله اعتماد به گفته ها و گزارشات او را بیشتر می کند. [۷]
علی بن حسین مسعودی به شهر های ایران مثل فارس، کرمان، قزوین و سواحل دریای خزر سفر کرد و سپس به آسیای مرکزی رفت و از آن جا عازم هند شد و از مناطق آن جا دیدن نمود. وی پس از آن از طریق دریا به چین و کشورهای آسیای جنوبی و جنوب شرقی مثل سیلان (سری لانکای کنونی) و مالزی رفت و در بازگشت از راه دریا به عمان و عربستان رسید و در ادامه، به ترکیه و سوریه سفر کرد. در نهایت وی در سال (332 هـ . ق) به مصر رسید و در همان جا ماندگار شد. [۸]
پانویس
- ↑ تاریخ دقیق ولادت مسعودی مشخص نیست. آن چه مسلم است این که وی در سال های نیمه دوم قرن سوم هجری متولد شده است و از روی نشانه ها چنین به دست می آید که سال تولد او حدود (260 هـ . ق) بوده است؛ زیرا وی در سال (300 هـ . ق) عازم سفری پژوهشی به بلاد مختلف اسلامی شد و بنابر تصریح شرح حال نویسان، وی در آن زمان مردی کامل بوده است و از طرفی او در حدود همان سال (300 هـ . ق) با برخی از بزرگان اسلام و اهل کتاب به مناظره و مباحثه علمی پرداخته است و مسلم است که عزم سفری طولانی و پرحادثه و توانایی علمی جز از یک مرد کامل که در حدود 40 سالگی محقق می شود ـ صورت نمی پذیرد. بنابر این می توان حدث زد که مسعودی، حدود سال (260 هـ . ق) متولد شده است
- ↑ بابل یکی از شهرهای باستانی کشور عراق است که پیشینه تاریخی آن به 2350 سال قبل از میلاد می رسد. این شهر همواره آباد و مورد توجه پادشاهان و در نظر مردم مکانی مقدس به حساب می آمده است. بابل هم اکنون در شمال شهر حله و در 12 کیلومتری آن و نیز در 90 کیلومتری جنوب شهر بغداد قرار گرفته است و خالی از سکنه بوده و تنها خرابه های آن به صورت آثار باستانی موجود است.از سخنانی مسعودی بر می آید که شهر بابل در چند قرن اول حیات اسلام، آباد بوده و سکنه فراوان داشته و تا آن زمان هنوز مورد توجه عام و خاص بوده است. (العراق قدیماً و حدیثاً، سعید عبدالرزاق حسنی، انتشارات دار الکتب، بیروت، ص 81. العقائد الفرق الدینیه، ص 12، هادی حسین حمود، المکتبه الوطنیه، بغداد).
- ↑ اعیان الشیعه، ج8، ص 221؛ اثبات الوصیه، ص 5؛ العقائد و الفرق الدینیه، ص 12؛ ریحانه الادب، ج5، ص 307؛ جامع الرواه، ج1، ص 574، محمد اردبیلی، مجمع الرجال، ج3 و 4، ص 185؛ عنایت الله قهپایی، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان و ... .
- ↑ فوائد الرضویه، ص 277؛ منتهی المقال، ج4، ص 39؛ اعیان الشیعه، ج8، ص 233؛ ریاض العلماء، ج4، ص 428؛ ریحانه الادب، ج5، ص 307 و ... .
- ↑ ترجمه اثبات الوصیه، ص 5
- ↑ اعيان الشيعه، ج8، ص 220؛ ريحانه الادب، ج5، ص 307؛ اثبات الوصيه، ص 5؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ايران، ص 351؛ تأسيس الشيعه، ص 254 و ... .
- ↑ امام حسين ـ عليه السلام ـ و ايران، ص 333
- ↑ تأسيس، الشيعه، ص 254؛ صحيفه (ضميمه روزنامه جمهوري اسلامي) ش 27، ص 50؛ اثبات الوصيه، ص 6؛ اعيان الشيعه، ج8، ص 222...